Στο ΣτΕ προσφεύγουν κάτοικοι και δώδεκα φορείς της ΒΑ Χαλκιδικής ενάντια στην απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος που τροποποιεί την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων των Σκουριών μετά και την υπογραφή της νέας σύμβασης της Ελληνικός Χρυσός με το Δημόσιο τον περασμένο Μάρτιο.
Όπως αναφέρουν στην ανακοίνωσή τους σχετικά με την προσφυγή: «Χρειάστηκε μόνο έξι μήνες να περάσουν από την έγκριση της νέας σύμβασης Ελληνικού Δημοσίου-ELDORADO που κυρώθηκε τον Μάρτιο από την Ελληνική Βουλή, για να γίνει ολοφάνερο ότι τα επιχειρήματα από την πλευρά της Κυβέρνησης, «για μια σημαντική συμφωνία, εθνικής αναπτυξιακής σημασίας, με την οποία η Ελλάδα στέλνει ένα σαφές σήμα ότι είναι φιλική στις μεγάλες επενδύσεις», δεν ήταν παρά συνειδητά ψέματα».
Σε ελάχιστο χρόνο, σημειώνουν, αποδείχτηκαν όσα έλεγαν επιστήμονες, φορείς και πολίτες για «αποικιοκρατικού τύπου Συμφωνία», «ετεροβαρή» και «ληστρική» καθώς «όλα τα δικαιώματα του δημοσίου παραχωρούνται υπέρ της εταιρίας ενώ ταυτόχρονα την απαλλάσσει από δεσμεύσεις και αξιώσεις».
Η επιβεβαίωση αυτή προέκυψε όχι από σχόλια αντιθέτων, κακόβουλα δημοσιεύματα ή ανυπόστατες φήμες αλλά από τις πρακτικές και τις ανακοινώσεις της Εταιρείας η οποία, «πραγματοποιεί απολύσεις εργαζομένων, απολύει συνδικαλιστές, κλείνει το ένα από τα δύο λειτουργούντα Μεταλλεία, (Μαύρες Πέτρες), ανακοινώνει επερχόμενες απολύσεις, τεράστιες ζημιές, υπέρογκο δανεισμό και την αγωνιώδη της (αποτυχημένη ως τώρα ) προσπάθεια εξεύρεσης χρηματοδότησης, (από αυτό εξαρτάται εάν θα γίνουν, όσα πανηγυρικά διαλαλούσαν)».
Όσον αφορά στην προσφυγή στο ΣτΕ οι φορείς και οι κάτοικοι επικεντρώνονται σε μια σειρά λόγων για τους οποίους η τροποποίηση της ΑΕΠΟ ως προς το υποέργο των Σκουριών θα επιφέρει, και σε αντίθεση με όσα ισχυρίζεται η εταιρεία, σοβαρές μεταβολές ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Όταν συμβαίνει αυτό, υποστηρίζουν οι φορείς και οι κάτοικοι, δεν αρκεί μια απλή τροποποίηση της ΑΕΠΟ αλλά θα έπρεπε να ακολουθηθεί κατάθεση νέας ΑΕΠΟ, διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, κατάθεση γνωμοδοτήσεων από φορείς και από υπηρεσίες του Δήμου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το Δημόσιο προχώρησε στην έγκριση της τροποποίησης της ΑΕΠΟ σαν να μην αλλάζει τίποτα στις Σκουριές, ενώ όλα αλλάζουν πολλά ως συνήθως… προς το χειρότερο.
Συγκεκριμένα η εταιρεία υποστηρίζει ότι το μόνο ζήτημα που αλλάζει στις μεταλλουργικές εγκαταστάσεις των Σκουριών είναι η εισαγωγή της ξηράς απόθεσης των αποβλήτων. Ο τρόπος αυτός χαρακτηρίστηκε από την εταιρεία περιβαλλοντικά προσφορότερος ως προς την διαχείριση των αποβλήτων μαζί με την κατάργηση ενός από τους δύο χώρους απόθεσης αποβλήτων στο Λοτσάνικο (ο άλλος χώρος απόθεσης είναι ο λάκκος Καρατζά). Στην πραγματικότητα όμως και σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της εταιρείας περί τροποποιήσεων με θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο συμβαίνουν τα εξής:
Η εταιρεία μέσα από αυτές τις τροποποιήσεις πολλαπλασιάζει τα παραγόμενα απόβλητα και το εξορυχθησόμενο μετάλλευμα, εντατικοποιεί δηλαδή την εκμετάλλευση των Σκουριών. Ειδικότερα το εξορυχθησόμενο μετάλλευμα αυξάνεται κατά 29 περίπου μεγατόνους και τα αδρανή απόβλητα κατά 15 μεγατόνους.
Με τον τρόπο αυτό η εταιρεία μεταβάλει βασικές διεργασίες εκμετάλλευσης και δημιουργεί νέες εγκαταστάσεις απόθεσης και διαχείρισης αποβλήτων. Ενώ καταργείται το Λοτσάνικο ως χώρος απόθεσης αποβλήτων, η εντατικοποίηση της παραγωγής θα επιφέρει τεράστια επιβάρυνση στις υπόλοιπες υφιστάμενες εγκαταστάσεις, όπως τον Λάκκο Καρατζά, ενώ στη θέση της καταργούμενης έκτασης στο Λοτσάνικο θα δημιουργηθεί μία μικρότερη. Ο πολλαπλασιασμός του όγκου των αποβλήτων διαμορφώνει νέους όρους ως προς την γεωτεχνική σταθερότητα των μεγεθυμένων εγκαταστάσεων, σε σχέση με τους όρους που είχαν εγκριθεί με το προηγούμενο καθεστώς. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εγκατάσταση του Λάκκου Καρατζά θα υποδέχεται πλέον όγκο αποβλήτων αυξημένο κατά 32%.
Οι αλλαγές αυτές θα προϋπέθεταν νέες μελέτες γεωτεχνικής σταθερότητας καθώς και σχετικές γνωμοδοτήσεις από τις καθ’ ύλην αρμόδιες Επιθεωρήσεις Μεταλλείων, την Περιφέρεια κ.ά. Είναι, προφανές, σύμφωνα με τους φορείς και τους κατοίκους, ότι οποιαδήποτε αστοχία των εγκαταστάσεων απόθεσης αποβλήτων θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα για το φυσικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία των κατοίκων.
Η εταιρεία παραβιάζοντας την αρχή της πρόληψης δεν έχει προχωρήσει σε πλήρη χαρακτηρισμό επικινδυνότητας των εξορυκτικών αποβλήτων. Αντίθετα με την προσβαλλόμενη απόφαση εγκρίνονται μια σειρά αόριστων όρων σχετικά με την απόθεσή τους στο περιβάλλον με άγνωστες επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα. Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι σε βάρος της εταιρείας έχουν ήδη εκδοθεί σειρά Πράξεων Βεβαίωσης Παράβασης και έχουν επιβληθεί πρόστιμα για θέματα χαρακτηρισμού και διαχείρισης αποβλήτων.
Σε αντίθεση ακόμη με όσα ισχυρίζεται η εταιρεία, η έκταση των εγκαταστάσεων που συνδέονται με την εξόρυξη στις Σκουριές αντί να μειώνεται αυξάνεται. Ενώ οι προηγούμενοι όροι της ΑΕΠΟ προέβλεπαν ότι οι βασικές εγκαταστάσεις καλύπτουν συνολικά έκταση 1.788 στρεμμάτων, με την τροποποίηση που έχει επέλθει στην ΑΕΠΟ η συνολική έκταση κατάληψης ανέρχεται στα 1.888 στρέμματα που συνεπάγεται και μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Στην προσφυγή τους οι κάτοικοι θέτουν ακόμη ζητήματα μεγάλης σημασίας αναφορικά με την ασφάλεια των εργαζομένων και του φυσικού περιβάλλοντος. Ο αρχικός σχεδιασμός της εταιρείας για τις Σκουριές προέβλεπε ότι η παραγωγή θα ξεκινούσε από την επιφανειακή εξόρυξη (ανοιχτό όρυγμα) και μόνο μετά τη συμπλήρωση δέκα χρόνων θα ξεκινούσε και η υπόγεια εκμετάλλευση στην περιοχή. Με τον νέο σχεδιασμό θα έχουμε ταυτόχρονη επιφανειακή και υπόγεια παραγωγή, δηλαδή δύο μεγάλα μέτωπα που δημιουργούν ζητήματα κινδύνων από κατολισθήσεις και φυσικά κινδύνους για την ασφάλεια των εργαζομένων.
Ο σημαντικότερος, όμως, λόγος που φέρνει το δικαστήριο προ των ευθυνών του είναι ότι ο βασικότερος παραγωγικός σκοπός για τον οποίο η εταιρεία είχε λάβει από το 2011 έγκριση της ΑΕΠΟ ήταν η πρότασή της για μεταλλουργία, δηλαδή η πρότασή της για την παραγωγή καθαρών μετάλλων στη χώρα μας. Μάλιστα το ΣτΕ είχε κρίνει νόμιμη την ΑΕΠΟ της εταιρείας αναφέροντας ότι παρά το σοβαρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα της δραστηριότητάς της, η μεταλλουργία θα δημιουργήσει προστιθέμενη αξία και άρα οικονομικό όφελος για τη χώρα. Είναι πλέον γνωστό ότι το δικαιοπρακτικό θεμέλιο της προηγούμενης σύμβασης παραβιαζόταν με ευθύνη της ίδιας της εταιρείας, καθώς η μέθοδος της ακαριαίας τήξης (flash smelting) που πρότεινε για την μεταλλουργία ήταν ανεφάρμοστη.
Πλέον στη νέα σύμβαση με το Δημόσιο καταργείται η υποχρέωση της εκμεταλλεύτριας εταιρείας να κατασκευάσει Εργοστάσιο Μεταλλουργίας Χρυσού, ενώ η καθετοποιημένη μεταλλουργική επεξεργασία των κοιτασμάτων για την παραγωγή καθαρών μετάλλων κατέστη προαιρετική βάσει του προσδοκώμενου εμπορικού οφέλους της εταιρείας. Το ζήτημα της κατασκευής του εργοστασίου και της μεταλλουργικής μεθόδου που θα χρησιμοποιήσει εναποτέθηκε να κριθεί μετά από ένα χρόνο από μία μικτή επιτροπή με εκπροσώπους της εκμεταλλεύτριας εταιρείας και του Ελληνικού Δημοσίου, αφού η πρώτη καταθέσει νέα μεταλλουργική πρόταση.
Άρα ο βασικός λόγος για τον οποίο θυσιάζονται οι Σκουριές, το αρχέγονος δάσος μαζί με τη χλωρίδα και τη πανίδα του, έχει καταστεί προαιρετικός και αβέβαιος. Και φυσικά ανατρέπεται και η σχέση μεταξύ προσδοκώμενου οφέλους για το δημόσιο συμφέρον και των επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον από την επέμβαση στα προστατευόμενα οικοσυστήματα της περιοχής.
Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνουν οι φορείς και οι κάτοικοι, οι νέοι όροι και παράμετροι της παραγωγής στις Σκουριές θα πρέπει να υποβληθούν σε νέα περιβαλλοντική εκτίμηση που θα απαιτούσε σύμφωνα με τον νόμο νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αλλά και γνωμοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών.
«Πρέπει επιτέλους να ακουστεί η φωνή μας, γιατί τα όσα ισχυριζόμαστε τα 30 τελευταία χρόνια αποδεικνύονται αργά η γρήγορα αληθινά» δηλώνουν οι κάτοικοι και οι φορείς και καλούν όλους-ες μας να σταθούμε στο πλευρό τους, για μια ακόμη φορά μέχρι την τελική δικαίωση.
Σταυρούλα Πουλημένη
