Στις 15 Ιουλίου, εν μέσω καλοκαιριού, η γνωστή μας εταιρεία Ελληνικός Χρυσός / Eldorado Gold αποφάσισε να θέσει σε δημόσια διαβούλευση τη νέα μελέτη της για το επενδυτικό σχέδιο των Μεταλλείων Κασσάνδρας. Θυμίζουμε ότι αυτό το περίφημο «επενδυτικό σχέδιο» δεν είναι άλλο από τη σύμβαση παραχώρησης μεταξύ εταιρείας και ελληνικής κυβέρνησης τον Μάρτιο του 2021, οπότε οι Καναδοί φίλοι μας πήραν το μέγιστο δυνατό όφελος που διεκδικούσαν[1]. Μια σύμβαση που χαρακτηρίστηκε νεοαποικιοκρατική, σκανδαλώδης και ληστρική από κατοίκους της περιοχής, περιβαλλοντικές οργανώσεις και όλα σχεδόν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Μια σύμβαση, της οποίας δεν προηγήθηκε κανενός είδους διαπραγμάτευση μεταξύ κράτους και ιδιώτη επενδυτή αλλά η εκ των προτέρων αποδοχή των απαιτήσεων του δεύτερου[2].
Σήμερα λοιπόν, ήρθε η εταιρεία με την νέα της κίνηση να προσθέσει ένα ακόμα επεισόδιο στο μακρόχρονο θέατρο του παραλόγου. Κατά τα λεγόμενά της, καλεί τον κόσμο σε «ανοιχτή και δημόσια παρουσίαση της εμπεριστατωμένης μελέτης, που αποτυπώνει με διαφάνεια και αυξημένο αίσθημα λογοδοσίας τη συνολική επίδραση της επένδυσης στα Μεταλλεία Κασσάνδρας»[3]. Και η διαβούλευση αυτή δεν μπορεί παρά να έχει ως σκοπό να παρέχει σε όλους τους κοινωνικούς εταίρους, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, πληροφορίες σχετικές με το σχεδιασμό του έργου, τα αναμενόμενα περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη, τις πιθανές επιπτώσεις και τα μέτρα για το μετριασμό τους, καθώς και τις δεσμεύσεις της εταιρείας για τη διαχείριση και παρακολούθηση αυτών. Μάλιστα, η Ελληνικός Χρυσός διαφημίζει ως καινοτομία της το ότι εισάγει και την κοινωνική πτυχή στη μελέτη των επιπτώσεων. Γι’ αυτό και η μελέτη της ονομάζεται πλέον Μελέτη Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων (ΜΠΚΕ) σε αντίθεση με τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Τι πιο δίκαιο, δημοκρατικό και περιβαλλοντικά ορθό;
Προφανώς η πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτσι. Και δεν ήταν ποτέ έτσι επειδή ούτε με την προηγούμενη σύμβαση, αλλά ούτε και με τη νέα, μέλημα της εταιρείας ήταν να διαβουλεύεται με τους κατοίκους της περιοχής. Οι τελευταίοι, χωρίς ποτέ πραγματικά να ερωτηθούν, βλέπουν εδώ και χρόνια το δάσος των Σκουριών να δίνει τη θέση του σε ένα τεράστιο όρυγμα ανοιχτού τύπου, τα ύδατα της περιοχής να μολύνονται λόγω της διαχείρισης των εξορυκτικών αποβλήτων στα παλιά μεταλλεία (σύμφωνα με βεβαιώσεις του ίδιου του κράτους) και τον τόπο να μετατρέπεται σε μια βαριά βιομηχανία μεταλλευτικής δραστηριότητας. Είναι δεδομένο ότι η δραστηριότητά της θα γίνεται ολοένα και πιο ανεξέλεγκτη αν σκεφτεί κανείς ότι πλέον η εταιρεία θα ελέγχεται μόνο με την παρουσία και μετά τη σύμφωνη γνώμη ενός «ανεξάρτητου ελεγκτή περιβάλλοντος», χωρίς δηλαδή οι εκάστοτε Επιθεωρητές Περιβάλλοντος να μπορούν να πραγματοποιούν αιφνιδιαστικές και αμερόληπτες έρευνες αφού όλα θα γίνονται καθ’ υπόδειξίν του[4].
Η εταιρεία πρόσθεσε αυτό το Κ στην μελέτη της όχι φυσικά γιατί το επέλεξε αλλά επειδή της επιβλήθηκε. Η Ελληνικός Χρυσός έχει κάνει αίτημα για πολύ υψηλή χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD). Ένα από τα σημαντικά προαπαιτούμενα που θέτει η τράπεζα για να συνεχίσει την εξέταση της αίτησης είναι η συγκεκριμένη μελέτη (Environmental and Social Impact Assessment – ESIA) καθώς και μια σειρά από υποχρεωτικά κείμενα (π.χ. πλαίσιο συστήματος περιβαλλοντικής και κοινωνικής διαχείρισης – ESMS, πλάνο επικοινωνίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη – SEP, σχέδια διαχείρισης – ESMPS) αλλά και δράσεις για να αποδείξει ότι λαμβάνεται υπόψιν η κοινωνική δυναμική κατά την επένδυση. Και πότε έκανε η εταιρεία την αίτηση; Στις 15 Ιουλίου. Και πότε μπήκε η εταιρεία σε διαδικασία κοινωνικής διαβούλευσης; Στις 15 Ιουλίου. Διά του λόγου το αληθές δείτε εδώ και εδώ.
Φυσικά, καμία αναφορά δεν γίνεται στο δελτίο τύπου για αυτή την πιθανή χρηματοδότηση. Παρά μόνο πηχυαίοι τίτλοι περί «επένδυσης της τάξης των 3 δις ευρώ» και «δημιουργίας 3.000 ποιοτικών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας», έργο που βλέπουμε σε επανάληψη στα φιλικά προσκείμενα ΜΜΕ που δεν κάνουν κάτι άλλο από το να αναπαράγουν τα δελτία της εταιρείας, με το αζημίωτο φυσικά. Οι «επενδύσεις», βέβαια, είναι εμφανώς χαμηλότερες ενώ το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από τα δημόσια ταμεία της Ευρώπης. Μάλιστα αυτό το αίτημα χρηματοδότησης δεν ταυτίζεται με την προσπάθεια της εταιρείας να χρηματοδοτηθεί και από τον ελληνικό μηχανισμό, δηλαδή το περίφημο Ταμείο Ανάκαμψης (βλ. Ελλάδα 2.0), κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει διαψευσθεί ούτε από την εταιρεία ούτε από την κυβέρνηση. Υπάρχει συνεπώς πιθανότητα, αν όχι βεβαιότητα, να καλύψει το κόστος επένδυσης εξ ολοκλήρου από κρατικό χρήμα.
Ακόμη και αν κανείς προσπερνούσε τις δεκάδες διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και εκδηλώσεις από κινήματα και επιστημονικούς φορείς που έλαβαν χώρα τα προηγούμενα χρόνια σχετικά με τις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των εξορύξεων, δύσκολα θα μπορούσε να προσπεράσει την πρόσφατη ανακοίνωση της φιλικά προσκείμενης διοίκησης του Δήμου Αριστοτέλη[5]. Σε αυτήν εκφράζεται η έντονη ανησυχία της για τις πρόσφατες απολύσεις δημοτών, εργαζόμενων σε υπεργολαβικά σχήματα της Ελληνικός Χρυσός, ενώ παράλληλα η εταιρεία χαρακτηρίζεται «τελείως ανακόλουθη με τις διακηρύξεις της και το περιεχόμενο της σύμβασης που έχει υπογράψει με το Ελληνικό Δημόσιο». Πρέπει να λάβουμε ακόμη υπόψη ότι υπάρχει ανοιχτή αναφορά από κατοίκους της περιοχής στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου[6] με καταγγελίες για παραβιάσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας εκ μέρους της εταιρείας, η οποία δεν έχει απαντηθεί ακόμη επισήμως.
Σε αυτή τη συνθήκη η Ελληνικός Χρυσός, που κατά τα άλλα συνεχίζει να διαφημίζει τον εαυτό της ως πρωτοπόρο για μια «βιώσιμη εξόρυξη» χωρίς συγκρούσεις, δίνει περιθώριο διαβούλευσης για την νέα αυτή Μελέτη μόλις 60 ημερών. Μέσα σε 60 μέρες εν μέσω του καλοκαιριού, τα ενδιαφερόμενα μέρη, δηλαδή οι κάτοικοι, η αυτοδιοίκηση στην ΒΑ Χαλκιδική κλπ. θα κληθούν να διαβάσουν 1.400 περίπου σελίδες και να συμμετέχουν σε τρεις προς το παρόν δημόσιες εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στο Στρατώνι, στο Παλαιοχώρι και στην Ολυμπιάδα (σε χωριά δηλαδή από τα οποία προέρχεται μεγάλο μέρος του προσωπικού της και όχι φυσικά σε κάποιο από τα χωριά που στο παρελθόν είδαμε να εκφράζονται οι πιο έντονες αντιδράσεις). Πρόκειται δηλαδή για ένα «παιχνίδι» που η ίδια η εταιρεία επιλέγει να παίξει εντός έδρας με τους δικούς της όρους οι οποίοι απλώς καθιστούν τη διαβούλευση αυτή μια πραγματική απάτη. Ακόμη και τυχόν παρατηρήσεις ή και ανησυχίες που ενδεχομένως θα εκφραστούν στην πλατφόρμα που έχει αναρτήσει σε δικό της ιστότοπο θα απαντώνται από την ίδια την εταιρεία, χωρίς φυσικά να μπορεί κανείς άλλος (πέραν της εταιρείας) να ελέγχει το πλήθος τους ή και τις απαντήσεις που δίνονται.
Απορίας άξιο, ανάμεσα σε όλα αυτά που συμβαίνουν και το οποίο αποκαλύπτεται από αναφορά της ίδιας της εταιρείας, είναι ότι η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η βασική δηλαδή Μελέτη την οποία θα κρίνει το κράτος και θα κληθεί να δώσει ή να μη δώσει την απαιτούμενη αδειοδότηση για την συνέχιση του επενδυτικού της σχεδίου, κατατέθηκε τον Δεκέμβρη του 2021. Ωστόσο η μελέτη αυτή που αριθμεί εκατοντάδες ακόμη σελίδες έρχεται στη δημοσιότητα μόλις σήμερα και μάλιστα στην ίδια πλατφόρμα της εταιρείας στην οποία δημοσιεύεται η ΜΠΚΕ. Για τους λόγους αυτής της καθυστέρησης αλλά και τους τρόπους με τους οποίους θα γίνει η διαβούλευση πάνω στην μελέτη αυτή δεν υπάρχει μέχρι στιγμής καμία απάντηση.
Αν υπάρχει ένα επιμύθιο από το νέο επεισόδιο της Ελληνικός Χρυσός/Eldorado Gold είναι ότι δεν υπάρχει διάθεση για καμία πραγματική διαβούλευση ούτε χρονικά ούτε σε επίπεδο περιεχομένου. Το Κ στην μελέτη προστέθηκε αποκλειστικά και μόνο για να διασφαλίσει η εταιρεία πρόσβαση σε νέες πηγές (δημόσιας) χρηματοδότησης. Για τους κατοίκους της ΒΑ Χαλκιδικής διατηρείται ο ρόλος του κομπάρσου σε ένα προαποφασισμένο περιβαλλοντικό και κοινωνικό έγκλημα.
[1] Ενδεικτικά για τις οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και χωρικές συνέπειες της σύμβασης παραχώρησης δείτε εδώ: https://www.efsyn.gr/node/287084.
[2] Το πλήρες κείμενο της συμφωνίας είναι διαθέσιμο εδώ: https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/695757/nomos-4785-2021.
[3] Βλ. https://www.hellas-gold.com/press-room/news/385-se-dimosia-diabouleisi-i-meleti-koinonikon-kai-periballontikon-epiptoseon-tis-ellinikos-xrisos.
[4] Βλ. ενδεικτικά εδώ: https://alterthess.gr/ta-pragmatika-fake-news-diadidontai-apo-tin-eldorado/.
[5] Δείτε την ανακοίνωση εδώ: https://www.facebook.com/photo/?fbid=332892682340630&set=a.230285435934689.
[6] Βλ. εδώ: https://www.europarl.europa.eu/petitions/el/petition/content/0620%252F2018/html/Petition-No-0620%252F2018-by-T.-K.-%2528Greek%2529%252C-bearing-43%25C2%25A0signatures%252C-on-the-environmental-protection-of-the-Chalkidiki-mining-area-in-Greece?fbclid=IwAR2CKE8QahnLL4e6CxEqWbrXy0nOu8RFJ6XIBCKWfqj6oEBETky4lA-CW0A
