4 Αυγούστου 1965: Η πρώτη “κυβέρνηση των αποστατών”, βουλευτών δηλαδή που αποστάτησαν από την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου για να συνεργαστούν κοινοβουλευτικά με την δεξιά ΕΡΕ, ζητά ψήφο εμπιστοσύνης στο ελληνικό κοινοβούλιο μέσα σε πολεμικό κλίμα. Βουλευτές πιστοί στον “Γέρο” φώναζαν και προπηλάκιζαν τους αποστάτες κεντρική φιγούρα των οποίων αποτελούσε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.
17 Νοεμβρίου 2013: Ο Ευάγγελος Βενιζέλος (πρόεδρος του, συνεργαζόμενου με τη δεξιά Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ) επιτίθεται κατά του Αλέξη Τσίπρα, με αφορμή το κάλεσμα του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ προς βουλευτές του ΠΑΣΟΚ να καταψηφίσουν τα επικείμενα νομοσχέδια της κυβέρνησης κατηγορώντας τον για “πρόκληση αποστασίας”.
Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει το κοινό της πρόκλησης προς τους βουλευτές της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας να αποσκιρτήσουν και να πάψουν να στηρίζουν την κυβέρνηση. Στην περίπτωση της Ένωσης Κέντρου για να συνταχθούν με τη Δεξιά και τον Βασιλιά, στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ για να συνταχθούν με την αντιπολίτευση και να καταρρεύσει η μνημονιακή πλειοψηφία. Αυτό λοιπόν που διαφοροποιεί το ΠΑΣΟΚ από την Ένωση Κέντρου είναι ότι το πρώτο συνεργάζεται επίσημα και με συνέπεια δύο ετών με την δεξιά παράταξη. Ποιός είναι λοιπόν ο αποστάτης που κατηγορεί ο κύριος Βενιζέλος;
Η ιστορία της μετάλλαξης και διαδρομής του ΠΑΣΟΚ από το 1974 μέχρι σήμερα είναι μεν μια χιλιοειπωμένη ιστορία ωστόσο ο αρχηγός του, που σίγουρα δεν την αγνοεί, είναι ο γνησιότερος υποστηρικτής της μετάλλαξης και την υπερασπίζεται μέχρι τέλους κι ενώ το πάλε ποτέ μαζικό κίνημα που επικαλούνταν την αλλαγή έχει μετατραπεί σε έναν μικρό εταίρο-υποστηρικτή μιας σκληρά νεοφιλελεύθερης και ακροδεξιάς κυβέρνησης με αρχηγό τον Αντώνη Σαμαρά και μεγαλύτερο κόμμα τη Νέα Δημοκρατία.
Αξίζει όμως εν συντομία να αναφέρουμε μερικά σημεία για την “αποστασία” του ΠΑΣΟΚ από τις αρχές και τις αξίες της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας.
Στην πασοκική ιστοριογραφία συχνά αναφέρεται η τοποθέτηση του Κώστα Σημίτη ως “τσάρου της ελληνικής Οικονομίας” το 1985 όταν και εφάρμοσε το πρώτο αυστηρό πρόγραμμα σταθεροποίησης μέχρι να απολυθεί το 1987, το πρώτο δείγμα “δεξιάς στροφής” ή αλλιώς “νεοφιλελεύθερης μετάλλαξης” του ΠΑΣΟΚ. Ο Μανόλης Δρεττάκης παρατηρεί (http://www.efsyn.gr/?p=18245) ότι η συντηρητικοποίηση άρχισε νωρίτερα και στις περιπτώσεις των υπαναχωρήσεων του κόμματος στα ζητήματα της ΕΟΚ και των βάσεων.
Η “κρίση του Πεντελικού” για άλλους αποτελεί την πρώτη δημόσια και σε επίπεδο Κεντρικής Επιτροπής αμφισβήτηση του Ανδρέα Παπανδρέου αν και οι λεγόμενοι “εκσυγχρονιστές” ηττήθηκαν από τον Πρόεδρο του κόμματος στο θέμα της ανάδειξης γραμματέα (Τσοχατζόπουλος υπερίσχυσε του Αυγερινού). Ωστόσο η “ομάδα των τεσσάρων” (Β.Παπανδρέου, Πάγκαλος, Σημίτης, Αυγερινός) που τελικά δεν υποστηρίχθηκε από τον Γεννηματά συγκροτείται de facto και λειτουργεί με στόχο την όλο και μεγαλύτερη ταύτιση του κόμματος με σοσιαλφιλελεύθερες απόψεις που ήδη έχουν κάνει την εμφάνιση τους στην παγκόσμια πολιτική σκηνή (Κλίντον, Νέοι Εργατικοί).
Η “εκσυγχρονιστική στροφή” του ΠΑΣΟΚ με την ανάδειξη του Κώστα Σημίτη στην ηγεσία και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ασκήθηκαν την περίοδο 1996-2004 αποτέλεσαν την κύρια “αποστασία” του κόμματος από τις αρχές και τις αξίες της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας (ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ήθελε να ακούει αυτόν τον όρο να αναφέρεται στο ΠΑΣΟΚ, παρά μόνο τον όρο “σοσιαλιστικό”) αφού αποτέλεσε ναυαρχίδα της απαξίωσης του κοινωνικού κράτους και της αποθέωσης των αγορών.
Το αποκορύφωμα αυτής της πορεία και της οριστικής ρήξης με το παρελθόν αλλά και με τα κοινωνικά στρώματα που αποτελούσαν την εκλογική του βάση του ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε η είσοδος στο Μνημόνιο. Η πολιτική επιλογή του κόμματος των Γιώργου Παπανδρέου και Ευάγγελου Βενιζέλου ήταν η κύρια “αποστασία” που το οδήγησε στην πολιτική καταβαράθρωση και πλέον στην απειλή εξαφάνισης από τον πολιτικό στίβο. Είναι γεγονός πως και σε διεθνές επίπεδο, όπως παρατηρεί η Μαρίκα Φραγκάκη (http://www.avgi.gr/article/1245405/-pasokopoiisi-kai-europaiki-sosialdimokratia) κυριαρχεί ο όρος “pasokification”, ελληνιστί “πασοκοποίηση” που χαρακτηρίζει τον κίνδυνο που απειλεί τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα να καταλήξουν σαν το ΠΑΣΟΚ.
Είναι λοιπόν σαφές που οδηγεί η αποστασία το κόμμα του κυρίου Βενιζέλου. Θα επανέρθουμε σύντομα με την “αποστασία του Αντώνη Σαμαρά από τη Νέα Δημοκρατία”.