Παρέμβαση πανεπιστημιακών της Σχολής Νομικής, Οικονομικής και Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αφορμή τα γεγονότα της Νομικής
ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ΄ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν
ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε.
Ματτθ. 25:40
οὐ γάρ τί μοι Ζεὺς ἦν ὁ κηρύξας τάδε,
οὐδ᾽ ἡ ξύνοικος τῶν κάτω θεῶν Δίκη
τοιούσδ᾽ ἐν ἀνθρώποισιν ὥρισεν νόμους.
οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ
κηρύγμαθ᾽, ὥστ᾽ ἄγραπτα κἀσφαλῆ θεῶν
νόμιμα δύνασθαι θνητὸν ὄνθ᾽ ὑπερδραμεῖν.
Σοφοκλής, Αντιγόνη 450-455
ἐγὼ δ᾽ ἀρήξω τὸν ἱκέτην τε ῥύσομαι:
δεινὴ γὰρ ἐν βροτοῖσι κἀν θεοῖς πέλει
τοῦ προστροπαίου μῆνις, εἰ προδῶ σφ᾽ ἑκών.
Αισχύλος, Ευμενίδες 232-234
Γύρω από τη συζήτηση που (ξανα) φούντωσε για το άσυλο με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα στο κτήριο της Νομικής έχουμε να δηλώσουμε τα εξής:
Η τοποθέτηση του καθενός και της καθεμιάς από εμάς στο ζήτημα του πανεπιστημιακού ασύλου αποτελεί τη Λυδία λίθο της πολιτικής και ηθικής μας στάσης.
Ειδικότερα για εμάς τους πανεπιστημιακούς αποτελεί το μέτρο του πώς αντιλαμβανόμαστε το λειτούργημά μας, πώς εκπληρώνουμε τον όρκο μας στην πολιτεία και πώς κοιτάζουμε κατάματα αυτούς που διδάσκουμε.
Είναι πιθανό, στο όχι απώτερο μέλλον, όταν οι εξυφαινομένες μεθοδεύσεις θα έχουν συντελεστεί και οι πανεπιστημιακοί θα έχουν μετατραπεί σε ψοφοδεείς εντολοδόχους εντεταλμένων «προσωπικοτήτων εγνωσμένου κοινωνικού κύρους» που θα επιχειρούν να ποσοτικοποιήσουν την συμβολή μας στην εθνική παραγωγή, να μην υπάρχει έδαφος για στοχασμό και ελεύθερη έκφραση των ιδεών στον χώρο του πανεπιστημίου. Το «λάλον ύδωρ» θα έχει τότε σβηστεί και η μεταμόρφωσή μας σε τεχνικούς διεκπεραιωτές εξωγενώς συντεταγμένων παραδοτέων γνώσεων θα είναι ολοκληρωτική.
Μέχρι τότε όμως και στον αντίποδα αυτού του εφιάλτη οφείλουμε να προασπιζόμαστε το πανεπιστήμιο, όχι μόνον ως χώρο στον οποίον θα θητεύουμε στο να σκεφτόμαστε καλά δηλαδή να σκεφτόμαστε ελεύθερα, αλλά και ως χώρο που – απερίσπαστος και προφυλαγμένος από την παρέμβαση της ορθοφρονούσας πλειοψηφίας και των οργάνων καταστολής της – θα εξετάζει, θα συζητά, θα προτείνει και θα δίνει το βήμα να εκφραστούν οι απόψεις εκείνες που είναι κατεξοχήν αιρετικές, μοναχικές ή μειοψηφούσες. Εξ άλλου, η συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία του λόγου και η πληθώρα βημάτων έκφρασης – ιδιαίτερα την εποχή των ηλεκτρονικών μέσων – θα καθιστούσαν το πανεπιστημιακό άσυλο περιττό, αν δεν επρόκειτο αυτό να προστατεύσει το μείζον, την έκφραση δηλαδή των ιδεών των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων που χρειάζονται μεγαλύτερη προστασία από αυτή που απλά παρέχει ο νομοθέτης. Το πανεπιστημιακό άσυλο προστατεύει και αποτελεί την κοινωνική συνείδηση του χώρου που ζούμε. Η συνείδηση αυτή απαιτεί την επεξεργασία μιας μεγαλύτερης ευαισθησίας στα κοινωνικά ζητήματα από αυτήν που επιθυμούν οι ζηλωτές της αθόρυβης ευνομίας.
Για το λόγο αυτό, δίχως να εγκαταλείπουμε την άποψη πως η προβολή των δίκαιων αιτημάτων θα πρέπει να σταθμίζει κάθε φορά τη συγκυρία και να μην αποτελεί εφαλτήριο για κινήσεις εντυπωσιασμού που οδηγούν σε αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, πρέπει να σταθούμε στο πλάι αυτών που έθεσαν το ζήτημα της μεταναστευτικής πολιτικής στο πανεπιστήμιο ζητώντας άσυλο, θέτοντας το ζήτημά τους σε συζήτηση μέσα στο πανεπιστήμιο και κατ’ επέκταση στην κοινωνία. Η στήριξη αυτή δεν μπορεί να είναι προσχηματική, δηλ., από τη μια να θλιβόμαστε μαζί με τις δακρυρροούσες Μαγδαληνές για το χάλι τους, αλλά από την άλλη να τραβάμε την απαγορευτική γραμμή – και το χαλί – επικαλούμενοι την προστασία των θεσμών. Το πανεπιστήμιο βέβαια δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα των συγκεκριμένων ανθρώπων που ζήτησαν άσυλο στο χώρο του. Επιβάλλεται όμως να δεχόμαστε την ελεύθερη έκφραση όσων, χωρίς να κάνουν χρήση βίας, μας ζητούν να σκεφτούμε πάνω σε ένα κεφαλαιώδες ζήτημα, όταν η πολιτεία και η κοινωνία το λύνουν με καταστολή.
Οι αντιρρήσεις σε αυτή τη θέση είναι δυνητικά πολλές: ποιες είναι οι ιδέες εκείνες που δικαιούνται να διακινηθούν στο πανεπιστήμιο; Μπορώ να φωνάξω «φωτιά!» σε ένα γεμάτο αμφιθέατρο; Μπορώ να εκφράσω ανοιχτά απόψεις ρατσιστικές που στοχοποιούν άτομα για ιδιότητες που δεν επέλεξαν τα ίδια; Μπορώ να εμποδίσω την έκφραση ιδεών που θεωρώ ότι δεν είναι αρκετά «προοδευτικές» για τα γούστα της ακαδημαϊκής κοινότητας; Όπως σε όλα τα πράγματα οι λύσεις δεν είναι απλές, ούτε ασπρόμαυρες. Σε κάθε περίπτωση πάντως θεωρούμε ότι η άσκηση βίας με πρόσχημα το άσυλο για να εμποδιστούν ανοίκειες φωνές αντιβαίνει στην ίδια την ιδέα του ασύλου. Όπως επίσης θεωρούμε ότι και η ίδια η κοινότητα έχει τη δυνατότητα με τα δικά της όπλα, το λόγο και την πειθώ, να εμποδίζει την έκφραση ακραίων απόψεων που είναι προϊόν μίσους ή που επικαλούνται την ελευθερία του λόγου με τρόπο κατάφωρα προσχηματικό.
Ας στηρίξουμε λοιπόν το άσυλο και ας το περιφρουρήσουμε από κάθε είδους προβοκάτσια που σκοπό έχει να μας οδηγήσει στο να πάψουμε να μιλάμε γι’ αυτό. Κάποιοι νομίζουν ότι έχει ξεπεράσει τον ιστορικό του ρόλο, επειδή έχει παρέλθει η εποχή του αυταρχισμού. Εμείς νομίζουμε ακριβώς το αντίθετο. Όχι μόνο γιατί ανήκουμε σε έναν πολιτισμό που διαχρονικά αναγνωρίζει την ανάγκη ύπαρξης, δίπλα στον προστατευμένο από τη νομιμότητα χώρο της δημοσιότητας, ενός άλλου χώρου για την υποδοχή των «ανεπίδοτων επιστολών», των αιτημάτων δηλαδή δικαιοσύνης που δεν μπορεί να διαβαστούν στο πλαίσιο του πρώτου. Αλλά και γιατί η διαφαινόμενη πρόθεση καταστολής των κοινωνικών κινημάτων διαμαρτυρίας που θα αποτελέσει φυσικό επακόλουθο των πολιτικών που θα επιβληθούν στον οικονομικό και τον κοινωνικό τομέα απαιτεί όχι την αποδυνάμωσή του αλλά τη σθεναρή υποστήριξή του.
Πρωτοβουλία για την Υπεράσπιση του Ακαδημαϊκού Χαρακτήρα και της ΝΟΠΕ