To μεγαλύτερο κόλπο που έπαιξε ο διάβολος ήταν να πείσει τον κόσμο ότι δεν υπάρχει». Έτσι λέει ο Κέβιν Σπέισι στο έργο «Οι συνήθεις ύποπτοι», που είναι βέβαια φράση από τον Μπωντλαίρ. Το μεγαλύτερο κόλπο που θα παίξει αυτή η Κυβέρνηση, είναι να πείσει τον κόσμο ότι το μνημόνιο δεν υπάρχει, ότι είναι κάτι περαστικό και –όπως είπε χθες ο κ. Σαμαράς– ότι έχει κλείσει τον κύκλο του. «Το μνημόνιο δεν είναι μια παρένθεση. Δεν είναι καν μόνο τα μέτρα. Δεν είναι καν μόνο η δανειακή σύμβαση. Έχει μια φιλοσοφία για την οικονομία, για τη σχέση της οικονομίας με την κοινωνία και –εάν δεν μπορέσουμε να το σταματήσουμε– θα γίνει καθεστώς.
Ποιος είναι ο βασικός στόχος του μνημονίου, από τον οποίο προκύπτει ότι είναι καθεστώς; Είναι να έχουμε για όλα τα επόμενα χρόνια μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, που ολοένα και θα αυξάνονται. Από €4,2 δισεκατομμύρια το 2014, στα €7 δισεκατομμύρια το 2016 και στα €11,5 δισεκατομμύρια το 2018.
Ένα θέμα είναι εάν αυτό είναι εφικτό. Μας λέει η κυρία Πατριανάκου ότι είναι εφικτό, γιατί υποστηρίζει το Γραφείο Προϋπολογισμού ότι θα εξαρτηθεί από τους ρυθμούς ανάπτυξης. Όμως, αυτό που λέει το Γραφείο Προϋπολογισμού είναι ότι η μόνη χώρα που κατάφερε αυτό το επίτευγμα, της ύπαρξης για πολλά χρόνια πλεονάσματος, είναι η Νορβηγία, μια πετρελαιοπαραγωγός χώρα.
Όμως, δεν είναι το βασικό θέμα αν είναι εφικτά αυτά τα πλεονάσματα, αλλά εάν είναι εφικτά συγχρόνως με τους στόχους της ανάπτυξης άνω του 3% που θέτει το Μεσοπρόθεσμο. Γιατί αυτό που κάνουν τα πλεονάσματα είναι ότι στερούν βασικούς πόρους από αυτό που έχει ανάγκη η κοινωνία μας. Και αυτό είναι να αντιμετωπίσουμε την ανθρωπιστική κρίση και το θέμα της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Παίρνοντας, λοιπόν, τους πόρους από τα πλεονάσματα που τα δίνουμε στους πιστωτές, δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα δύο προβλήματα.
Όταν έθεσα αυτό το επιχείρημα στην Επιτροπή, ο κ. Βορίδης έδειξε ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τα συμφέροντα των πλουσίων χωρών. Στην πραγματικότητα έδειξε ενδιαφέρον για τους πλούσιους στις πλούσιες χώρες, γιατί πολύ λίγο ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους που είναι εργαζόμενοι με επισφάλεια στη Γερμανία ή τους άνεργους της Γαλλίας. Το επιχείρημά μου ήταν ότι πηγαίνουν πόροι με αυτά τα πλεονάσματα από μία φτωχή χώρα σε πλούσιες χώρες και μου απάντησε ο κ. Βορίδης: «Μα, δεν ξέρετε, κύριε Τσακαλώτο, ότι υπάρχουν ευρωπαϊκοί πόροι;».
Θα σας δώσω μία εικόνα της τάξης πραγμάτων: Με τα στοιχεία του 2000-2012, οι ευρωπαϊκοί πόροι κατά μέσο όρο κάθε χρόνο ήταν 4,5 δισεκατομμύρια και παίρναμε 1 περίπου δισεκατομμύριο από άμεσες ξένες επενδύσεις. Άρα, οι πόροι που φεύγουν, που θα φτάσουν 11 δισεκατομμύρια το 2018 από τα πλεονάσματα, είναι μεγαλύτεροι από το μέσο όρο των άμεσων ξένων επενδύσεων και των ευρωπαϊκών πόρων. Άρα, ο καλός συνάδελφος της Νέας Δημοκρατίας δεν έχει να ανησυχήσει για τα συμφέροντα των πλουσίων χωρών.
Με άλλα λόγια, το πρόβλημα της Ελλάδας και όλου του Νότου είναι ακριβώς το ίδιο πρόβλημα που είχαν οι αναπτυσσόμενες χώρες του παγκόσμιου Νότου μετά από την κρίση χρέους του ’80. Ποιο ήταν το πρόβλημα; Ότι και από εκεί, από χώρες όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Υποσαχάριος Αφρική, έφευγαν πόροι για να ξεπληρώσουν το χρέος τους προς την Αμερική και τις βόρειες χώρες. Δεν μπορούσαν, όμως, να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του χρέους, παρόλο που με το σχέδιο Μπέικερ τους δόθηκε επιμήκυνση και μείωση των επιτοκίων. Υπήρχαν για χρόνια μεγάλες μεταβιβάσεις από τις φτωχές χώρες στις πλούσιες χώρες. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Χαμηλοί ή μηδενικοί ρυθμοί ανάπτυξης, ανεργία και στασιμότητα. Το πρόβλημα λύθηκε, τουλάχιστον σε ένα κομμάτι, όταν από επιμηκύνσεις και μειώσεις των τόκων είχαμε ένα μεγάλο κούρεμα των χρεών των αναπτυσσόμενων χωρών και είχαμε, επίσης, εγγυήσεις από την αμερικάνικη κυβέρνηση για το μη κουρεμένο χρέος.
Τι σας θυμίζει, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αυτό σε σχέση με τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή ότι η λύση είναι ευρωπαϊκή που περιλαμβάνει και κούρεμα για το χρέος των χωρών του Νότου και συγχρόνως προβλέπει μία αμοιβαιοποίηση των χρεών του Νότου;
Θα αναφερθώ σε μια παρέμβαση της κυρίας Μπακογιάννη που κι αυτή ανησυχεί για τις άλλες χώρες, με ένα επιχείρημα που το έχει χρησιμοποιήσει πολύ συχνά ο κ. Στουρνάρας. Λέει η κυρία Μπακογιάννη: «Πώς να ζητήσουμε από άλλες χώρες να κουρέψουν το χρέος της Ελλάδας; Δεν καταλαβαίνετε ότι έχουν συμφέροντα αυτά τα κράτη και άρα δεν μπορούν να κουρέψουν;». Η ερώτηση υπονοεί ότι ακόμα και φτωχότερες χώρες από την Ελλάδα έχουν συμφέρον να μην κουρευτεί το χρέος μας.
Για να σας ρωτήσω, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι: Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι πλούσιες χώρες που νίκησαν, οι σύμμαχοι -οι Γάλλοι, οι Βρετανοί και οι Αμερικάνοι – κέρδισαν που δεν χάρισαν το χρέος στους Γερμανούς και επέβαλαν επανορθώσεις; Αυτή είναι η ανάλυσή σας για τη δεκαετία του ‘ 20; Ότι κέρδισαν;
Και για να σας το αντιστρέψω το ερώτημα: Οι Αμερικάνοι πολίτες, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Αμερικάνοι φορολογούμενοι, έχασαν που χάρισαν το χρέος της Γερμανίας; Ήταν μια εποχή καταστροφής για την Αμερική και τους φορολογούμενους επειδή το χάρισαν; Δεν ξέρετε ούτε την ιστορία του δικού σας καπιταλισμού. Η επιτυχία του καπιταλισμού του ’50 και του ’60 με τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, τη μικρότερη ανεργία, που θεωρείται και η καλύτερη εποχή του, βασίστηκε πάνω στα χρέη που χαρίστηκαν στη Γερμανία και επειδή υπήρχε ένα άλλο πνεύμα για το πώς μπορούν να πετύχουν οι κοινωνίες και οι οικονομίες.
Αυτή είναι η υλική βάση πάνω στην οποία υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ ότι μπορούμε να αλλάξουμε τους συσχετισμούς. Αυτή η υλική βάση λέει ότι υπάρχει συμφέρον των λαϊκών τάξεων σε όλο το νότο να αλλάξουν τους συσχετισμούς για να μην γυρίσουμε στη δεκαετία του 1920 και του 1930, αλλά να έχουμε μία βιώσιμη λύση.
Τούτων δοθέντων, ποια είναι η δική σας προοπτική που προκύπτει από το Μεσοπρόθεσμο όσον αφορά την ανάκαμψη; Αν έχετε ένα μόνο στόχο, τα μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, τότε στην ουσία έχετε μόνο ένα εργαλείο. Ποιο είναι αυτό το εργαλείο; Ο πραγματικός μισθός. Μέσω της μείωσης του πραγματικού μισθού υποτίθεται ότι θα διορθωθεί το έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο, γιατί θα υπάρχει λιγότερη κατανάλωση και μεγαλύτερες εξαγωγές. Μέσα από τη μείωση του πραγματικού μισθού θα έχουμε και αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων.
Βέβαια, στην αιτιολογική έκθεση λέτε και κάτι για νέες θεωρίες ανάπτυξης, που είναι νεοκεϋνσιανής κοπής, που υποστηρίζουν ότι το κράτος πρέπει να επενδύσει είτε σε υποδομές είτε στην εκπαίδευση είτε στις νέες τεχνολογίες. Αυτό μάλλον το βάλατε για να είναι ευχαριστημένος ο κ. Κουκουλόπουλος, γιατί φαντάζομαι όταν είδε ότι το Μεσοπρόθεσμο είναι ένα εντελώς νεοφιλελεύθερο κείμενο, είπατε να βάλετε και την έκφραση «νέες θεωρίες ανάπτυξης» για να μην ανησυχεί και η άλλη συνιστώσα της Κυβέρνησης.
Γιατί για να υπάρχουν νέες θεωρίες ανάπτυξης και να εμπνέεται το κείμενο, θα έπρεπε να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις. Όμως, όχι μόνο δεν αυξάνονται, αλλά το 2018 φτάνουν στο 3,1% του ΑΕΠ. Πρέπει να επιστρέψουμε είκοσι χρόνια πίσω, πριν από τους πόρους που έρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, για να δούμε ένα αντίστοιχο χαμηλό ποσοστό δημόσιων επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ.
Άρα, πού είναι η έμφασή σας, από τη στιγμή που έχουμε ξεμπερδέψει με αυτές τις νέες θεωρίες που δεν εμπνέουν καθόλου το κείμενο; Στην ουσία έχουμε επιστρέψει στις διαρθρωτικές αλλαγές. Νομίζω ότι όλος ο κόσμος έχει καταλάβει –νομίζω ότι ακόμα και η ΔΗΜΑΡ το έχει καταλάβει ως ένα σημείο- πως οι διαρθρωτικές αλλαγές είναι ένας ευφημισμός για να μειωθεί ο πραγματικός μισθός. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη από τα εμπειρικά στοιχεία ότι αυτές οι διαρθρωτικές αλλαγές, που έχουν μειώσει το μισθό, έχουν αλλάξει δομικά το ισοζύγιο πληρωμών. Η βελτίωση έρχεται μόνο από τη μείωση των εισαγωγών. Δεν υπάρχει μία δομική αλλαγή. Κοιτάξτε τους κλάδους στους εθνικούς λογαριασμούς και θα δείτε ότι δεν υπάρχει καμία μεταστροφή από τα μη εμπορεύσιμα στα εμπορεύσιμα προϊόντα, πράγμα που θα περίμεναν οι οικονομολόγοι αν όντως είχατε δίκιο, ότι δηλαδή οι διαρθρωτικές αλλαγές αλλάζουν και ενισχύουν την οικονομία.
Το καθεστώς του Μνημονίου δεν βασίζεται στην παραγωγική ανασυγκρότηση ούτε στην αναβάθμιση της ποιότητας της παραγωγής και του εργατικού δυναμικού, αλλά βασίζεται σε ένα μοντέλο με φθηνό εργατικό δυναμικό, που θα πουλάει φτηνά προϊόντα και φτηνές υπηρεσίες.
Γι’ αυτό το λόγο, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, επειδή αυτό είναι το παραγωγικό σας μοντέλο, δεν χρειάζεστε και πολύ μεγάλο κοινωνικό κράτος. Αν θέλετε να δείτε από πού προκύπτει ότι το Μνημόνιο είναι καθεστώς όχι για σήμερα, όχι για αύριο, αλλά μέχρι το 2018, κοιτάξτε τις δαπάνες του κοινωνικού κράτους.
Το κράτος του 2018 θα έχει δαπάνες 38% του ΑΕΠ, ενώ οι πρωτογενείς δαπάνες θα είναι 33%, δηλαδή όπως συμβαίνει σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Λετονία, η Μολδαβία, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία, η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Βολιβία – χώρες που μάλλον δεν φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος…
Και φτάνω στο τελευταίο ερώτημα πριν κλείσω, αν υπάρχουν καινούργια μέτρα σε αυτό το Μεσοπρόθεσμο, που σχεδόν έχει γίνει φιλοσοφικό ερώτημα. Πότε ένα μέτρο είναι καινούργιο μέτρο; Ξέρουμε ότι από τις περικοπές στα επικουρικά ταμεία και τα ταμεία πρόνοιας – με τα μηδενικά ελλείμματα και τον συντελεστή βιωσιμότητας – το κράτος περιμένει απόδοση από φέτος μέχρι το 2018, 464 εκατομμύρια ευρώ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με το προηγούμενο Μεσοπρόθεσμο εκτός από απόδοση 9 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2013, προβλεπόταν απόδοση 3,8 δισεκατομμύρια ευρώ το 2014. Σήμερα βλέπουμε ότι με όσα ψηφίστηκαν έπειτα, η απόδοση για το 2014 είναι 4,9 δισεκατομμύρια ευρώ.
Και να μην ξεχνάμε το βασικό ζήτημα, ότι τα μέτρα που έχουν παρθεί από τότε που μπήκαμε στο Μνημόνιο είναι σωρευτικά. Για παράδειγμα, τα 9 δισεκατομμύρια ευρώ που κόπηκαν το 2013 κόπηκαν για πάντα και κόβονται άλλα 4,9 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2014. Η ίδια η Κυβέρνηση έχει μιλήσει για συνολική προσαρμογή 60 δισεκατομμυρίων ευρώ από την αρχή του μνημονίου – για να μην αναφέρουμε και τα άλλα μέτρα για τους δημόσιους υπαλλήλους, οι οποίοι θα μειωθούν κατά ενενήντα χιλιάδες την περίοδο 2012-2018.
Όταν στην Επιτροπή είπα στον κ. Σταϊκούρα ότι το μνημόνιο είναι καθεστώς, μου απάντησε ότι κάνω λάθος: ότι καθεστώς δεν είναι το μνημόνιο, καθεστώς είναι η δημοσιονομική πειθαρχία. Και μας είπε και κάτι άλλο «αυτοί είναι οι κανόνες του παιχνιδιού και αν δεν σας αρέσει, να φύγετε από το ευρώ».
Πρώτον, να πω ότι ακριβώς το αντίθετο ισχύει. Δεν κινδυνεύει το ευρώ από χαλαρή δημοσιονομική πολιτική, κινδυνεύει από αυτή την πειθαρχία κι αυτή τη λιτότητα που έχει επιβάλει σε όλες τις χώρες του Νότου. Αυτό δεν το λένε πια μόνο οι ετερόδοξοι οικονομολόγοι, αλλά η πλειοψηφία των ορθόδοξων οικονομολόγων υποστηρίζει ότι αυτή η πειθαρχία είναι που βάζει βόμβα στα θεμέλια του ευρώ.
Ωστόσο, πολύ πιο σημαντικό θέμα είναι η γενίκευση της απειλής, «αν δεν κάνετε το χ, ψ, ζ ή αν κάνετε το α, β, γ, θα σας διώξουμε από το ευρώ». Μπορείτε να μου πείτε τι Ευρώπη είναι αυτή όπου η απειλή είναι κυρίαρχο συστατικό στοιχείο της συζήτησης αντί της διαβούλευσης και της κοινωνικής αντιπροσώπευσης;
Μπορείτε να μου πείτε τι Κυβέρνηση είναι αυτή που δεν χρησιμοποιεί το Μεσοπρόθεσμο για να ανοίξουμε όλα αυτά τα ζητήματα και να δούμε πώς προχωράμε σε αυτή τη χώρα; Δύο εβδομάδες πριν από τις ευρωεκλογές, το Μεσοπρόθεσμο έπρεπε να είναι μία ευκαιρία να συζητήσουμε όλα αυτά τα βαθιά ζητήματα. Δεν ήταν η ευκαιρία για καινούργιες απειλές.
Κι αν θέλετε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, να ξέρετε γιατί δεν πηγαίνετε καλά στις δημοσκοπήσεις και γιατί προβλέπουμε να πάμε εμείς καλά, είναι γιατί ο κόσμος δεν έχει κουραστεί μόνο με την ανεργία, μόνο με τα κόκκινα δάνεια, μόνο με τη φτώχεια, αλλά έχει κουραστεί και από τις απειλές, έχει κουραστεί να ακούει για Αργεντινή και τώρα πια και για την Ουκρανία. Έχει κουραστεί να του λέτε ότι υπάρχει μόνο μία απάντηση σε οποιαδήποτε ερώτηση, έχει κουραστεί από τις κοινωνικές ανισότητες.
Ο ευρωπαϊκός λαός θέλει ξανά να γίνει υποκείμενο της ιστορίας και δεν θέλει να είναι αντικείμενο των αγορών, των τεχνοκρατών και των πολιτικών που το μόνο που ξέρουν είναι να απειλούν. Γι’ αυτό το λόγο στο ΣΥΡΙΖΑ είμαστε υπερήφανοι που είμαστε μέρος αυτής της αλλαγής, που ο κόσμος, ο λαός θα είναι το υποκείμενο της ιστορίας του.
Ομιλία του εισηγητή του ΣΥΡΙΖΑ Ευκλείδη Τσακαλώτου στην Ολομέλεια της Βουλής για το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής
Πηγή: Red Notebook