Η ανθρωπότητα εξελίσσεται, προχωράει με ταχύτατους ρυθμούς. Η τεχνολογία καθημερινά δημιουργεί νέα επαγγέλματα. Η εισαγωγή του Internet στην καθημερινότητά μας προκάλεσε αλυσιδωτές εξελίξεις. Ο Ηomo Sapiens* βαδίζει ολοένα και περισσότερο στην μετεξέλιξη του, τον Homo Deus. Η μετάβαση αυτή όμως κρύβει κινδύνους με βασικότερο την κλιμακωτή ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων. Έτσι στην εποχή των “επαναστάσεων” στη Βιοτεχνολογία, στην Τεχνητή Νοημοσύνη, στη Ρομποτική και σε άλλους κλάδους αντί για ευημερία, αν όχι ευμάρεια, οδηγούμαστε σε πρωτοφανή ίσως αδιέξοδα.
Η πτώση του τείχους του Βερολίνου κι η επικράτηση του φιλ-ελευθερισμού έδωσαν ελπίδα. Η πλειοψηφία αυτό ακριβώς αναζητά: Ένα αισιόδοξο αφήγημα να πιστέψει, να το υποστηρίξει και να της εξασφαλίσει μία αξιοπρεπή ζωή. Τα λόγια όμως συχνά διαφέρουν από την πράξη για ποικίλους λόγους. Οι προσδοκίες άλλες φορές σύντομα κι άλλες αργά διαψεύστηκαν και κυριάρχησε ένας ελιτισμός. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η λεγόμενη-πολύπαθη μεσαία τάξη σε παγκόσμιο επίπεδο να συρρικνωθεί. Η ελεύθερη αγορά παράλληλα ολοένα και κέρδιζε την άτυπη μάχη με τα κράτη. Τα τελευταία ήταν εκεί μόνο όταν έπρεπε να διασώσουν το σύστημα του καπιταλισμού από την κατάρρευση. Αυτό συμβαίνει και σήμερα.
Δε χρειάζεται να ταξιδέψουμε πολύ μακριά γεωγραφικά και χρονολογικά. Η εφιαλτική εμπειρία που περάσαμε στην Ελλάδα είναι απόλυτα ενδεικτική. Φαίνεται όμως ότι δεν έγινε μάθημα. Κι αυτό πρέπει να μας προβληματίζει βαθιά. Το παιχνίδι δεν ήταν και δεν είναι μία παρτίδα σκάκι που ολοκληρώνεται. Για να έχουμε ευτυχή εξέλιξη επιβάλλεται να υπάρχει συνέχεια. Λάθος χειρισμοί που ξεκίνησαν από το καλοκαίρι και επιτείνονται εν μέσω υγειονομικής κρίσης αναμένεται να μας γυρίσουν χρόνια πίσω σε ένταση κι ελπίζω όχι σε διάρκεια. Ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης μίλησε στο CNN για 10% απώλειας του ΑΕΠ, ενώ η Κομισιόν κάνει μία κυνική εκτίμηση για 9,7%. Ως αποτέλεσμα θα έχουμε και πάλι λουκέτο της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και ραγδαία αύξηση της ανεργίας.
Η Ελλάδα είχε την τύχη νωρίτερα μέχρι και το 2011 να έχει σε υψηλό ποσοστό ανθρώπους της μεσαίας τάξης. Ακαδημαϊκή μόρφωση για την πλειοψηφία, καλοί μισθοί, υψηλό επίπεδο άνω του Μ.Ο της βαλκανικής. Εκεί ακριβώς ξεχώριζε κι ήμαστε περήφανοι γι΄αυτό. Τα χρόνια που ακολούθησαν διέλυσαν αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημα. Είναι πραγματικά “μαχαιριά” στην καρδιά να αγωνίζεσαι κάθε ημέρα για την επιβίωση. Ένα εξαντλητικό ταξίδι χωρίς ξεκάθαρο προορισμό. Η ανασφάλεια κι η αβεβαιότητα οδηγούν μαθηματικά στην τρέλα. Τι γίνεται όμως την ίδια στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο;
Ο “Ψυχρός Πόλεμος” έχει δώσει τη θέση του στην μάχη του κυβερνοχώρου. Εκεί καθημερινά σημειώνονται μικρές ή μεγάλες νίκες που κανείς μας δε μαθαίνει. Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία και Κίνα επιδίδονται σε έναν στίβο μάχης. Παράλληλα συλλέγονται με τρόπο μαεστρικό τα προσωπικά μας δεδομένα και δημιουργείται μία τεράστια βάση. Αυτά αποτελούν το καύσιμο για την τεχνητή νοημοσύνη. Τα δύο άκρα απομακρύνονται. Υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Μπέζος της Amazon και η συντριπτική πλειοψηφία σαν τους εργάτες του. Ούτε λόγος για συνδικάτα, απεργίες, αντίδραση. Χαμηλοί μισθοί, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, βιοπάλη και μόνο. Την ίδια ώρα ο Homo Deus σχεδιάζει να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής στα 120, ακόμα και στα 150 χρόνια. Σε ποιους όμως απευθύνεται αυτή του η προσπάθεια;
Μετά την υγειονομική κρίση και πριν έρθει η επόμενη, καθώς θεωρείται δεδομένο λόγω των δυσμενών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, ότι αυτές ολοένα και θα αυξάνονται οι άνθρωποι σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως και στην πατρίδα μας καλούνται να ζήσουν με επιδόματα και πενιχρούς μισθούς παρηγοριάς. Επιδοτείται η ανεργία κι όχι η εργασία. Σε μία εποχή που τα υλικά αγαθά αφθονούν, που τα χρήματα αφθονούν κι είναι στους λογαριασμούς λίγων, οι πολλοί είναι υποχρεωμένοι να γίνουν επαίτες κι αυτό είναι μία σαφής αποτυχία του νεο-φιλελευθερισμού.
*Οι όροι δανεισμένοι από τον Yuval Harari
Φωτογραφία: Τάσος Τσιφτσής