Γιατί ταξιδεύουμε; Τι αναζητούμε στις περιπλανήσεις μας; Το 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης βάζει προορισμό το ίδιο το ταξίδι και επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει την έννοιά του μέσα από ένα μεγάλο και συναρπαστικό αφιέρωμα με τίτλο Προορισμός: Ταξίδι. Το αφιέρωμα θα προβληθεί τον Μάρτιο (4-14 Μαρτίου 2021), στο πλαίσιο του online 23ου ΦΝΘ, μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
Σε μία εποχή που το ταξίδι έχει μετατραπεί από αναζήτηση σε υπαρξιακή επιβεβαίωση, το Φεστιβάλ, μέσα από 19 ντοκιμαντέρ και δύο ταινίες μυθοπλασίας, εξερευνά τη σύγχρονη εμπειρία του ταξιδιού και τη σχέση μας μαζί του. Η πανδημία έχει οδηγήσει σε μια επιστροφή στα βασικά, καθιστώντας την ανάγκη μας για εξερεύνηση και αναζήτηση πιο επιτακτική από ποτέ. Την ανάγκη αυτή εξερευνούν και οι ταινίες του αφιερώματος, οι οποίες μας μεταφέρουν από την Ινδία στην Αλάσκα, σε σταθμούς και στάσεις με τρένα και λεωφορεία που δεν έρχονται και από το Τελ Αβίβ στα σχεδόν «απάτητα» μέρη του κόσμου, όπως η Παταγονία και η Γροιλανδία. Πραγματοποιούν ταξίδια πραγματικά, ακολουθώντας, παράλληλα, εσωτερικές διαδρομές με πυξίδα τις αναμνήσεις, την πίστη, την ανθρωπιά, τη σχέση μας με τους άλλους και με τον εαυτό μας.
Το αφιέρωμα θα συνοδεύεται από μία δίγλωσση ειδική έκδοση, στην οποία άνθρωποι του σινεμά, καλλιτέχνες και ακαδημαϊκοί προσεγγίζουν τις διαφορετικές πτυχές του ταξιδιού. Η έκδοση θα είναι διαθέσιμη στο eshop του Φεστιβάλ, καθώς και στα βιβλιοπωλεία, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Νεφέλη.
Τα ντοκιμαντέρ του αφιερώματος:
Ανοιχτός Βορράς / Big North
του Ντάριο Ακοτσέλα, Ιταλία, 2020, 80΄
Ο Πάολο Κονιέτι είναι ένας 40χρονος ιταλός συγγραφέας. Το ντοκιμαντέρ εξερευνά την σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, στη διάρκεια του μεγάλου ταξιδιού του Πάολο στη Βρετανική Κολομβία, το Γιούκον, την Αλάσκα, όπου συναντά ανθρώπους που ζουν στο δάσος. Αυτή η μεγάλη περιπέτεια θα ολοκληρωθεί στο λεγόμενο «μονοπάτι του πανικού», στο λεωφορείο της γραμμής 142 όπου έφτασε στο τέλος του το ταξίδι του ακτιβιστή Κρις Μακάντλες, ο οποίος υπήρξε έμπνευση για την ταινία Ταξίδι στην Άγρια Φύση / Into the Wild του Σον Πεν.
Ο σταθμός του τραίνου / The train stop
του Σεργκέι Λοζνίτσα, Ρωσία, 2000, 25΄
Στο ιδιαίτερο αυτό ντοκιμαντέρ του σπουδαίου δημιουργού Σεργκέι Λοζνίτσα, παρακολουθούμε ανθρώπους που κοιμούνται περιμένοντας, σε έναν σταθμό στη μέση του πουθενά, ένα τραίνο που ποτέ δεν έρχεται. Το ταξίδι ως αναμονή, ως προσμονή για κάτι που δεν έρχεται ποτέ.
Αν είχα τέσσερις καμήλες / If I had four camels
του Κρις Μαρκέρ, Γαλλία – Δυτική Γερμανία, 1966, 51΄
Αποτελούμενο εξ ολοκλήρου από φωτογραφίες που τράβηξε ο Κρις Μαρκέρ στη διάρκεια των ταξιδιών του σε 26 χώρες, το ντοκιμαντέρ αποτελεί ταυτόχρονα ένα οδοιπορικό και έναν διαλογισμό πάνω στη φύση του ανθρώπου, στα μεγάλα γεγονότα που συνταράσσουν τον πλανήτη, στην ομορφιά και την ασχήμια της ζωής.
Αναμνήσεις από ένα ταξίδι στη Λιθουανία / Reminiscences of a Journey to Lithuania
του Γιόνας Μέκας, Λιθουανία – ΗΠΑ, 1972, 82΄
Γυρισμένο από τον θρύλο του σινεμά, τον ποιητή και σκηνοθέτη Γιόνας Μέκας, το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελεί ένα κινηματογραφικό ημερολόγιο του ίδιου του Μέκας. Η ταινία επικεντρώνεται στην επιστροφή του στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Το 2006 η Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου την επέλεξε να ενταχθεί στο Εθνικό Κινηματογραφικό Μητρώο, αναφερόμενη στην «πολιτιστική, αισθητική και ιστορική της σημασία».
Στα βήματα του Μπρους Τσάτουιν / Nomad: In the Footsteps of Bruce Chatwin
του Βέρνερ Χέρτσογκ, Ηνωμένο Βασίλειο, 2019, 89΄
Ένας τρυφερός φόρος τιμής στον χαρισματικό ταξιδιωτικό συγγραφέα Μπρους Τσάτουιν από τον φίλο του, σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτσογκ. Με το σακίδιο του Τσάτουιν στην πλάτη του, ο Χέρτσογκ ταξιδεύει ανά τον κόσμο (από την Ελλάδα στην Παταγονία και την Γκάνα), ακολουθώντας τα βήματα ενός ανθρώπου που, όπως και ο ίδιος, λάτρεψε τη νομαδική ζωή. Στην πορεία θα ανακαλύψει μυστήρια, περιπλανώμενους ανθρώπους, συναρπαστικές εμπειρίες.
Το μεγάλο ταξίδι / The Long Holiday
του Γιόχαν φαν ντερ Κέκεν, Ολλανδία, 2000, 145΄
Όταν ο σκηνοθέτης μαθαίνει ότι πάσχει από καρκίνο, αποφασίζει να κάνει αυτό που αγαπά περισσότερο: να ταξιδέψει και να κινηματογραφήσει. Με αφορμή τις θεραπευτικές προσεγγίσεις στην ανατολική και τη δυτική κουλτούρα, ταξιδεύει σε διάφορα μέρη του κόσμου και χρησιμοποιώντας ποιητική αφήγηση μιλά για τον ίδιο και τη ζωή του. Το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελεί αφορμή να κάνει εκείνο που αγαπά περισσότερο από όλα στον κόσμο: να χρησιμοποιήσει την κινηματογραφική του κάμερα.
Τζόγος, θεοί και LSD / Gambling, Gods and LSD
του Πίτερ Μέτλερ, Καναδάς– Ελβετία, 2002, 180′
Ένα τρίωρο υπερβατικό ταξίδι σε διαφορετικές χώρες και κουλτούρες, που φέρνει κοντά ανθρώπους και πολιτισμούς. Ο σκηνοθέτης θα πραγματοποιήσει μια ιχνηλάτηση στην έρημο της Νεβάδα, θα παρακολουθήσει μια κατεδάφιση στο Λας Βέγκας, θα παρατηρήσει τη ζωή στην Ελβετία και θα είναι παρών σε ένα κήρυγμα ευαγγελίου στο αεροδρόμιο του Τορόντο. Ένα ντοκιμαντέρ-στοχασμός πάνω στο το τι δίνει νόημα στη ζωή μας.
Εκεί κάτω / Down There
της Σαντάλ Ακερμάν, Βέλγιο – Γαλλία, 2006, 78΄
Μέσα από ένα παραθαλάσσιο διαμέρισμα στο Τελ Αβίβ, η Σαντάλ Ακερμάν, μία από τις σημαντικότερες ευρωπαίες δημιουργούς στη μετά-Nouvelle Vague εποχή μιλά για την καθημερινότητά της, την οικογένειά της, την εβραϊκή της ταυτότητα, αναπολώντας, παράλληλα, την παιδική της ηλικία. Το ντοκιμαντέρ έχει την αίσθηση ενός ημερολογίου και ρίχνει μια ματιά στις σκέψεις της σκηνοθέτιδος, που έβαλε τέλος στη ζωή της το 2015, σε ηλικία 65 ετών. Το ντοκιμαντέρ ήταν υποψήφιο για βραβείο Σεζάρ το 2007.
Για το χρόνο και την πόλη / Of Time and the City
του Τέρενς Ντέιβις, Ηνωμένο Βασίλειο, 2008, 74΄
Ένα δοκίμιο-εγκώμιο για την πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο σκηνοθέτης Τέρενς Ντέιβις, το εργατικό Λίβερπουλ. Μια κατάθεση μνήμης και στοχασμού για την εμπειρία της απώλειας αίσθησης του χώρου και του τόπου καθώς ο χρόνος περνά. Ένα προσωπικό πορτρέτο του Λίβερπουλ, πέρα από τους Μπιτλς και τη θρυλική ομάδα ποδοσφαίρου, όπου η νιότη και η έμπνευση συμπλέκουν την προσωπική ιστορία του σκηνοθέτη με την ιστορία της πόλης.
Αποστολή στην άκρη του κόσμου / Expedition to the End of the World
του Ντάνιελ Ντέντσικ, Δανία – Σουηδία, 2013, 90΄
Ένα επικό ταξίδι μ’ ένα τρικάταρτο καράβι στα παγόβουνα της βορειοανατολικής Γροιλανδίας που λειώνουν με ραγδαίους ρυθμούς, στη διάρκεια του οποίου το πλήρωμα – που περιλαμβάνει από καλλιτέχνες μέχρι γεωλόγους και αστροβιολόγους – ανακαλύπτει νέα είδη ζωής, αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες προκλήσεις και στοχάζεται πάνω σε θεμελιώδη ερωτήματα υπαρξιακής φύσης.
Η γη των φαντασμάτων / Ghostland
των Κατένια Λέρμερ και Ζίμον Στάντλερ, Γερμανία, 2016, 85΄
Ένας από τους αρχαιότερους πολιτισμούς στον πλανήτη μας υφίσταται τεράστια αλλαγή. Οι άνθρωποι της φυλής Τζου/Χοανσί στη Ναμίμπια διασχίζουν την έρημο Καλαχάρι και ταξιδεύουν στην καρδιά της Ευρώπης. Αυτό που αρχίζει ως ματιά στον συναρπαστικό πολιτισμό τους γίνεται μια ακόμη πιο συναρπαστική ματιά στον δυτικό τρόπο ζωής μας. Ένας ζεστός και χιουμοριστικός στοχασμός πάνω στις συνήθειές μας μέσα από τα μάτια ανθρώπων που ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν παραδόσεις εκατομμυρίων ετών.
Kεντρικό Αεροδρόμιο Τέμπελχοφ / Central Airport THF
του Καρίμ Αϊνούζ, Γερμανία – Γαλλία – Βραζιλία, 2018, 97΄
Το αεροδρόμιο Τέμπελχοφ του Βερολίνου είναι ένας χώρος αφίξεων και αναχωρήσεων που χρησιμοποιείται ταυτόχρονα ως προσφυγικός καταυλισμός, αλλά και ως χώρος ψυχαγωγίας για τους κατοίκους της γερμανικής πρωτεύουσας. Το ντοκιμαντέρ του Καρίμ Αϊνούζ μιλά για την προσφυγική κρίση με έναν ιδιαίτερο τρόπο, φτιάχνοντας το πορτρέτο μιας πόλης μέσα στην πόλη, αλλά και μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας, εγκλωβισμένης στο σημείο ανάμεσα στην κρίση και την ουτοπία.
Ταξιδιώτης του Μεσονυχτίου / Midnight Traveler
του Χασάν Φαζιλί, ΗΠΑ – Κατάρ – Καναδάς – Ηνωμένο Βασίλειο, 2019, 88΄
Όταν το θεοκρατικό καθεστώς των Ταλιμπάν τον επικήρυξε, ο αφγανός θεατρικός και κινηματογραφικός σκηνοθέτης Χασάν Φαζιλί είχε μόνο μία επιλογή: την άτακτη φυγή. Ένα οπτικό ημερολόγιο, κινηματογραφημένο από τον ίδιο με πολύ φτωχά μέσα, ακόμα και με κινητό τηλέφωνο, το οποίο εξιστορεί έναν καταναγκαστικό εκπατρισμό. Ένα ντοκιμαντέρ που λειτουργεί ως τρανταχτή απόδειξη για την ασύλληπτη βία με την οποία έρχονται αντιμέτωποι όσοι είναι αναγκασμένοι να ταξιδεύουν νύχτα. Εξόριστοι από τον ίδιο τους τον τόπο, προχωρούν σιωπηλά και φοβισμένα, με τον θάνατο να παραμονεύει σε κάθε βήμα.
Από πού πάμε σπίτι μας; / Which Way Home
της Ρεμπέκα Καμίζα, ΗΠΑ, 2009, 82΄
Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες με προορισμό τις ΗΠΑ, σε μια περιπλάνηση γεμάτη εμπόδια, με πυξίδα την αβεβαιότητα. Παιδιά όπως η Όλγα και ο Φρέντι από την Ονδούρα προσπαθούν απεγνωσμένα να φτάσουν στους γονείς τους στις ΗΠΑ· ο Χοσέ, ένας 10χρονος από το Ελ Σαλβαδόρ, τον οποίο εγκατέλειψαν λαθρέμποροι, βρίσκεται τώρα μόνος του σ’ ένα κέντρο προφυλάκισης στο Μεξικό και ο Κέβιν, ένα 14χρονο «παιδί της πιάτσας» από την Ονδούρα, του οποίου η μητέρα ελπίζει πως θα καταφέρει να φτάσει στην Αμερική για να της στείλει λεφτά. Ένα ταξίδι ελπίδας και κουράγιου, απογοήτευσης και θλίψης.
Πρώτη επαφή / First Contact
των Μπομπ Κόνολι και Ρόμπιν Άντερσον, Αυστραλία – Καναδάς – ΗΠΑ, 1983, 58′
Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει εικόνες από την πρώτη συνάντηση των ορεινών φυλών της Παπούα Νέας Γουινέας με τους αυστραλούς χρυσοθήρες, τη δεκαετία του 1930. Οι αδελφοί Λέι ήταν οι πρώτοι λευκοί που μπήκαν στην ενδοχώρα της Νέας Γουινέας όπου συνάντησαν τους κατοίκους των ορεινών περιοχών που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχαν καμία επαφή με τον έξω κόσμο και τους κινηματογράφησαν. Πενήντα χρόνια μετά οι σκηνοθέτες τους επισκέπτονται δείχνοντάς τους τα πλάνα και τις φωτογραφίες που είχαν τραβήξει τότε οι Λέι και παίρνουν συνεντεύξεις από τους εν ζωή αδελφούς και τους ιθαγενείς που ήταν τότε παρόντες, οι οποίοι παρουσιάζουν μια διαφορετική ερμηνεία αυτής της επαφής. Ένα μοναδικό ντοκουμέντο για την πρώτη συνάντηση μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικές κουλτούρες.
Νυχτερινό Ταχυδρομείο / Night Mail
των Χάρι Ουάτ, Μπάζιλ Ράιτ, Ηνωμένο Βασίλειο, 1936, 25′
Γυρισμένο το 1936, το ντοκιμαντέρ Νυχτερινό ταχυδρομείο είναι μία από τις σημαντικότερες ταινίες της κινηματογραφικής μονάδας των βρετανικών ταχυδρομείων, GPO Film Unit. Ακολουθεί το νυχτερινό ταξίδι της αμαξοστοιχίας Λονδίνο – Γλασκώβη. Ένα ποιητικό ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει το βρετανικό τοπίο, το οποίο συνοδεύει υπέροχα η μουσική του συνθέτη Μπέντζαμιν Μπρίτεν και οι στίχοι του βρετανού ποιητή Ουίσταν Χιού Όντεν.
Ταξίδια στο Κονγκό / Travels in the Congo
του Μαρκ Αλεγκρέ, Γαλλία, 1927,117΄
Το 1925, ο νεαρός κινηματογραφιστής Μαρκ Αλεγκρέ συνόδευσε τον σύντροφό του Αντρέ Ζιντ στη Γαλλική Ισημερινή Αφρική, το Κονγκό. Το ντοκιμαντέρ, μόλις πέντε χρόνια μετά τον Νανούκ του Βορρά, περιλαμβάνει εικόνες από τους 11 μήνες που έμεινε εκεί. Στόχος του σκηνοθέτη να βυθιστούν οι θεατές «όπως και εμείς οι ίδιοι, στην ατμόσφαιρα αυτής της μυστηριώδους χώρας». Ένα από τα πρώτα ντοκιμαντέρ παρατήρησης.
Άτμαν / Atman
της Πίργιο Χονκασάλο, Φινλανδία, 1996, 73΄
Θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στην πρόσφατα χαμένη μητέρα του, ο παράλυτος στα πόδια Τζαμάνα Λαλ από την Ινδία ξεκινά ένα προσκύνημα από τις εκβολές του ποταμού Γάγγη στην ιερή πόλη Χαριντουόρ, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, καλύπτοντας μια διαδρομή 6000 χιλιομέτρων. Μέσα από επτά κεφάλαια και με συνοδό τη Σάντα, μια χήρα με τρία παιδιά, που θα τον ακολουθήσει ως το τέλος της διαδρομής του, το ταξίδι αυτό είναι παράλληλα ένα πορτραίτο της εσωτερικής δύναμης του ανθρώπου αλλά και των θρησκευτικών πρακτικών της Ινδίας.
Route One
του Ρόμπερτ Κρέιμερ, Ηνωμένο Βασίλειο – Γαλλία, 1990, 255΄
Συνδυάζοντας ντοκιμαντέρ και μυθοπλασία, η ταινία του Ρόμπερτ Κρέιμερ παρουσιάζει ένα ψηφιδωτό συμπεριφορών στην Αμερική της δεκαετίας του 1980 απέναντι σε θέματα όπως η φυλή, η θρησκεία και η ιστορία. Η ταινία περιγράφει το ταξίδι του σκηνοθέτη από τα καναδικά σύνορα στο Μέιν έως το Φλόριντα Κις. Μαζί με τον σκηνοθέτη βρίσκεται ο Ντοκ (τον ερμηνεύει ο ακτιβιστής Πολ Μακ Άιζακ), ένας άνδρας που επιστρέφει από την Αφρική στις ΗΠΑ.
Στάση λεωφορείου / Bus Stop
των Ακτάν Αμπντικαλίκοφ και Έρνεστ Αμπντιχαπάροφ, Κιργιστάν, 2000, 27΄
Τέσσερις άγνωστοι περιμένουν ένα λεωφορείο που δεν έρχεται ποτέ σε μία στάση που βρίσκεται στο σταυροδρόμι με μια πολυσύχναστη λεωφόρο. Βαδίζοντας στα ίχνη του «Περιμένοντας τον Γκοντό», η ταινία δίνει έμφαση όχι σε αυτό που περιμένεις, αλλά στις σχέσεις που αναπτύσσονται όταν βρίσκεσαι σε κατάσταση αναμονής…
Οι Λένινγκραντ Κάουμποϊς πάνε Αμέρικα
του Άκι Καουρισμάκι, Φινλανδία – Σουηδία, 1989, 78΄
Κάπου στην τούνδρα, σε μια ερημική έκταση, ζει η χειρότερη ροκ εν ρολ μπάντα του πλανήτη, μια κομπανία χωρίς κοινό και χωρίς καμία πιθανότητα εμπορικής απήχησης. Μ’ αυτά και μ’ εκείνα, αποφασίζουν να ξεχάσουν τον πατριωτισμό τους και να πάνε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ταινία είναι η ιστορία της περιπλάνησής τους πέρα από τον ωκεανό και στα βάθη της ηπείρου, μια ιστορία για κακόφημα μπαρ και τίμιους ανθρώπους, στις επαρχιακές πόλεις του έθνους του χάμπουργκερ. Άσχημοι άνθρωποι, όμορφα συναισθήματα!
