Προσωπικά, εύχομαι στην αντιπροσωπεία των ζαπατίστας έναν ευχάριστο περίπλου στις περιοχές που θα διασχίσει.
Αυτές οι περιοχές δεν διαφέρουν με την πρώτη ματιά σε τίποτα από τον υπόλοιπο κόσμο επειδή –ουδείς το αγνοεί– η γηραιά Ευρώπη ήταν η δηλητηριασμένη πηγή που διέδωσε σε ολόκληρη τη γη τη ρύπανσή της και τις τεχνικές της καταπίεσης. Σε Τίποτα! Με εξαίρεση το ότι η καταστολή και ο σκοταδισμός δεν κατάφεραν να καταπνίξουν τις διαρκώς αναζωπυρούμενες εξεγέρσεις. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, η καρδιά μιας αδάμαστης θέλησης για ζωή παλλόταν με τον ρυθμό του ανθρώπου.
Συντρόφισσες και σύντροφοι ζαπατίστας, θα αναγνωρίσετε εύκολα εκείνες και εκείνους που έρχονται να σας συναντήσουν και να σας χαιρετήσουν από τα βάθη του παρελθόντος. Τις γυναίκες και τους άνδρες του 12ου και του 13ου αιώνα που αγωνίστηκαν για τη χειραφέτηση των Κοινοτήτων και για την αναδυόμενη ελευθερία. Τους φιλοσόφους της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού. Τους επαναστάτες (άνδρες και γυναίκες) της Γαλλικής Επανάστασης, της Παρισινής Κομμούνας, της Κρονστάνδης, των ελευθεριακών συλλογικοτήτων που ήταν ο ριζοσπαστικός πυρήνας της ισπανικής επανάστασης. Δεν ανήκω σε κανένα κόμμα, καμία φατρία, καμία σέχτα, καμία τάση ή κίνημα. Δεν αναγνωρίζω τον εαυτό μου σε καμία σημαία, λάβαρο ή αρκτικόλεξο που να είναι το σύμβολό τους. Η μόνη σπουδαιότητα που αποδίδω στον εαυτό μου είναι ότι έκανα τη ζωή μου έναν αδιάκοπο αγώνα, με τέτοιο τρόπο ώστε η χειραφέτησή μου να μην διαχωρίζεται από τη χειραφέτηση όλων των άλλων. Όσο αδέξιος κι αν είναι, ο χορός της ζωής γονιμοποιεί τη γη.
Η εμφάνιση του κινήματος των ζαπατίστας, η εμφάνιση των Κίτρινων Γιλέκων στη Γαλλία, ο πόλεμος των Κούρδων στη Ροζάβα πυροδότησαν κύματα εξεγέρσεων που αναστάτωσαν έναν πλανήτη για τον οποίο πιστεύαμε ότι είχε πάθει τέτανο από τα δαγκώματα του καπιταλισμού. Δεν είναι φυσικό να ενισχύεται η εμπιστοσύνη στην ποίηση που δημιουργείται από όλους, από όλες και από τον καθένα; Ένα τέτοιο ποίημα είναι αυτό των ατόμων που απαλλάσσονται από τον ατομικισμό και στοιχηματίζουν στην αμοιβαία βοήθεια για να εξαφανίσουν τον εγωιστικό υπολογισμό και την εθελοδουλία που είναι τα σκουπίδια του.
Συντρόφισσες και σύντροφοι, η ειρηνική σας εισβολή φυσά τον καθαρό αέρα της ζωής σε μια κοινωνία που περιορίζεται από το θάνατο. Είσαστε οι πρώτοι που έσπασαν τον ζυγό του αδυνάτου. Η αναπάντεχη εξέγερσή σας απέδειξε ότι η αποκοτιά μιας μικρής ομάδας ανθρώπων μπορούσε να ξεριζώσει την καταστροφική πίστη στην εγγενή ανικανότητα του άνδρα και της γυναίκας, στην πρωταρχική αδυναμία που τους έκανε να εξαρτώνται από την προστατευτική Εξουσία ενός αφέντη.
Σήμερα μια αδιαχώριστα υπαρξιακή και κοινωνική εξέγερση κατακτά ολόκληρο τον κόσμο. Η εξέγερση αυτή απορρίπτει την ομοιογένεια, τον λαϊκισμό, τις σκηνοθετημένες πολιτικές εναλλαγές στις οποίες καταφεύγουν όλες οι Εξουσίες που ασχολούνται με τη χειραγώγηση του πλήθους.
Το καθήκον είναι γιγάντιο, γιατί με το πρόσχημα μιας επιδημίας –της οποίας κανείς δεν αρνείται την επικινδυνότητα–, οι κυβερνήσεις έχουν διαδώσει έναν υστερικό φόβο που εξυπηρετεί κυρίως τα συμφέροντα των κατασταλτικών μηχανισμών και των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών.
Πώς επιτρέψατε, θα ρωτήσουν οι μελλοντικές γενιές, μια χούφτα πνευματικά ανάπηρων, ανίκανων ακόμη και στα ψέματά τους, να επιβάλλουν τα αυθαίρετα διατάγματα και τις ηλίθιες τρέλες τους; Ποια υστερία –γεμάτη παραλογισμό– κυριάρχησε και σταματήσατε να ζείτε για να προστατευτείτε από τον κίνδυνο του θανάτου; Θα μας εξηγήσετε τους λόγους αυτής της επείγουσας ανάγκης να επιστρέψετε στη φωλιά σας σαν σκυλιά που υπακούουν σε διαταγές και ουρλιάζουν στο φεγγάρι των θαμμένων ελευθεριών;
Το ερώτημα δεν είναι καινοφανές, τέθηκε τον 16ο αιώνα από τον Etienne de La Boétie. Το ότι παρέμεινε αναπάντητο δείχνει ότι ήταν λιγότερο ένα ερώτημα και περισσότερο ένας γόρδιος δεσμός που κανείς δεν σκέφτηκε να λύσει. Η εισβολή των ζαπατίστας στον αρτηριοσκληρωτικό μας κόσμο θυμίζει εύστοχα τη θέση του Μαρξ: οι φιλόσοφοι έχουν ερμηνεύσει μόνο τον κόσμο, τώρα το ζήτημα είναι να τον μεταμορφώσουν. Εάν αυτός είναι ο δικός μας γόρδιος δεσμός, μήπως το σπαθί είναι η ορμή της ζωής που ανασταίνεται εδώ και τώρα; Το απρόσμενο σφρίγος της ζωντανεύει στη γυναίκα, στον άνδρα, στο παιδί εκείνη τη συναισθηματική νοημοσύνη που αποτελεί μέρος του είναι και όχι του έχειν, του ζωντανού και όχι του ψηφιακού και εμπορικού αντικειμένου στο οποίο μας συρρικνώνουν.
Ο ελάχιστος καθαρός αέρας που εισπνέει η ζωή φέρει την ανάσα της ανοιχτής θάλασσας. Όλα ανοίγουν. Η ακαταμάχητη έλξη του πάθους που μας ζωντανεύει διαγράφει μεμιάς τους στρατολογητές του κερδοφόρου θανάτου. Δεν είναι, ίσως, αναμενόμενο ότι η χαρά που ξαναβρήκαμε, το να ζούμε, δηλαδή, μαζί, εκδηλώνει την απέχθειά της για τις αρτηριοσκληρωτικές συμπεριφορές, τον πουριτανισμό, τον κρατικό κυνισμό που, έχοντας μετατρέψει την υγεία σε εμπόρευμα, καταργεί την ανοσία μας με τη δικαιολογία να την διατηρήσει;
Είμαστε στα πρόθυρα μιας τεράστιας αλλαγής. Παραδόξως, αυτή προέρχεται από μια αργή αφύπνιση που ευαισθητοποιεί τα άτομα στον πλούτο της δημιουργικής υποκειμενικότητάς τους. Όσοι δεν έχουν άλλη απτή πραγματικότητα από την ύπαρξή τους –την οποία ο καπιταλιστικός παγετώνας υποβαθμίζει μέρα με τη μέρα–, ανακαλύπτουν ως ένα μυστικό όπλο εκείνη την αδάμαστη θέληση για ζωή που τους κρατά όρθιους. Είμαστε πολύ απασχολημένοι με την οικοδόμηση της ζωής για να υποταχτούμε στις εντολές της αγοράς.
Όπως λέτε εσείς οι ζαπατίστας, «δεν είμαστε μοντέλο, είμαστε μια εμπειρία». Αυτό που ισχύει για έναν λαό που συνδέεται με την ιδιαιτερότητά του, είναι εξίσου αληθές για τα συγκεκριμένα άτομα που είμαστε εμείς, με την οικογενειακή και παγκόσμια ιστορία μας, με τις προσωπικές μας ιδιαιτερότητες, που ενισχύονται από τη συνεχή προσπάθεια να ισορροπήσουμε σε μια κοινωνία όπου όλα γίνονται για να μας κάνουν να ταλαντευτούμε και να πέσουμε στα γόνατα.
Ο EZLN δεν διεξάγει έναν πόλεμο πάνω στη μεγάλη παγκόσμια σκακιέρα των ιδιωτικών συμφερόντων. Μπαίνει στο παιχνίδι μιας ζωής το οποίο ανατρέπει τους τακτικούς και στρατηγικούς κανόνες των δυνάμεων που είναι αποφασισμένες να μας εξοντώσουν.
Η ατομική και συλλογική αυτονομία θα αποτελέσει τη βάση μιας Διεθνούς του ανθρώπινου είδους. Η απλότητα της αυτοοργάνωσης μας δίνει τη δυνατότητα να καταργήσουμε την πολυπλοκότητα των γραφειοκρατικών κοινωνιών.
Η χαοτική παγκόσμια τάξη βασίζεται σε τρεις ή τέσσερις αισχρές πρακτικές που διέπουν τα έθνη και τις ηπείρους, αποκόπτοντάς τους από τη ζωντανή τους πραγματικότητα, αντιμετωπίζοντάς τους με αφηρημένο τρόπο. Ποιοι είναι αυτοί οι μηχανισμοί, τόσο χονδροειδείς όσο και αποτελεσματικοί, που καθορίζουν τη νοοτροπία και τη συμπεριφορά μας; Η λεηλασία, ο ανταγωνιστικός πόλεμος για το κέρδος και η ταύτιση της ζωτικής ελευθερίας με την ελευθερία της αγοράς.
Η τρέχουσα αλλαγή συνεπάγεται μια επιστροφή στη βάση που υπονομεύει και ξεριζώνει την ιεραρχική δομή. Ακυρώνει την κλίμακα του πάνω και του κάτω, όπου γενιές ολόκληρες έχουν προσκολληθεί –εδώ και πολύ καιρό– με την αβέβαιη πεποίθηση της ανόδου ή της πτώσης.
Η ποικιλομορφία των παγκόσμιων εξεγέρσεων οφείλεται σε μια κοινή ποιητική εμπειρία: να ζούμε μαζί, αναζητώντας μια σχεδόν απίθανη αλλά εφικτή αρμονία.
Η απλότητα της προσέγγισής μας εξαρτάται από κάποιες στοιχειώδεις βασικές αρχές: απόλυτη προτεραιότητα στον άνθρωπο, απόρριψη των αυτοαποκαλούμενων ηγετών και εκπροσώπων, απόρριψη των γραφειοκρατικών μηχανισμών, πολιτικών και συνδικαλιστικών.
Η δεσμευτική εντολή των διαταγμάτων που θεσπίζονται από τη συνέλευση της άμεσης δημοκρατίας, είναι μια κάθετη διαδικασία που υπόκειται σε μια οριζόντια. Η τελευταία προστατεύει τα δικαιώματα της μειοψηφίας. Προστατεύει από τους κινδύνους ενσωμάτωσης και από τις συγκρούσεις φανφαρόνων μονομάχων –γεγονός που το ξεχνάμε–, οι οποίες λαμβάνουν χώρα στις αρένες του σκηνοθετημένου θεάματος.
Δεν θα παγιδευτούμε πλέον σε αυτές τις παραδοσιακές συγκρούσεις μεταξύ συντηρητισμού και προοδευτισμού που μας απομακρύνουν από τον πραγματικό αγώνα, αυτόν της καθημερινής ζωής ενάντια στην εκμετάλλευση της φύσης και του ανθρώπου. Έχουμε μάθει τουλάχιστον ότι η πρωταρχική ερώτηση που πρέπει να θέσουμε σε όσους μας προσφέρουν τις υπηρεσίες τους είναι: ποιος ωφελείται;
Η δημιουργία αυτόνομων, αλληλέγγυων και ομόσπονδων μικροκοινωνιών είναι η πραγματικότητα που τελικά θα αντικαταστήσει την κρατική και παγκόσμια παρακμή. Η Εξουσία βυθίζεται μέσα στην επείγουσα ανάγκη της να εξασφαλίσει το κέρδος. Ο νομισματικός της χώρος συρρικνώνεται. Εμείς, αντίθετα, βρισκόμαστε στον χώρο και τον χρόνο μιας ζωής που ξαναγεννιέται, βρισκόμαστε στις πύλες της αναγέννησης μιας ιστορίας που αποτινάσσει το θλιβερό παρελθόν της. «Είμαστε εδώ». Αυτή η ήρεμη στάση είναι κοινή στους ζαπατίστας, τα Κίτρινα Γιλέκα και την εξέγερση που φλέγεται από τη Χιλή ως την Ταϊλάνδη. Προκαλεί την ταραχή ενός ανταρτοπόλεμου όπου η ζωή θα πλήξει τους εχθρούς μιας κοινωνίας που θέλει να ζήσει και όχι να συντριβεί και να αφανιστεί.
Είναι αξιοσημείωτο το πλήθος των ανώνυμων ανθρώπων που φέρουν την εξέγερση μέσα τους. Ωστόσο, θα έχει μόνο την αξία ενός αριθμού έως ότου εκπέμψει τη δύναμη που βρίσκεται στην ανθρώπινη συνείδηση, τη συνείδηση που παίρνει ο καθένας από την ανθρωπινότητά του, τη συνείδηση του να νιώθεις ότι είσαι μια χούφτα ή τα εκατομμύρια των ανθρώπων που θέλουν να ζήσουν σε έναν κόσμο όπου δεν θα μας αντιμετωπίσουν ποτέ ξανά σαν αντικείμενα.
Όσο περισσότερο η γυναίκα θα επιβεβαιώνει την α-κρατική (χωρίς εξουσία) φύση της, τόσο πιο ορατό θα γίνεται ότι αυτό που είναι αρσενικό στη γυναίκα και θηλυκό στον άνδρα προσφέρει στην ερωτική επιθυμία ένα μεγάλο εύρος. Σε αυτήν την περίπτωση, η ελευθερία τού να διαμορφώνεις την ερωτική επιθυμία απαλλάσσει από την υποχρεωτική αιτιολόγηση της συμπεριφοράς και από τον κατακερματισμό σε κατηγορίες που τις χειρίζεται η Εξουσία αναζητώντας αποδιοπομπαίους τράγους.
Το κράτος δεν είναι πια παρά ένα γρανάζι της παγκόσμιας μηχανής που κερδίζει από την καταστροφή της ζωής. Με αυτήν την έννοια, έχει τελειώσει, αλλά αυτό που έρχεται μετά είναι ακόμη χειρότερο. Δεν θέλουμε η διάλυση των κρατικών αρχών να σηματοδοτήσει τον θρίαμβο μιας αναδιοργάνωσης που δεν έχουν επιτύχει ποτέ ούτε οι χειρότεροι δεσποτισμοί. Τώρα πια, δεν διεκδικούμε το τέλος του Κράτους στο όνομα της καταπιεσμένης ελευθερίας, αλλά το ξεπέρασμά του, την αναίρεσή του και το καταχώνιασμά του στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Αυτήν την res publica, αυτά τα δημόσια αγαθά που είχαμε αποκτήσει με σκληρό αγώνα, τα πούλησε σε ιδιωτικά συμφέροντα. Τι απομένει από την εκπαίδευση, τις μεταφορές, την υγεία, τη στέγαση, τη βοήθεια στους πιο αδύναμους; Δεν εξαρτάται από τις ομοσπονδιοποιημένες μικροκοινωνίες –που βρίσκονται στη διαδικασία εξανθρωπισμού– να αποκαταστήσουν και να αναπτύξουν την ευημερία στην οποία έχει δικαίωμα κάθε ον από τη γέννησή του;
Τέλος, δεν είναι περιττό να το αναφέρουμε: ο καπιταλισμός είναι μόνο μια σχετικά πρόσφατη μορφή της αρχαίας και μόνιμης εκμετάλλευσης της φύσης και του ανθρώπου. «Ο άνθρωπος είναι η φύση που αναγνωρίζει τον εαυτό της», είπε ο Elisée Reclus. Το σύστημα της αγοράς σπάει την εύθραυστη ισορροπία που μόνο μια νέα συμμαχία με τη φύση θα αποκαταστήσει. Αυτό δίνει στους αγώνες μας το πραγματικό νόημά τους.
Η ελευθερία είναι η ζωή, ζούμε σημαίνει είμαστε ελεύθεροι. Αυτό που εγγυάται την αυθεντικότητα αυτής της δήλωσης, εμποδίζοντάς την να μείνει κενό γράμμα, είναι η ζωντανή εμπειρία της μικρο-κοινωνίας στην οποία η εξουσία ασκείται άμεσα από τον ίδιο τον λαό.
Φίλες και φίλοι ζαπατίστας και Κίτρινα Γιλέκα, δεν είπα τίποτα που δεν γνωρίζετε ήδη. Αυτό που μας μαθαίνετε, ωστόσο, είναι ότι χωρίς την τόλμη και την επιμονή που προσφέρει η απλή έλξη της ζωής, τίποτα δεν θα αλλάξει.
Σας ευχαριστώ!
Raoul Vaneigem, 15 Ιουνίου 2021
