Με ένα σπάνιο αριστούργημα από την Ισπανία συνεχίζει το αφιέρωμά της Ταυτότητες, ρόλοι, σχέσεις εξουσίας η Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3.
Την Πέμπτη 26 Μαρτίου στις 21:00 στον Αλέξανδρο με ελεύθερη είσοδο, την ευγενική χορηγία της αίθουσας από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας- Κέντρο Πολιτισμού και τη συνδιοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια από το ΚΕΜΕΣ προβάλλεται επετειακά 60 χρόνια από τότε που γυρίστηκε Ο θάνατος του ποδηλάτη (Muerte de un ciclista, ασπρόμαυρο, 1955, διάρκεια 87’ ) του Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ με τους Λουτσία Μποζέ, Αλμπέρτο Κλόζας.
Προλογίζει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί ανάλυση του Τζέιμς Κέντρικ.
Το φιλμ κέρδισε στο φεστιβάλ Κανών το 1955 το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, ενώ πήρε και το βραβείο των Ισπανών κριτικών.
Ένα αυτοκίνητο, που οδηγούν δύο παράνομοι εραστές, χτυπάει και σκοτώνει έναν ανώνυμο ποδηλάτη. Αυτοί φοβούνται και εξαφανίζονται, αλλά κάποιος τους εκβιάζει.
Ένα εκπληκτικό νουάρ με κοινωνικές αναφορές και εσωτερικό, πολιτικό μήνυμα. Είναι τελικά μια σαφέστατη αντιφρανκική αλληγορία, δημιουργώντας μια ζοφερή ατμόσφαιρα γεμάτη ενοχές. Επιρροές από το αμερικανικό φιλμ- νουάρ του Χίτσκοκ τον ιταλικό νεορεαλισμό σ’ ένα σπάνιο αριστούργημα πολλών επιπέδων.
Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
“Όπως και τα έργα της πρώιμης γαλλικής νουβέλ βαγκ ή oi βουβές ταινίες του Αϊζενστάιν, ο Θάνατος του Ποδηλάτη του Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ είναι μια ταινία ταγμένη στη θεωρητική και ιδεολογική στράτευση. Γυρισμένη στην Ισπανία υπό το καθεστώς του Φράνκο, όπου ο κινηματογράφος είχε γίνει, κατά τον Μπαρντέμ, «πολιτικά αναποτελεσματικός, κοινωνικά ψευδής, διανοητικά άχρηστος, αισθητικά ανύπαρκτος, και βιομηχανικά ανάπηρος», ο Θάνατος του Ποδηλάτη ήταν μια συνειδητή προσπάθεια να εμποτιστεί ο ισπανικός κινηματογράφος με νέα πνοή, δείχνοντας ότι οι ταινίες μπορούσαν να μιλήσουν ταυτόχρονα οικουμενικά, όσο και εθνικά.[…]
Η ταινία ανοίγει σε ένα μοναχικό αυτοκινητόδρομο, όπου βλέπουμε τον ποδηλάτη του τίτλου να ανεβαίνει ένα λόφο. Αυτός ο ανώνυμος άνθρωπος (δεν βλέπουμε ποτέ το πρόσωπό του) χτυπιέται από ένα αυτοκίνητο εκτός οθόνης που οδηγούν η Μαρία Χοσέ ντε Κάστρο (Λουτσία Μποσέ) και ο Χουάν Φερνάντεζ Σολέρ (Αλμπέρτο Κλόσας). Ο Χουάν είναι ένας χαμηλόβαθμος καθηγητής πανεπιστημίου, και η Μαρία είναι η γυναίκα ενός πλούσιου επιχειρηματία (Οτέλο Τόσο). Επειδή επιστρέφουν μετά από σεξουαλική συνεύρεση, είναι απρόθυμοι να βοηθήσουν τον ετοιμοθάνατο, από το φόβο της αποκάλυψης της σχέσης τους. Έτσι, θα τον αφήσουν στην άκρη του δρόμου και θα επιστρέψουν στις ζωές τους, αλλά διαπιστώνουν ότι τα γεγονότα τους στοιχειώνουν, ειδικά όταν ένας κοινωνικός τυχοδιώκτης ονόματι Ράφα (Κάρλος Κασαραβίλα) υπαινίσσεται ότι ξέρει κάτι. […]
Η ανθρωπιστική γραμμή στην ταινία επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στον Χουάν, ο οποίος αισθάνεται χειρότερα, παρόλο που έχει πολύ λιγότερα να χάσει. Ο Μπαρντέμ χρησιμοποιεί την ενοχή του ως έναν τρόπο διερεύνησης των ταξικών διαιρέσεων στην Ισπανία, κυρίως σε μια σκηνή όπου ο Χουάν πηγαίνει στις εργατικές κατοικίες για να βρει την οικογένεια του θύματος, δήθεν για να ανακαλύψει αν γνωρίζει κάτι. Ωστόσο, σε αυτόν τον κοινωνικό χώρο, που είναι τόσο διαφορετικός από το χρήμα και το προνόμιο από τα οποία εκείνος προέρχεται, τονίζεται μόνο η τερατομορφία του εγωισμού του.[…]
Και αυτό, σε τελική ανάλυση, φαίνεται να μας λέει ο Θάνατος του Ποδηλάτη. Η διαπλοκή πλούσιων και φτωχών, ένοχων και αθώων, εξαγοράς και τιμωρίας, δημιουργεί ένα σύμπαν ηχηρής ηθικής που κάνει μεγάλα άλματα στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που ο Μπαρντέμ ένιωθε πως έλειπαν από τον ισπανικό κινηματογράφο. Φυσικά, ο στρατηγός Φράνκο θα συνέχιζε την φασιστική κυριαρχία του σε όλη τη χώρα για πολλά χρόνια, αλλά ο ισπανικός κινηματογράφος είχε ήδη βρει το δρόμο του, επιστρέφοντας στο αίσθημα ανθρωπιάς, στην ευφυΐα, και στο κοινωνικό σχόλιο, μια και αυτά είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του πραγματικά μεγάλου κινηματογράφου.”
10 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟΝ «ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΠΟΔΗΛΑΤΗ»
Εξάλλου, δέκα λόγοι για να μην χάσετε τον έξοχο Θάνατο του ποδηλάτη είναι οι ακόλουθοι:
1. Για το εξαιρετικό, πολυεπίπεδο σενάριο
2. Για την αριστοτεχνική σκηνοθεσία πολλών επιπέδων
3. Για τους συγκλονιστικούς ρόλους ιδίως από την Λουτσία Μποζέ
4. Για το αφομοιωμένα δάνεια από ιταλικό νεορεαλισμό, αμερικανικό νουάρ του Χίτσκοκ
5. Για την απόδειξη ότι στην Ισπανία ο Χουάν Αντόνιο Μπαρντέμ, ο Κάρλος Σάουρα Μπερλάνγκα και άλλοι έκαμαν το δικό τους πολιτικό αγώνα, ακολουθώντας το δρόμο που χάραξε ο Μπουνιουέλ.
6. Για την εξαιρετική, αστυνομική δομή που σου κόβει την ανάσα.
7. Για το ενοχικό κλίμα που σε τυλίγει ασφυκτικά.
8. Για τη διάχυτη πολιτική και κοινωνική ευθύνη στην οποία αποδίδεται και ταξικότητα.
9. Για μια ερεβώδη φωτογραφία που σε παρασύρει.
10. Για την επέμβαση της μοίρας (όπως στους Σατανικούς εραστές του Βισκόντι), που όμως δεν είναι μεταφυσική αλλά κοινωνικής και ηθικής τάξης με ιδεολογικό υπόβαθρο.
Υ.Γ. Η επόμενη ταινία στο ίδιο αφιέρωμα είναι το αριστούργημα του Λουίς Μπουνιουέλ Το ημερολόγιο μιας καμαριέρας (Le journal d’ un femme de chambre) (1964) τη Δευτέρα 30 Μαρτίου στις 21:00 στον Αλέξανδρο με ελεύθερη είσοδο