Στο πλαίσιο του αφιερώματος Εκλογές και Ακροδεξιά (μια συνεργασία του “Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς” με το Alterthess) παρουσιάζουμε με αλφαβητική σειρά, τους ακροδεξιούς σχηματισμούς που θα λάβουν μέρος στις εκλογές της 21ης Μαΐου 2023, και τα βασικά χαρακτηριστικά τους. Στο τέλος αυτού του άρθρου θα βρείτε τα συμπεράσματά μας και ορισμένες παρατηρήσεις για τη μεθοδολογία που ακολουθήσαμε σε αυτή την παρουσίαση.
- ΒΟΡΕΙΑ ΛΕΓΚΑ
2. ΕΑΝ…
3. ΕΘΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
4. ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΞΑΝΑ
5. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ
6. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΡΑΜΑ
7.ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ
8. ΕΝΟΤΗΤΑ-ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΝ.Α
9. ΚΙΝΗΜΑ 21
10. Δημοκρατικό Πατριωτικό Κίνημα-ΝΙΚΗ
11.ΤΟΛΜΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
-Οι 11 σχηματισμοί στα δεξιά της ΝΔ που θα συμμετάσχουν στις εκλογές της 21ης Μαΐου επιβεβαιώνουν τον βαθύ κατακερματισμό της ελληνικής Δεξιάς και άκρας Δεξιάς. Αν συνυπολογιστούν εδώ και οι έξι συνδυασμοί που «κόπηκαν» από τον Άρειο Πάγο, ο κατακερματισμός αυτός (17 κόμματα) είναι πρωτοφανής (αρκεί να λάβει κανείς υπόψη ότι, σε παλιότερες εκλογικές αναμετρήσεις, τόσα περίπου ήταν τα κόμματα συνολικά).
-Με την εξαίρεση ενός σχηματισμού, που ιδρύθηκε το 2012 («Ελληνικό Όραμα»/Τσανεκλίδης), όλοι οι άλλοι σχηματισμοί συγκροτήθηκαν μετά το 2015. Οι τέσσερις από αυτούς επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ή λίγες μέρες μετά το τέλος της, στο φόντο του τρίτου μνημονίου και της Συμφωνίας των Πρεσπών: δύο το 2017 (η «Ελληνική Λύση»/Βελόπουλος και η «Ελλήνων Συνέλευσις»/Σώρρας) και δύο το 2019 («Νίκη»/Νατσιός και «Βόρεια Λέγκα-Κράμα»/Ορφανίδης). Οι περισσότεροι (6) συγκροτήθηκαν, ωστόσο, επί ΝΔ: ένας το 2020 («ΤΟΛΜΑ»/Κολύβας), δύο το 2021 («Κίνημα 21»/Μπεχλής και «Ελεύθεροι Ξανά»), δύο το 2022 (ΕΆΝ/Κανελλόπουλος και «Εθνική Δημιουργία»/Τζήμερος-Κρανιδιώτης) και ένας το 2023 («Ενότητα – Αλήθεια»/Νταλιάνης). Ο χρόνος ίδρυσης επιτρέπει τέσσερις υποθέσεις: α) η δίκη (2015) και η καταδίκη της Χρυσής Αυγής (2020) διαβάστηκε ως πολιτική ευκαιρία για νέους διεκδικητές των ψηφοφόρων της, β) η «κινηματική» διαθεσιμότητα, από τις Πρέσπες ως τον αντιεμβολιασμό, τροφοδότησε την ατζέντα του χώρου με παλιές και νέες θεματικές, γ) ο εκλογικός νόμος (απλή αναλογική) θεωρήθηκε πολιτική ευκαιρία για τη συμμετοχή στις εκλογές του Μαΐου, δ) η κυβερνητική πολιτική της ΝΔ, όσο δεξιά κι αν μετακινήθηκε αυτή, δημιούργησε (αντί να αφαιρέσει) χώρο στα δεξιά της. Το ερώτημα είναι αν και πώς θα αλλάξει το τοπίο αυτό σε περίπτωση νέων εκλογών, τον ερχόμενο Ιούλιο.
-Το μεταναστευτικό-προσφυγικό αναδεικνύεται βασικό θέμα στην ατζέντα και των έντεκα σχηματισμών. Στη θεματική αυτή «συναντιούνται» και οι τέσσερις βασικές θέσεις που διακρίνουν την Ακροδεξιά ως πολιτική οικογένεια (δηλαδή ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, ο προνοιακός σοβινισμός και η απαίτηση για ισχυρό/αυταρχικό κράτος). Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τον κατακερματισμό της ελληνικής Ακροδεξιάς, δείχνει ότι η «προσφορά» ακροδεξιού πολιτικού μηνύματος δεν μετριάστηκε (αντίθετα, ενθαρρύνθηκε) από τις αντιμεταναστευτικές θέσεις της ΝΔ. Μπορούμε, επίσης, να υποθέσουμε ότι, όσο ψηλά κι αν ιεραρχούν οι ακροδεξιοί σχηματισμοί το μεταναστευτικό-προσφυγικό, το πραγματικό κοινωνικό έδαφος για την ανάδυση των σχηματισμών αυτών (η προσδοκία ότι «όλοι ακροδεξιοί χωράνε») σχετίζεται με τη φθορά της κυβέρνησης και από τα δεξιά για την οικονομική και κοινωνική πολιτική της. Ο χρόνος ίδρυσης των περισσότερων κομμάτων (μετά το 2020) ισχυροποιεί αυτή την υπόθεση.
-Οι δέκα στους έντεκα σχηματισμούς έχουν επικεφαλής άνδρες. Η μόνη γυναίκα επικεφαλής σχηματισμού είναι η Αφροδίτη Λατινοπούλου («ΠΑΤΡΙΔΑ»), που δεν συμμετέχει στις εκλογές της 21ης Μαΐου. Η τάση της διεθνούς Ακροδεξιάς να επιλέγει γυναίκες επικεφαλής παραμένει ακραία μειοψηφική στην Ελλάδα.
-Οι συνδυασμοί «Ελληνική Λύση»/Κ. Βελόπουλος, «Βόρεια Λέγκα – Κράμα»/Χρ. Ορφανίδης, «Νίκη»/Δ. Νατσιός και «ΤΟΛΜΑ»/Θ. Κολύβας έχουν επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη Βόρεια Ελλάδα (Καβάλα, Κιλκίς, Καστοριά). Αν εδώ προστεθεί και ο «κομμένος» Πρόδρομος Εμφιετζόγλου, γίνεται εμφανές ότι η «παραγωγή» του ακροδεξιού μηνύματος χρειάζεται να αναλύεται και με βάση τη διαιρετική τομή «κέντρο-περιφέρεια» (θυμίζουμε εδώ, ενδεικτικά, την αγροτική ψήφο στη Χρυσή Αυγή σε προηγούμενες αναμετρήσεις).
-Εκτός από την «Ελληνική Λύση», που αναμένεται να μπει στη Βουλή αλλά βρίσκεται σε καθοδική τροχιά (λόγω αποχώρησης βουλευτών της και οξύτερου ανταγωνισμού στο χώρο), τρεις συνδυασμοί (ΕΑΝ, Εθνική Δημιουργία, Νίκη) καταγράφονται δημοσκοπικά πάνω από 1%, θέτοντας υποψηφιότητα για την κρατική χρηματοδότηση. Και από αυτή τη σκοπιά, έχει ενδιαφέρον αν οι σχηματισμοί αυτοί θα κατέβουν κατά μόνας σε ενδεχόμενη επόμενη αναμέτρηση τον Ιούλιο.
Μεθοδολογικές παρατηρήσεις
-Τα έντεκα κόμματα που παρουσιάζονται εδώ ανακηρύχθηκαν από το Α1 Τμήμα του Άρειου Πάγου (απόφαση αρ. 8/2-5-2023). Δεν παρουσιάζονται τα έξι κόμματα που, με την ίδια απόφαση, έχασαν τη δυνατότητα να καταρτίσουν ψηφοδέλτια, δηλαδή το «Εθνικό Κόμμα Έλληνες» (Η. Κασιδιάρης), οι «Έλληνες Χριστιανοδημοκράτες» (Ν. Νικολόπουλος), η «Πατριωτική Ένωση ΕΛΛΑΣ» (Ο. Τηλιγάδας), η «Πατριωτική Ένωση» (Π. Εμφιετζόγλου – Κ. Μπογδάνος), η «ΠΑΤΡΙΔΑ» (Α. Λατινοπούλου) και οι «Έλληνες» (Δ. Μιχάκης).
-Για να προσδιορίσουμε την ιδεολογική φυσιογνωμία των κομμάτων, ανατρέξαμε στις ιδρυτικές διακηρύξεις, τις προγραμματικές θέσεις και τις βασικές δεσμεύσεις τους, όπως αυτές εμφανίζονται στις επίσημες ιστοσελίδες τους ή/και στις επίσημες σελίδες τους στο facebook. Επιπλέον, ανατρέξαμε σε συνεντεύξεις των επικεφαλής τους στο διαδίκτυο.
-Τα κόμματα που κατατάξαμε εντέλει στην Ακροδεξιά συνδυάζουν καταρχάς τα βασικά φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά για κάθε εκδοχή του χώρου αυτού, σύμφωνα με τον Cas Mudde: εθνικισμός, ρατσισμός (βιολογικός ή πολιτισμικός), προνοιακός σοβινισμός, απαίτηση για «νόμο και τάξη» (ισχυρό –συγκεντρωτικό και αυταρχικό – κράτος).
-Για την κατάταξη των κομμάτων αυτών στην Ακροδεξιά πήραμε επιπλέον υπόψη ότι τα κόμματα της Ακροδεξιάς δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με τον φασισμό και το ναζισμό, τοποθετούνται όμως στο δεξιό άκρο του πολιτικού φάσματος (Ignazi), δηλαδή στα δεξιά της επίσημης/κατεστημένης Δεξιάς (Γεωργιάδου), μοιράζονται μαζί της κοινές αξίες (Linz), ιδίως σε θέματα νόμου-τάξης, μετανάστευσης και παραδοσιακής ηθικής (Ignazi), διατυπώνοντας ωστόσο τα επιχειρήματά τους σε σκληρότερο στυλ από εκείνο της παραδοσιακής Δεξιάς (Westle και Niedermayer), γεγονός που, μεταξύ άλλων, τα καθιστά ακραία στο πλαίσιο της υφιστάμενης συνταγματικής τάξης (Minkenberg).
-Για τον προσδιορισμό της δυναμικής των κομμάτων, ανατρέξαμε στα εκλογικά αποτελέσματα του 2019 (ευρωεκλογές και εθνικές εκλογές, ιστοσελίδα υπ. Εσωτερικών), καθώς και στις δημοσκοπήσεις που δημοσιεύτηκαν τον Απρίλιο και τον Μάιο σε εφημερίδες και ειδησεογραφικές ιστοσελίδες.
H ομάδα του Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς, σε συνεργασία με το ανεξάρτητο συνεργατικό εγχείρημα στον Τύπο Alterthess, ενώνουμε τις δυνάμεις μας για να παρακολουθήσουμε από πιο κοντά τις εξελίξεις που φέρνει η έντονη και πυκνή προεκλογική περίοδος στον χώρο της Ακροδεξιάς.
Δείτε ολόκληρο το αφιέρωμα: Εκλογές και Ακροδεξιά
