Το 2020 ήταν το έτος που η κυβέρνηση «θα έβαζε σε τάξη τις ΜΚΟ». Τελικά, διέθεσε με αμφιλεγόμενους τρόπους εκατομμύρια ευρώ, ακόμη και σε ορισμένες που δεν πληρούσαν τα κριτήρια που η ίδια έθεσε.
Άρθρο του Σταύρου Μαλιχούδη στην ιστοσελίδα wearesolomon.com
«Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες δεν ζητούν ελεημοσύνη: ζητούν ένα σκαλοπάτι για να πατήσουν και να κτίσουν ένα μέλλον για τους ίδιους και τις οικογένειές τους».
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από την ιστοσελίδα της Hopeland, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης (ΜΚΟ) που ιδρύθηκε «επιδιώκοντας να παράσχει κοινωνική μέριμνα και προστασία σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες».
«Hopeland», αναφέρεται στην ίδια ιστοσελίδα, «σημαίνει 10 ελπίδες, τα δέκα πράγματα που ελπίζει κάθε άνθρωπος που βρίσκεται σε ευάλωτη θέση», όπως «ειρήνη», «κάλυψη των βιοτικών αναγκών» και «επικοινωνία με αγαπημένα πρόσωπα», φτάνοντας έως το «σκαλοπάτι για να κτίσουν ένα μέλλον».
Πέρα από τις δέκα ελπίδες, στην ιστοσελίδα της Hopeland αναφέρονται και άλλα στοιχεία: οι δράσεις της για τον κορονοϊό (ενημέρωση ωφελουμένων στις γλώσσες τους, διάθεση αντισηπτικού), η συνεργασία με την ΑΜΚΕ ΜΕΡΙΜΝΑ (για την επιμόρφωση των εργαζομένων της), το Καταστατικό, το Οργανόγραμμα, και ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας που οφείλουν να τηρούν οι εργαζόμενοι και εθελοντές της.
Σε κάποιον που επισκέπτεται σήμερα την ιστοσελίδα της Hopeland φαίνεται να υπάρχει μια αίσθηση εξωστρέφειας προς το κοινό. Όμως, τα πράγματα για τη μέχρι πρότινος άγνωστη ΜΚΟ, που αναμένεται να λάβει περισσότερα από 5,4 εκατ. ευρώ από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου φέτος, δεν ήταν πάντα έτσι.
Μια άγνωστη ΜΚΟ με μηδενικό κύκλο εργασιών
Για την ακρίβεια, μέχρι και πριν από λίγο καιρό, η Hopeland δεν είχε καν ιστοσελίδα. Να τι εμφανιζόταν στην οθόνη του υπολογιστή μας τον περασμένο Οκτώβριο, όταν πληκτρολογούσαμε την ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση.
Screenshot από τα τέλη Οκτωβρίου. Η ιστοσελίδα δημιουργήθηκε στις 9 Νοεμβρίου και βρίσκεται ακόμα υπό ανανέωση (π.χ. η ενότητα «Οι στόχοι μας» δημοσιεύθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2021).
Η αναφορά στον Οκτώβριο του 2020 δεν είναι τυχαία: πρόκειται για το διάστημα, κατά το οποίο η κυβέρνηση ανέθεσε στην έως τότε άγνωστη ΜΚΟ, και δίχως καμία προϋπηρεσία στο χώρο του προσφυγικού, τη στέγαση περίπου 1.000 προσφύγων και αιτούντων άσυλο μέσω του προγράμματος ESTIA II.
Τι διέθετε τότε η Hopeland; Η απάντηση είναι μόνο μια σελίδα στο Facebook, η οποία όμως είχε δημιουργηθεί μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 13 Οκτωβρίου, και ως εκ τούτου είχε likes που κυριολεκτικά μπορούσαν να μετρηθούν στα δάχτυλα των χεριών.
Στη σελίδα δεν αναγραφόταν κάποια διεύθυνση, παρά μόνο ένας σταθερός αριθμός τηλεφώνου Αττικής και ένα email. Όταν βάλαμε τον τηλεφωνικό αριθμό σε μια πλατφόρμα αναζήτησης, εμφανιζόταν να ανήκει σε ένα γραφείο τελετών στο Ψυχικό. Και όταν καλέσαμε επανειλημμένα τον αριθμό, σε μια προσπάθεια να έρθουμε σε επαφή με τη διοίκηση της ΜΚΟ στα πλαίσια του ρεπορτάζ, δεν απάντησε ποτέ κανείς.
Δοκιμάσαμε το email, επικοινωνώντας κάποιες φορές σε αυτό και ζητώντας να μας υποδείξουν κάποιον τρόπο επικοινωνίας, αλλά και πάλι δίχως επιτυχία.
Τον Οκτώβριο είχαμε προσπαθήσει να έρθουμε σε επαφή με τη Hopeland δίχως επιτυχία.
Γιατί όμως μας ενδιαφέρει η Hopeland τόσο, ώστε να αναζητούμε επίμονα τρόπους επικοινωνίας μαζί της τον Οκτώβριο του 2020 και να δημοσιεύουμε ένα ρεπορτάζ για αυτήν τρεις μήνες αργότερα;
Θα μπορούσε να απαντήσει κανείς πως το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον εκκινεί πρώτα απ’ όλα από τη διαπίστωση, πως μια κατά τα προηγούμενα χρόνια άγνωστη, και δίχως κανένα απολύτως έργο ΜΚΟ, επιλέγεται από την ελληνική κυβέρνηση που κατά τα άλλα είναι γνωστή για την επικριτική στάση της απέναντι στις ΜΚΟ, ώστε να συμβληθεί μαζί της.
Θα μπορούσαμε επίσης να υποστηρίξουμε πως το ενδιαφέρον αυξάνεται, εάν αναλογιστεί κανείς πως η Hopeland, που σύμφωνα με τα οικονομικά της στοιχεία το 2019 είχε μηδενικό κύκλο εργασιών και 497,60 ευρώ ταμειακά διαθέσιμα, αναμένεται να λάβει μέσω της σύμβασής της με το ελληνικό κράτος συνολικά τουλάχιστον 6,5 εκατ. ευρώ μέσα σε δύο χρόνια.
Ακόμη περισσότερο, όμως, η περίπτωση της Hopeland αποτελεί το ιδανικό παράδειγμα προκειμένου να αναδειχθεί ένα κομβικό ζήτημα που διαπερνά την έως τώρα διαχείριση του προσφυγικού από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, τον τελευταίο ενάμιση χρόνο που βρίσκεται στην εξουσία.
Κι αυτό γιατί προσφέρει τη δυνατότητα να καταδειχθεί πως, παρά τις συχνές εξαγγελίες για επιβολή «ελέγχου» στις «κακές» ΜΚΟ από την ελληνική κυβέρνηση, η πραγματικότητα είναι πως το ίδιο το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου αναθέτει συμβάσεις εκατομμυρίων σε αμφιλεγόμενες ΜΚΟ, ενίοτε μάλιστα παρακάμπτοντας τις προϋποθέσεις που το ίδιο έχει θέσει.
Σε συνδυασμό με τον έλεγχο του προγράμματος ESTIA II από το ίδιο και όχι την Ύπατη Αρμοστεία από τη νέα χρόνια, και την έγκριση χρηματοδότησης ύψους 125 εκατ. ευρώ γι’ αυτό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δημιουργείται μια συνθήκη που πιθανόν οδηγεί σε συνειρμούς ότι πραγματικός σκοπός δεν είναι όντως ο «έλεγχος» των ΜΚΟ, αλλά η διαμόρφωση του πεδίου ώστε να δημιουργηθεί χώρος δραστηριοποίησης για άλλες οργανώσεις.
Στοιχεία από τον ισολογισμό του 2019 παρουσιάζουν μηδενικό κύκλο εργασιών για το έτος.
Η Hopeland ιδρύεται και υπογράφει σύμβαση
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Το πρόγραμμα ESTIA (αρχικά ESTIA, ESTIA II το διάστημα Ιούλιος-Δεκέμβριος 2020, ESTIA 2021 πλέον) είναι το πρόγραμμα παροχής στέγασης σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο σε διαμερίσματα ή κτίρια (συνήθως ξενοδοχεία) σε αστικά κέντρα της Ελλάδας.
Η πρώτη πρόσκληση προς οργανώσεις που ενδιαφέρονταν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα ESTIA II, με εξάμηνη διάρκεια (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2020), πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουνίου 2020.
Όπως όμως γράφει η Καθημερινή, στη συνέχεια η πρόσκληση τροποποιήθηκε δύο φορές, με αποτέλεσμα «ενώ αρχικά απαιτούνταν πλήθος δικαιολογητικών, στην τελική μορφή της η προκήρυξη στις 15 Σεπτεμβρίου να ζητεί απλώς από τις ΜΚΟ που θα συμμετέχουν να έχουν καταθέσει αίτηση εγγραφής» στο μητρώο ΜΚΟ που έχει δημιουργήσει το υπουργείο.
Μια βδομάδα μετά την τελική μορφή της προκήρυξης, στις 22 Σεπτεμβρίου, ιδρύεται η Hopeland.
Αλλά η Hopeland δεν ιδρύεται εκ του μηδενός, ως νέα ΜΚΟ, γεγονός που όπως θα δούμε στη συνέχεια έχει ιδιαίτερη σημασία. Δημιουργείται μέσω μεταβίβασης μιας ανενεργής για χρόνια ΜΚΟ, η οποία ανήκε σε δημοτική παράταξη συνδεδεμένη με τη Νέα Δημοκρατία, και στην οποία συμμετείχε στέλεχος που είχε διατελέσει σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά.
Μια βδομάδα μετά την ίδρυσή της, στις 29 Σεπτεμβρίου, η Hopeland υποβάλλει αίτηση για συμμετοχή στο πρόγραμμα ESTIA II. Και η αίτηση της γίνεται δεκτή.
Η Hopeland αναλαμβάνει τη στέγαση 1.002 προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Αττική και τη Στερεά Ελλάδα, από τα μέσα Οκτωβρίου έως και το τέλος του έτους. Η συνολική αμοιβή της για αυτούς τους δυόμιση μήνες ξεπερνά το 1,1 εκατ. ευρώ.
Δύο εταίροι χωρίς πρότερη εμπειρία
Από όταν πραγματοποιήθηκε η μεταβίβαση της Hopeland, στο τιμόνι της οργάνωσης βρίσκονται δύο εταίροι.
Πρόκειται για την Κατερίνα Ρούκα, η οποία είναι και η διαχειρίστρια και νόμιμη εκπρόσωπος, και τον Γιώργο Πουλαδάκη. Ο κος. Πουλαδάκης συμμετέχει κατά ποσοστό 90% και η κα. Ρούκα κατά 10%. Το αρχικό κεφάλαιο ανέρχεται στα 5.000 ευρώ.
Ποια είναι η σχέση των δύο εταίρων με την προσφορά υπηρεσιών σε προσφυγικούς πληθυσμούς στην Ελλάδα;
Από σχετικό δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών γνωρίζουμε πως η κα. Ρούκα είχε απασχοληθεί επαγγελματικά στον χώρο των καλλυντικών στη Θεσσαλονίκη.
Από σχετική τοποθέτηση του βουλευτή του Κινήματος Αλλαγής, Γιώργου Καμίνη, που τους τελευταίους μήνες έχει καταθέσει σειρά επίκαιρων ερωτήσεων στη Βουλή σχετικά με την επιλογή, τους όρους με τους οποίους αυτή έλαβε χώρα, και την καταλληλότητα της Hopeland για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, γνωρίζουμε πως ο κος. Πουλαδάκης είναι οδηγός στην υπηρεσία καθαριότητας του Δήμου Αμαρουσίου.
Συνεπώς, όπως προκύπτει πρόκειται για δύο άτομα που εμφανίζονται να μην έχουν παρουσία στον ανθρωπιστικό τομέα, προτού δημιουργήσουν μια ΜΚΟ που στη συνέχεια διεκδίκησε και κέρδισε μια σύμβαση εκατομμυρίων ευρώ.
Η θέση αυτή υποστηρίζεται από τον πρώην ιδιοκτήτη της ΜΚΟ, Αλέξανδρο Αρβανιτάκη. Θέλοντας να διαχωρίσει τη θέση του από τους σημερινούς εταίρους, σε εξώδικό του στον Γιώργο Καμίνη, ο κος. Αρβανιτάκης δήλωσε πως το καλοκαίρι του 2020, όταν ήθελε να λύσει τη ΜΚΟ για να μην επιβαρύνεται οικονομικά, ένας φίλος του τον ενημέρωσε ότι «ο λογιστής του αναζητούσε, για λογαριασμό πελάτη του, μια εν λειτουργία Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία για να να συμμετάσχουν σε προγράμματα ΕΣΠΑ όπου συχνά οι δικαιούχοι οφείλουν να έχουν λειτουργία ετών για να μπορέσουν να συμμετάσχουν».
Όπου «προγράμματα ΕΣΠΑ», τελικώς, φαίνεται πως είναι το πρόγραμμα ESTIA για τη στέγαση προσφύγων. Στο άκρως κομβικό ζήτημα της προϋπηρεσίας ετών θα σταθούμε στη συνέχεια.
Βιαστικές συνεντεύξεις και διαμερίσματα Airbnb
Τον Οκτώβριο, λοιπόν, η Hopeland αναλαμβάνει τη στέγαση 1.002 προσφύγων. Αλλά η νεοσύστατη ΜΚΟ έρχεται, τότε, αντιμέτωπη με την διεκπεραίωση του σημαντικού όγκου του έργου που έχει αναλάβει.
Γιατί μπορεί οι διαδοχικές τροποποιήσεις στους κανονισμούς από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ώστε αντί για πληθώρα εγγράφων και πιστοποιητικών να απαιτείται απλώς μια αίτηση εγγραφής στο Μητρώο να έδωσε σε οργανώσεις δίχως προηγούμενη εμπειρία τη δυνατότητα να υποβάλλουν αίτηση συμμετοχής στο πρόγραμμα, αλλά για να υλοποιηθούν οι απαιτήσεις του προγράμματος χρειάζεται σχεδιασμός, τεχνογνωσία, και το κυριότερο: ανθρώπινο δυναμικό.
Έτσι, εκείνο το διάστημα η Hopeland πραγματοποιεί στα Πατήσια συνεχείς συνεντεύξεις εργασίας με διερμηνείς και κοινωνικούς λειτουργούς. Κι όταν εκείνοι θέτουν το ερώτημα του πότε θα πρέπει να ξεκινήσουν δουλειά εάν δεχτούν τη θέση, λένε στο Solomon πηγές που ήταν παρούσες, η απάντηση είναι πολύ άμεσα: την επόμενη εργάσιμη.
Για το κομμάτι της τεχνογνωσίας, αποφασίζεται η συνεργασία με τη ΜΚΟ ΜΕΡΙΜΝΑ για την επιμόρφωση του προσωπικού. Πού θα στεγαστούν, όμως, οι 1.002 ωφελούμενοι;
Οι πληροφορίες αναφέρουν πως πρόκειται αφενός για ολόκληρα κτίρια, τα οποία συμμετείχαν και προηγουμένως στο πρόγραμμα στέγασης του Διεθνούς Οργανισμούς Μετανάστευσης (ΔΟΜ), αλλά και πως σε αρκετές περιπτώσεις σε διαμερίσματα, τα οποία είχαν ανακαινιστεί για να προσφέρονται σε βραχυχρόνιες ενοικιάσεις (Airbnb), κι έμειναν αναξιοποίητα λόγω της πανδημίας του κορονοϊού.
Αυτές τις πληροφορίες επιβεβαιώνουν και οι φωτογραφίες που έχουν αναρτηθεί στον λογαριασμό της Hopeland στο Instagram έκτοτε. Τα διαμερίσματα που εμφανίζονται σε αυτές έχουν σαφώς διαφορετική διαρρύθμιση από την πλειοψηφία των διαμερισμάτων στέγασης προσφύγων μέσω του προγράμματος ESTIA, που έχουμε επισκεφθεί τα τελευταία χρόνια, με την επίπλωση να παραπέμπει πράγματι σε διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Φωτογραφίες από διαμερίσματα που βρίσκονται αναρτημένες στο λογαριασμό της Hopeland στο Instagram.
Πληρώθηκε η Hopeland χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις;
Η σύμβαση που υπέγραψε η Hopeland με την ελληνική κυβέρνηση για τη στέγαση προσφύγων και αιτούντων άσυλο τους δυόμιση τελευταίους μήνες του 2020 περιλάμβανε την αυτόματη ανανέωση της, στο τέλος του έτους, και για το 2021.
Για το 2021, η Hopeland αναμένεται να εισπράξει 5.394.517€. Έχει ήδη λάβει όμως τη μισή της αμοιβή για το 2020. Στις 16 Δεκεμβρίου 2020 στο λογαριασμό της Hopeland μεταφέρθηκαν 568.612,05 ευρώ.
Ένα από τα σημεία στα οποία ο κος. Καμίνης έχει σταθεί στις ερωτήσεις του προς τον υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότη Μηταράκη, είναι ότι ενώ απαραίτητη προϋπόθεση για να εισπράξει μια οργάνωση αμοιβή είναι να έχει ολοκληρωθεί η εγγραφή της στο Μητρώο ΜΚΟ, η Hopeland εμφανίζεται να έχει λάβει την προαναφερθείσα αμοιβή ενώ βρισκόταν ακόμη σε στάδιο αναμονής της έγκρισής της, σύμφωνα με όσα ανέφερε και η ίδια στην ιστοσελίδα της.
Σε σχετική ερώτηση του κου. Καμίνη, ο κος. Μηταράκης δεν απάντησε πότε ακριβώς πραγματοποιήθηκε η εγγραφή της Hopeland στο Μητρώο ΜΚΟ. Το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν απάντησε και στη δική μας σχετική ερώτηση.
Οι ερωτήσεις μας στη Hopeland
Ωστόσο, στην ενότητα όπου εμφανίζονται οι δεσμεύσεις της Hopeland, σημειώνεται πως «η συνέπεια, η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα είναι οι κύριοι άξονες της λειτουργίας της».
Και στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας πως λειτουργεί «με ευθύνη, εντιμότητα και διαφάνεια και είναι έτοιμη να λογοδοτήσει στο κράτος, το κοινό, τους δωρητές/χορηγούς, συνεργάτες, εξυπηρετούμενους, κ.α».
Σε αυτό το πλαίσιο, κι ευελπιστώντας πως η διάθεση λογοδοσίας αφορά και τους δημοσιογράφους, επικοινωνήσαμε με τη Hopeland προκειμένου να θέσουμε ορισμένα ερωτήματα στη διάθεσή της.
Συγκεκριμένα, ζητήσαμε να πληροφορηθούμε ως προς τα εξής:
Η Hopeland δεν απάντησε στις ερωτήσεις μας εντός της προθεσμίας. Ωστόσο, δύο ημέρες μετά ορίστηκε ένα ραντεβού με τον διευθυντή της οργάνωσης, Νικόλαο Βλάχο.
Ποιες απαντήσεις λάβαμε από τη Hopeland
Τα γραφεία της Hopeland στα Πατήσια δεν θυμίζουν τα γραφεία των περισσότερων οργανώσεων που έχουμε επισκεφθεί.
Μπαίνοντας στο χώρο όπου βρίσκεται η υποδοχή δεν συναντάς τις αφίσες, τις ζωγραφιές και τα κάδρα με τα οποία συνήθως διακοσμούν τους τοίχους τους οι οργανώσεις ― οι τοίχοι είναι άδειοι. Αντίστοιχα, δεν αντικρίζεις τη βαβούρα που δημιουργείται από τη συνύπαρξη εργαζομένων κι ωφελουμένων που περιμένουν τα ραντεβού τους ― την ημέρα της επίσκεψής μας, στο χώρο βρίσκεται μόνο μια γραμματέας και ο διευθυντής της οργάνωσης.
Αυτο εξηγείται και από το ότι η οργάνωση, όπως μας λέει ο Νικόλαος Βλάχος όταν ξεκινά η συνέντευξή μας, δεν συμμετέχει σε κάποιο άλλο πρόγραμμα πέραν του ESTIA. Κατά τη συνάντησή μας με τον κο. Βλάχο μπορέσαμε να πάρουμε ορισμένες απαντήσεις.
Με βάση αυτές, η Hopeland απασχολεί σήμερα περίπου 50 εργαζόμενους, κυρίως κοινωνικούς λειτουργούς, νομικούς και διερμηνείς. Δεν διαθέτει μεμονωμένα διαμερίσματα, αλλά 103 διαμερίσματα σε συνολικά 12 κτίρια. Κάποια κτίρια έχουν πέντε, άλλα έξι, και το κτίριο με τα περισσότερα έχει 16 διαμερίσματα. Τα έντεκα κτίρια βρίσκονται στην Αττική (Πατήσια, Αττική, Ρέντη, Μεταμόρφωση, Καλλιθέα) και το δωδέκατο στην Αυλίδα.
Ο κος Βλάχος επιβεβαίωσε πως πρόκειται για διαμερίσματα Airbnb που «είχαν μείνει ορφανά, βρήκαμε τους ιδιοκτήτες, και τα κλείσαμε».
Στην ερώτησή μας για το πώς κατάφεραν να έρθουν σε συμφωνία με τους ιδιοκτήτες όλου του κτιρίου, μας διευκρίνισε πως σε ορισμένα κτίρια υπάρχουν και άλλοι ένοικοι, ενώ άλλα έχουν ενοικιαστεί στο σύνολό τους από τη Hopeland. Όπως μας είπε, η Hopeland έχει συνάψει μισθωτήρια για όλα τα κτίρια που αξιοποιεί με την ίδια εταιρεία διαχείρισης ακινήτων.
Η προνομιακή εγγραφή της Hopeland στο Μητρώο
Όπως έχουμε γράψει σε παλαιότερο ρεπορτάζ, τα χρόνια πριν βρεθεί στην εξουσία η Νέα Δημοκρατία είχε θέσει στο στόχαστρό της τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται γύρω από το προσφυγικό.
Τα στελέχη της άφηναν υπόνοιες για τον ρόλο τους, αποδίδοντάς τους κατασπατάληση χρημάτων και χειραγώγηση των προσφύγων, ενώ υπόσχονταν ότι, άπαξ και γίνονταν κυβέρνηση, «θα επιβαλλόταν επιτέλους έλεγχος». Κάπως έτσι, και παρότι υπήρχε ήδη σχετικό Μητρώο από τη προηγούμενη κυβέρνηση, προανήγγειλαν τη δημιουργία Μητρώου ΜΚΟ, η οποία και πραγματοποιήθηκε μέσω τροπολογίας στις 5 Φεβρουαρίου 2020.
Αλλά για πολλούς μήνες το Μητρώο παρέμενε μια εξαγγελία. Να τι υπήρχε, για παράδειγμα, μέχρι πρόσφατα στην ιστοσελίδα όπου θα έπρεπε να εμφανίζονται οι καταχωρημένες ΜΚΟ.
Για πολλούς μήνες το Μητρώο των εγεγραμμένων ΜΚΟ του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου δεν περιλάμβανε καμία καταχώρηση.
Αυτό οφείλεται και στο ότι, όπως είχαμε γράψει τον Μάρτιο του 2020, παρά τη σπουδή με την οποία η κυβέρνηση αναφερόταν στο Μητρώο, στο τμήμα του υπουργείου που ήταν αρμόδιο για τον έλεγχο των ΜΚΟ απασχολούνταν μόλις… ένας εργαζόμενος. Ρωτήσαμε το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου πόσα άτομα απασχολούνται σε αυτό σήμερα.
Το Υπουργείο δεν απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Στις αρχές του νέου έτους, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μια λίστα με τις πρώτες ΜΚΟ που είχαν εγγραφεί στο Μητρώο. Στην κορυφή της λίστας και τη δεύτερη θέση, ανάμεσα σε οργανώσεις με κατά βάση πολύχρονη παρουσία στον ανθρωπιστικό τομέα, βρίσκεται η Hopeland.
Το γεγονός πως η άγνωστη μέχρι πρότινος Hopeland είναι η δεύτερη ΜΚΟ, της οποίας η εγγραφή εμφανίζεται να έχει ολοκληρωθεί αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον, εάν λάβει κανείς υπόψιν πως, σε σχετική ερώτηση του βουλευτή κου. Καμίνη, ο κος. Μηταράκης απάντησε πως «έως σήμερα εκατόν οκτώ (108) ΜΚΟ έχουν υποβάλει αίτηση και βρίσκονται στο στάδιο εγγραφής Α ́ φάσης ενώ ογδόντα οκτώ (88) ΜΚΟ βρίσκονται στο στάδιο εγγραφής Β ́ φάσης».
Οι πρώτες ΜΚΟ που καταχωρήθηκαν στο Μητρώο ανακοινώθηκαν στις αρχές του 2021.
Τουλάχιστον ακόμη 196 ΜΚΟ, δηλαδή, έχουν καταθέσει σχετική αίτηση και αναμένουν την εγγραφή τους, είτε στο πρώτο είτε στο δεύτερο στάδιο της διαδικασίας. Αλλά, στο σύνολο των εκατοντάδων ΜΚΟ που απασχολούνται στο προσφυγικό σε όλη την Ελλάδα, η άγνωστη Hopeland που δεν είχε καμία σχετική προϋπηρεσία στον κλάδο, καταγράφηκε δεύτερη.
Ζητώντας από τον κο. Βλάχο να μας δώσει τη δική του ερμηνεία ως προς το πώς αυτό μπορεί να κατέστη δυνατό, εκείνος αρχικά υποστήριξε πως η ολοκλήρωση της εγγραφής των άλλων ΜΚΟ πιθανόν να μην έχει πραγματοποιηθεί γιατί δεν έχουν υποβάλλει όλα τα έγγραφα που θα έπρεπε. Δεν φαντάζει πολύ πιθανό, ωστόσο, οργανώσεις με χρόνια ή δεκαετίες στο χώρο να μην μπόρεσαν να καταθέσουν τις αιτήσεις όπως θα έπρεπε, τη στιγμή που το κατάφερε μια νεοσύστατη ΜΚΟ.
Στη συνέχεια, ισχυρίστηκε πως δεν είχαν εγγραφεί δεύτεροι, όπως αναφέραμε, αλλά πως το έγγραφο που είχαν λάβει εκείνοι από το υπουργείο ανέφερε τον αριθμό 167. Αυτό όμως δεν μπορεί να έχει συμβεί, καθώς έως και σήμερα δεν έχουν εγγραφεί στο Μητρώο τόσες οργανώσεις.
Αυτό που μπορεί να έχει συμβεί, με βάση τη δική του δήλωση και τον αριθμό των ΜΚΟ που αναμένουν την εγγραφή τους σύμφωνα με τον υπουργό, είναι η Hopeland να είναι η 167η που έκανε αίτημα για εγγραφή στο Μητρώο. Και να έλαβε τον σχετικό αριθμό πρωτοκόλλου.
Σε αυτή τη περίπτωση η εγγραφή της κατά προτεραιότητα, υπερπηδώντας περισσότερες από 150 ΜΚΟ παρουσιάζει άλλο ενδιαφέρον. Αφού ολοκληρώθηκε η συνάντησή μας, ο κος. Βλάχος πήγε στο γραφείο του για να δει την ακριβή ημερομηνία κατά την οποία η Hopeland εγγράφηκε στο Μητρώο ΜΚΟ.
Η εγγραφή πραγματοποιήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου. Η πληρωμή της οργάνωσης είχε γίνει μια μέρα νωρίτερα, στις 16 Δεκεμβρίου, πρακτικά δηλαδή πριν η Hopeland εγγραφεί στο Μητρώο ΜΚΟ.
Το υπουργείο όφειλε να ελέγξει
Ρωτήσαμε το υπουργείο με ποια κριτήρια αποφασίστηκε η εγγραφή ποιων ΜΚΟ θα πραγματοποιηθεί πρώτη. Το υπουργείο δεν απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Υπάρχει όμως κάτι σημαντικότερο. Προκειμένου να υποβάλλει αίτηση εγγραφής στο Μητρώο ΜΚΟ (και άρα να μπορεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα ESTIA) μια οργάνωση, πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.
Μια εξ αυτών είναι η προϋπηρεσία. Μαζί με την αίτηση εγγραφής, οι ενδιαφερόμενες ΜΚΟ πρέπει να καταθέσουν:
Απολογισμό έργου δύο προηγούμενων ετών
Στοιχεία ισολογισμού δύο προηγούμενων ετών
Ετήσιες εκθέσεις απολογισμού δράσεων δύο προηγούμενων ετών
Όπως είδαμε, η Hopeland ήταν πρακτικά ανενεργή τα προηγούμενα χρόνια. Ως οντότητα υπήρχε, μεν, αλλά αφενός το 2019 ο κύκλος εργασιών της ήταν μηδενικός, αφετέρου, και σημαντικότερα, οι μέχρι πρότινος δράσεις της αφορούσαν έναν τελείως διαφορετικό τομέα, δίχως να υπάρχει καμία σχέση με τον τομέα της διαχείρισης προσφύγων στην Ελλάδα.
Οι απαντήσεις που δεν λάβαμε
Είδαμε νωρίτερα τα σημεία στα οποία λάβαμε απαντήσεις από τον κο Βλάχο. Υπάρχουν ορισμένα εξίσου σημαντικά σημεία, όμως, στα οποία δεν μπορέσαμε να λάβουμε ικανοποιητικές απαντήσεις.
Ως προς τους εταίρους της ΜΚΟ, ο κος. Βλάχος στην αρχή της συνέντευξής μας ανέφερε πως δεν έχουν ουσιαστική εμπλοκή και μέσω πληρεξουσίου που του έχει γίνει «τρέχει» ουσιαστικά εκείνος την οργάνωση. Στη συνέχεια υποστήριξε πως η κα Ρούκα έχει άμεση εμπλοκή καθημερινά, και πως τον ίδιο τον ενέπνευσε το όραμά της για να ενταχθεί στην οργάνωση. Ως προς τον κο. Πουλαδάκη (που σημειώνεται πως κατέχει το 90% της ΜΚΟ), υποστήριξε πως «τον έχει δει δυο-τρεις φορές».
Δεν μπορέσαμε να λάβουμε μια πειστική εξήγηση, ως προς το γιατί δύο ιδιώτες που κατά τα φαινόμενα δεν είχαν καμία παρουσία στο χώρο του προσφυγικού αποφάσισαν να αποκτήσουν μια ΜΚΟ που δραστηριοποιούνταν σε τελείως άλλο τομέα, να αλλάξουν πλήρως το αντικείμενό της, να διεκδικήσουν και να κερδίσουν συμμετοχή στο πρόγραμμα ESTIA, και να μην ασχολούνται ιδιαίτερα με τη ΜΚΟ.
Ο κος. Βλάχος υποστήριξε πως και κατά το 2018 και το 2019 η οργάνωση «είχε να κάνει με πρόσφυγες, με εκπαίδευση» και «έκανε εθελοντισμούς» γύρω από αυτά τα ζητήματα επειδή δεν είχε λεφτά. Οπότε, κάποια στιγμή οι άνθρωποί της είπαν «προσφέρουμε που προσφέρουμε», και δημιούργησαν την οργάνωση που διεκδίκησε το πρόγραμμα ESTIA.
Ως προς αυτό, αφενός, η δραστηριοποίηση σε ζητήματα προσφύγων κατά τα προηγούμενα χρόνια δεν προκύπτει από πουθενά. Αφετέρου και σημαντικότερα, όμως, επισημάναμε στον κο Βλάχο πως και οι απόψεις των ανθρώπων που βρίσκονταν στην ΜΚΟ τότε δεν περιλάμβαναν ακριβώς ανησυχίες για τους πρόσφυγες, καθώς και ο κος. Αρβανιτάκης έχει σταθεί επικριτικός απέναντι στο πρόγραμμα ESTIA.
«Γι’ αυτό και μεταβιβάστηκε η ΜΚΟ», είπε ο κος. Βλάχος. Ο κος. Βλάχος δήλωσε πως δεν γνωρίζει επακριβώς όσα έγιναν πριν αναλάβει ο ίδιος τα καθήκοντά του ως διευθυντής της οργάνωσης.
Γιατί όχι καινούρια ΜΚΟ;
Οι δύο εταίροι της Hopeland θα μπορούσαν να είχαν δημιουργήσει μια ΜΚΟ από το μηδέν. Αλλά σε αυτή τη περίπτωση, παραδέχθηκε ο κος. Βλάχος, δεν θα πληρούσαν την προϋπόθεση των δύο χρόνων προϋπηρεσίας προκειμένου να εγγραφούν στο Μητρώο ΜΚΟ του υπουργείου.
Έτσι, η απόκτηση του ΑΦΜ μιας ΜΚΟ άσχετης με το αντικείμενο επέτρεψε στους εταίρους της Hopeland να αποκτήσουν στα χαρτιά την απαιτούμενη προϋπηρεσία των δύο χρόνων. Εάν ίδρυαν μια ΜΚΟ από την αρχή, και δεν εγγράφονταν στο Μητρώο, δεν θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ESTIA, το οποίο όπως είδαμε είναι και το μόνο πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν.
Μέσα από αυτό το τέχνασμα, θα μπορούσε να πει κανείς πως η Hopeland ξεγέλασε τον έλεγχο. Αποτελούσε όμως υποχρέωση του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου να ελέγξει τα πραγματικά, από τα φαινομενικά προσόντα, με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Στον καθορισμό λειτουργίας του Μητρώου ΜΚΟ που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 14 Απριλίου 2020 αναφέρεται σαφώς πως «ο Ειδικός Γραμματέας Συντονισμού Εμπλεκομένων Φορέων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου καλείται να επαληθεύσει τα στοιχεία που οι ενδιαφερόμενες για εγγραφή στο Μητρώο ΜΚΟ φέρνουν» και «διατηρεί σε κάθε περίπτωση το δικαίωμα επαλήθευσης των υποβληθέντων στοιχείων με όλες τις αρμόδιες κρατικές αρχές καθώς και το δικαίωμα, κατά τη συνεκτίμηση όλων των ανωτέρω σε συνδυασμό με στοιχεία που αφορούν τη δράση των υπό ένταξη φορέων και κατά την διακριτική του ευχέρεια, να απορρίψει την αίτηση εγγραφής του φορέα». (η έμφαση δική μας)
Οι παρατυπίες από πλευράς υπουργείου
Η Hopeland δεν είναι η μόνη ΜΚΟ που το υπουργείο δεν έλεγξε όσο ενδελεχώς, ίσως, θα έπρεπε. Από απάντηση του υπουργού στον κο. Καμίνη στις 9 Νοεμβρίου 2020, προκύπτει ως προς την συμμετοχή οργανώσεων στο πρόγραμμα ESTIA II πως «όλες οι αιτήσεις έγιναν δεκτές».
Με λίγα λόγια ο υπουργός και πάλι παραδέχθηκε πως, παρά τις εξαγγελίες για ασφυκτικό έλεγχο των ΜΚΟ, ουσιαστικά έγινε δεκτή για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα όποια οργάνωση υπέβαλε αίτηση συμμετοχής. Ένας λόγος που αυτό συνέβη είναι πως, πρακτικά, το υπουργείο χρειαζόταν όλες τις οργανώσεις προκειμένου να μπορέσει να συμπληρώσει τις θέσεις στέγασης προσφύγων και αιτούντων άσυλο.
Κι αυτό γιατί ύστερα από τη μείωση κατά πολύ της προβλεπόμενης αμοιβής ανά ωφελούμενο και ημέρα, πολλές οργανώσεις αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, κρίνοντας πως δεν θα μπορούσαν να φέρουν εις πέρας τις απαιτήσεις του (καθώς πέρα από απλώς την στέγαση, χρειάζονται κοινωνικές υπηρεσίες κλπ).
Κάπως έτσι, το υπουργείο βρέθηκε ουσιαστικά να δέχεται όλες τις οργανώσεις που υπέβαλαν αίτηση συμμετοχής στο ESTIA, ακριβώς γιατί το ενδιαφέρον δεν κάλυπτε τη ζήτηση. Στη συνέχεια, όμως, αύξησε την προσφερόμενη τιμή ανά ωφελούμενο αιτούντα άσυλο και ημέρα, η οποία στην Αττική για οργανώσεις όπως η Hopeland, που στεγάζουν περισσότερους από 20 ωφελουμένους ανά δομή, ανέρχεται σε 14,75 ευρώ ανά άτομο.
Με αυτή την τιμή και για 1.002 ωφελούμενους τις 365 ημέρες του χρόνου που διανύουμε, στην Hopeland αναμένεται να διατεθούν απο το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου τουλάχιστον 5.394.517 ευρώ μέσα στο 2021.
Το ποσό αυτό αναμένεται μάλιστα να αυξηθεί μέσα στο έτος. Όπως σημείωσε κατά τη συνέντευξή μας ο κος Βλάχος, η Hopeland το επόμενο διάστημα αναμένεται να αναλάβει ακόμα τρια κτίρια με περίπου 200-300 ωφελούμενους, που μέχρι πρότινος εξυπηρετούσε άλλη ΜΚΟ που αποχωρεί από το πρόγραμμα.
