Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και ο Όμιλος Φίλων Θεσσαλονίκης του ΙΝΠ διοργανώνουν μια σειρά επετειακών δράσεων μνήμης για τα 100 χρόνια από το 1922 στο πλαίσιο ενός προγράμματος με θέμα «Εκατό χρόνια από το 1922: Ταυτότητες, δομές, πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και ειδικά στις Νέες Χώρες».
Το 1922 θεωρείται τομή για τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό καθόσον σημαίνει την αναδίπλωση της παροικιακής αστικής τάξης και των προσφύγων στα τελικά όρια του ελληνικού κράτους – έθνους. Με αφετηρία τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο εξελίσσεται αυτή η περιπέτεια, που στην Ελλάδα μεταφράζεται κυρίως ως προσφυγικό, και συντέλεσε στη διαμόρφωση δομών και θεσμών στα κράτη που ενεπλάκησαν.
Τι σημαίνει το 1922 σήμερα; Γιατί επιμένουμε να το βλέπουμε αποκομμένο από το ιστορικό του συγκείμενο, ως εξαιρετικό και μοναδικό γεγονός; Λαμβάνοντας υπόψη τις μέχρι σήμερα μελέτες, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται όχι μόνο στην εκστρατεία αυτήν καθ’ εαυτή και στην εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα αλλά στον Μεσοπόλεμο ευρύτερα, κυρίως στην περιοχή των λεγομένων Νέων Χωρών.
Ο «σύντομος» ελληνικός Μεσοπόλεμος (1922-1940) χαρακτηρίστηκε από την προσπάθεια ομογενοποίησης ενός ετερόκλητου εθνοτικά και πολιτισμικά πληθυσμού. Την ίδια περίπου εποχή τα κράτη που προέκυψαν από τη διάλυση των τριών αυτοκρατοριών, της Αυστροουγγρικής, της Ρωσικής και της Οθωμανικής, βρέθηκαν στην ανάγκη να ενσωματώσουν και να ομογενοποιήσουν τους πληθυσμούς τους και να επουλώσουν τα τραύματα του πολέμου. Υπάρχουν εμφανείς αναλογίες με φαινόμενα που καταγράφηκαν την ίδια εποχή σε άλλες βαλκανικές ή ευρωπαϊκές χώρες. Μια προσπάθεια να εντοπιστούν και να μελετηθούν οι ιδιαιτερότητες, οι συγκλίσεις και οι αποκλίσεις της ελληνικής περίπτωσης σε σχέση με το ευρύτερο και το περιφερειακό της πλαίσιο θα βοηθούσε να απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα. Η διεπιστημονική και συγκριτική προσέγγιση μπορεί να ξεδιπλώσει διάφορες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πλευρές του Μεσοπολέμου.
Μεθοδολογικά προκρίνεται η διατύπωση ερωτημάτων τα οποία αφορούν σύγχρονα φαινόμενα που διαμορφώνουν κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές ταυτότητες και τα οποία θα αποτελέσουν την αφετηρία για σκέψη, έρευνα και συζήτηση ως προς την περίοδο του Μεσοπολέμου. Οι εκδηλώσεις είναι απότοκο ενός μεθοδολογικού διεπιστημονικού εργαστηρίου, που προηγήθηκε.
Στόχος των Ημερίδων-Εκδηλώσεων είναι:
Η ανίχνευση των «πολλών Ελλάδων» που συναντήθηκαν εντός των ορίων της νέας εθνικής- επικράτειας. Η κριτική επανεξέταση των ερευνητικών ευρημάτων.- Η ανάδειξη της πολιτικής και ιδεολογικής σημασίας των σύγχρονων καίριων προβλημάτων (προσφυγικό, μετακίνηση πληθυσμών, πόλεμοι) αλλά και της κριτικής προς τις απλοϊκές και γραμμικές εθνοκεντρικές αφηγήσεις που περιστέλλουν τη σημασία της επετείου, αποτελεί καθήκον του ΙΝΠ.
Στο πρόγραμμα προβλέπονται τρεις δημόσιες εκδηλώσεις: η πρώτη στις 6 Μαΐου, η δεύτερη τον Ιούνιο, η τρίτη τον Οκτώβριο.
