«Περπατάμε και υπερασπιζόμαστε τη ζωή» είναι το βασικό σύνθημα του Περιοδεύοντος Trawn που θα ταξιδέψει κατά μήκος του ποταμού Chubut, από τις πηγές των Άνδεων έως τις εκβολές του στον Ατλαντικό Ωκεανό μεταξύ της 1ης και της 10ης Φεβρουαρίου. Ο λαός Μαπούτσε-Τεχουέλτσε της Παταγονίας, Wall Mapu στην γλώσσα των ιθαγενών, υπογραμμίζουν ότι η ιστορία τους είναι στενά συνδεδεμένη με τον ποταμό που σήμερα απειλείται από τη μόλυνση που παράγεται από τις εξορυκτικές εταιρείες και από τις μεγάλες πολυεθνικές που σφετερίζονται όλο και μεγαλύτερες εκτάσεις στην περιοχή. «Υπάρχουμε ως κοινωνία και ως διαφορετικές κοινωνίες, ανάλογα με τους δεσμούς και τις συμμαχίες που συνάπτουμε με τα νερά του», διαβάζουμε στο κείμενο που προσκαλεί στο trawn.
Για να κατανοήσουμε τους λόγους και τα χαρακτηριστικά αυτού του Mεγάλου Φόρουμ- Trawn, στο οποίο θα συμμετέχουν κυρίως όσοι ζουν στις όχθες του ποταμού, είτε είναι Μαπούτσε είτε αγρότες, μιλήσαμε εκτενώς με τον lonko Μάουρο Μιλλάν. Τον γνωρίσαμε πριν από μερικούς μήνες στο lof του (1) Pillán Mahuiza, στην καρδιά της κορδιλιέρας των Άνδεων, όπου τα νερά του ποταμού εκβάλλουν πλέον στον Ειρηνικό.
Συναντηθήκαμε ξανά στο Bariloche, τον περασμένο Ιανουάριο, και αυτή τη φορά ζητήσαμε από τον Μάουρο να μας πει περισσότερα για το όραμά του για την κοσμοθεωρία και την πνευματικότητά του, για την αναγκαία αντίσταση στον ληστρικό καπιταλισμό και τα μονοπάτια της αυτονομίας των Μαπούτσε.
Ο ίδιος συστήνεται ως εξής: «Είμαι ένας λόνκο Μαπούτσε. Αυτός είναι ένας ρόλος που δεν τον επιλέγεις οικειοθελώς. Στον κόσμο των Μαπούτσε λέμε ότι για να γίνει κάποιος lonko ή machi (ένας πιο πνευματικός ρόλος που γενικά ανατίθεται στις γυναίκες), το απαιτεί το πνεύμα ενός προγόνου. Είναι ο τρόπος με τον οποίο, ιστορικά, οι Μαπούτσε θεμελιώνουν τις προγονικές τους αρχές. Αποφάσισα να δεχτώ αυτό το αίτημα των προγόνων μου και τώρα είμαι lonko της κοινότητας Pillán Mahuiza. Ο lonko είναι κάποιος που καθοδηγεί την κοινότητα με πολιτικούς, πνευματικούς, φιλοσοφικούς και ιδεολογικούς όρους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής συνεχίζουμε να μαθαίνουμε και χρειάζεται να είμαστε πολύ διαπερατοί από την κουλτούρα του λαού μας, για να έχουμε την ικανότητα να είμαστε σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές γενιές».
Πώς βιώνει ο λαός σας την άνοδο στην εξουσία της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Μιλέι;
Αυτό που προσπαθώ να καταλάβω τώρα, και μοιάζει σαν να επρόκειτο να διαβάσω το μέλλον, είναι πόσο χρόνο θα χρειαστεί το σκοτεινό σχέδιο αυτής της κυβέρνησης του Μιλέι – μια κυβέρνηση της λευκής υπεροχής, ακροδεξιά και ρατσιστική – για να ιδιωτικοποιήσει τα εδάφη αυτής της χώρας που ονομάζεται Αργεντινή και, ιδιαίτερα της Παταγονίας, της γης που ονομάζουμε Puelmapu.
Ωστόσο, πρέπει να ειπωθεί αμέσως ότι αυτή η κατάσταση της ευαλωτότητας όσον αφορά τα δικαιώματα, από νομική άποψη και στο πλαίσιο της διαρκούς ποινικοποίησης του λαού των Μαπούτσε, σίγουρα δεν είναι νέα, όπως δεν είναι ούτε οι δολοφονίες των νεαρών αδελφών Μαπούτσε.
Επίσης, η διαρκής παρουσία ορισμένων θεσμικών αξιωματούχων, όπως η Πατρίθια Μπούλριτς (2), ευθυγραμμίζεται ξεκάθαρα με το ιστορικό αφήγημα αυτής της χώρας. Οι Μπούλριτς, οι Πουερεδόν, είναι η αληθινή κάστα που βρίσκεται στη γένεση της Αργεντινής. Έχουν γίνει εκατομμυριούχοι με αυτό το κράτος, έτσι όπως γίνονται τώρα οι νεόπλουτοι, και έχουν φυτέψει στα μυαλά των ανθρώπων την ιδέα ότι το μεγαλύτερο κακό αυτής της χώρας είναι οι φτωχοί και οι ιθαγενείς.
Ο περονισμός πολλών προηγούμενων «προοδευτικών» κυβερνήσεων ευνόησε αυτή την κατάσταση και δημιούργησε τις συνθήκες για να προκύψει το τρομερό σημερινό σενάριο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τι σήμαιναν εκείνα τα χρόνια για τους Μαπούτσε, και κυρίως για όσους από εμάς έχτισαν, ξεκινώντας από την καρδιά του λαού των Μαπούτσε-Τεχουέλτσε, ένα έργο αυτόνομης ζωής έξω από το κράτος.
Για εμάς, για παράδειγμα, σήμαινε ότι αποκλειόμαστε από την πολιτική ζωή επειδή δεν ανήκαμε σε κάποιο κόμμα.
Η καταστολή της προηγούμενης κεντροαριστερής κυβέρνησης του Alberto Fernández, που δημιούργησε την Ενιαία Διοίκηση της Παταγονίας, για παράδειγμα, όπως ακριβώς και ο «προοδευτικός» κιρσνερισμός που διατήρησε τον αντιτρομοκρατικό νόμο, εξέθρεψαν τις συνθήκες για την αλματώδη και καταστροφική ανάδειξη προσώπων όπως ο Milei.
Γιατί προτείνετε το Περιοδεύον Trawn; Περί τίνος πρόκειται?
Το trawn είναι ένα είδος κοινοβουλίου, έτσι το ονόμαζαν οι χρονογράφοι που έφτασαν στην Παταγονία γύρω στο 1500, δηλαδή σε μια περιοχή που κατοικούνταν και ελέγχονταν από αυτόχθονες πληθυσμούς, μεταξύ των οποίων ήταν και οι Μαπούτσε. Οι χρονογράφοι εξεπλάγησαν με το πώς χιλιάδες ιθαγενείς συζητούσαν επί μακρόν, μέχρι να καταλήξουν σε συμφωνίες, και θεωρούσαν αυτές τις συναντήσεις ως συνεδριάσεις ενός κοινοβουλίου. Όλες οι εμπορικές και οικονομικές στρατηγικές, καθώς και η αντίσταση και ο πόλεμος, συζητούνταν συλλογικά στο trawn και οι συναντήσεις επίσης μεταφέρονταν, επειδή πολλοί lonko προέρχονταν από άλλες κοινότητες. Για να οικοδομήσουν, λοιπόν, μια ενιαία σκέψη ήταν απαραίτητο να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις.
Αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ξανά σήμερα με την πρόθεση να υπερασπιστούμε ένα ποτάμι που είναι μία από τις κύριες αρτηρίες της επαρχίας Chubut και Puelmapu (3).
Ο ποταμός γεννήθηκε από το λιώσιμο των παγετώνων της κορδιλιέρας των Άνδεων και τροφοδοτείται από περισσότερα από 20 ποτάμια και χειμάρους που τροφοδοτούν αυτήν την υδάτινη αρτηρία για περισσότερα από 800 χιλιόμετρα. Η ιστορία του λαού μου αναπτύχθηκε ως προϊόν αυτής της καλοσύνης της φύσης.
Σήμερα κινδυνεύει γιατί οι πηγές έχουν ιδιωτικοποιηθεί και μεγάλο μέρος της πορείας του ποταμού Chubut βρίσκεται στα χέρια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Κατάρ, του Ισραήλ, της Benetton, με τη συνενοχή όλων των κρατικών και τοπικών κυβερνήσεων της Αργεντινής κατά παράβαση των συμφωνιών, και του ίδιου του Συντάγματος, που προβλέπει κάποια προστασία της Παταγονίας.
Γι’ αυτό ξεκινήσαμε με αυτό το μεγάλο καραβάνι, για να συνδέσουμε δώδεκα ή δεκατρείς κοινότητες Μαπούτσε – που θα φιλοξενήσουν τους άλλους που θα φτάσουν – καθώς και πόλεις και κωμοπόλεις. Θα ταξιδέψουμε από τις πηγές ως τις εκβολές, θα συνδεθούμε και θα συζητήσουμε για το πώς θα συνεχίσουμε να αντιστεκόμαστε και να είμαστε οι φύλακες αυτών των νερών. Η πρώτη γραμμή άμυνας του ποταμού είναι, φυσικά, οι άνθρωποι που ζουν στις όχθες του.
Εκτός από τις κυβερνήσεις, σε ποιους άλλους αντιστέκονται αυτές οι κοινότητες;
Η υπεράσπιση των νερών περιλαμβάνει, επίσης, τον εντοπισμό του κύριου εχθρού, δηλαδή της μεταλλευτικής βιομηχανίας, στην οποία πολλές χώρες και πόλεις αντιστέκονται εδώ και καιρό, και μάλιστα την έχουν απορρίψει μαζικά. Η επαρχία του Ρίο Νέγκρο, από όπου πηγάζει ο ποταμός Chubut, έχει καταργήσει – προς όφελος των εξορυκτικών εταιρειών – τους νόμους που προστάτευαν το περιβάλλον και το νερό. Η κυβέρνηση Milei τώρα θα καταστρέψει το πλαίσιο προστασίας που υπήρχε για τους παγετώνες, το νερό και την ίδια τη γη. Λίγα χιλιόμετρα από την πηγή του ποταμού σκοπεύουν να ανοίξουν ένα ορυχείο μολύβδου.
Οι λαός Μαπούτσε έχει ένα πλήθος εκφράσεων αλλά εμείς, πάνω από όλα, έχουμε εδραιώσει μια επιλογή που μας χαρακτηρίζει ως λαό, κι αυτή είναι η υπεράσπιση της φύσης και του τόπου. Αυτή η υπεράσπιση έχει ένα ιδεολογικό και φιλοσοφικό πλαίσιο και μια πολιτική έκφραση που είναι ανταγωνιστική στον εξορυκτικό καπιταλισμό. Οι κυβερνήσεις, η προηγούμενη και η σημερινή, έχουν ευνοήσει τα σχέδια των ξένων επενδύσεων και της καταστροφής των τοπικών πόρων που για εμάς είναι ζωή.
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε και ποιες προόδους έχετε κάνει ως αυτόνομες ομάδες;
Υπάρχει μια κληρονομιά που έχουμε παραλάβει από τον λαό μας: την ικανότητα να υποστηρίζουμε μια αρχή οριζόντιας κοινωνίας που ρυθμίζεται από τις αρχές και τους ηλικιωμένους, αλλά και από τους νέους και τα παιδιά, σε τέλεια ισορροπία και αρμονία, ώστε η κοινωνία να έχει τη δυνατότητα να ευημερεί. Αυτή είναι η κληρονομιά των προγόνων μας. Οι Ισπανοί δεν κατάφεραν να νικήσουν τους Μαπούτσε γιατί δεν είχαν έναν θεό ήλιο, έναν βασιλιά ή έναν μονάρχη, και εφάρμοζαν στρατιωτικές στρατηγικές που βασίζονταν στον πόλεμο εναντίον πυραμιδικών κοινωνιών όπως οι ευρωπαϊκές. Οι ήττες των Ισπανών επέτρεψαν στους Μαπούτσε να ζήσουν ελεύθεροι για περισσότερα από 300 χρόνια.
Αυτή είναι μια κληρονομιά που μπορούμε να μεταφέρουμε και στην εποχή μας παρά την πολυπλοκότητα των κινήσεων ως οριζόντιες αυτόνομες ομάδες. Εδώ στο Chubut, έχουμε διατηρήσει τη μορφή του trawn και του κοινοβουλίου χωρίς «κέντρα ελέγχου» για όσους κατέχουν εξουσία και χωρίς συγκεντρωτικές πολιτικές κατευθύνσεις.
Είμαστε αυτόνομες κοινότητες που συγκεντρώνονται όταν η κατάσταση το απαιτεί. Μερικές φορές η σύνδεση σε αποστάσεις τόσο μεγάλες όσο αυτές της Παταγονίας είναι πολύ δύσκολη. Τα αδέρφια που έρχονται από το Ngulumapu (Χιλή) μας λένε: «Το να είσαι Μαπούτσε στην Παταγονία είναι πολύ δύσκολο». Στην πραγματικότητα, αυτοχρηματοδοτήσαμε αυτό το trawn με αρκετές δυσκολίες.
Τι σημαίνει για σένα ο πρόσφατος εορτασμός της 30ής επετείου από την εξέγερση των Ζαπατίστας;
Ο ζαπατισμός με ενέπνευσε. Ήμουν πολύ νέος όταν έγινε η εξέγερση και παρακολουθούσα πάντα με προσοχή αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο των Ζαπατίστας. Ακόμα τα παρακολουθώ.
Στα τέλη του Ιανουαρίου, μια τεράστια πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος του Εθνικού Πάρκου Los Alerces, στην επαρχία Chubut της Παταγονίας. Ο κυβερνήτης της επαρχίας, Ignacio Torres, κατηγόρησε δημόσια και σκανδαλωδώς για την καταστροφή τη Moira Millan, τη δίδυμη αδερφή του Mauro και πολύ γνωστή, ακόμη και διεθνώς, ως ηγετική φυσιογνωμία της αντίστασης των ιθαγενών και του φεμινισμού μεταξύ των Μαπούτσε στην Αργεντινή. Η κατηγορία εξυπηρετεί τη στρατιωτικοποίηση και την μιντιακή εικόνα του εσωτερικού εχθρού ως «τρομοκράτη». Είναι, ωστόσο, εξαιρετικά παράδοξη γιατί αυτές οι πρακτικές εφαρμόζονται παραδοσιακά από το real estate κεφάλαιο, το οποίο καίει τα δάση και στη συνέχεια επιβάλλει τα σχέδιά του για την κερδοσκοπία της γης.
Κλείνοντας, θα ήθελα να μου πείς κάτι παραπάνω για την πνευματικότητα των Μαπούτσε
Είναι καλό να γνωρίζουν ότι υπάρχουν κοινωνίες σαν τη δική μας που δεν είναι ούτε μονοθεϊστικές ούτε πολυθεϊστικές. Είναι κοινωνίες που έχουν αλληλεπιδράσει έντονα με τη φύση, που μπόρεσαν να αποκωδικοποιήσουν το μήνυμα της φύσης έτσι όπως το έκαναν οι πρόγονοί μας.
Αυτοί αποκωδικοποίησαν τον τρόπο να επικοινωνούν με καθένα από τα στοιχεία της φύσης και κάπως έτσι γεννήθηκε η γλώσσα μας. Είμαστε μέρος αυτού του άπειρου κόσμου του πνεύματος. Η φύση δεν επεμβαίνει στην ανθρώπινη ηθική, μας δίνει τροφή και νερό αλλά απαιτεί πλήρη αμοιβαιότητα και γι’ αυτό πρέπει να την υπερασπιζόμαστε και να την τιμούμε, αλλά και επειδή είναι η Mapu μας (η γενέθλια γη) και εκεί βρίσκονται οι πρόγονοί μας.
Γι’ αυτό παλεύουμε ενάντια στη λεηλασία, ενάντια στα μεγάλα εξορυκτικά έργα και τα φράγματα, ενάντια στον εξορυκτισμό. Αυτό το τόσο διεστραμμένο σύστημα μάς έχει χαρακτηρίσει τρομοκράτες, επειδή υπερασπιζόμαστε τη ζωή.
Σημειώσεις:
- Στη γλώσσα μας, το Lofείναι μια κοινότητα, μια από τις βάσεις της κοινωνικής οργάνωσης του λαού των Μαπούτσε, αλλά ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση η έννοια της κοινότητας διαφέρει ριζικά από αυτό που έχουμε συνηθίσει στη Δύση. Και είναι περίεργο, και ταυτόχρονα ποιητικό, ότι η ιδέα της κοινότητας ήταν από τις πρώτες που έπρεπε να ξαναμάθουμε. Επειδή ακριβώς σε αυτή την έννοια που είναι τόσο οικεία και ουσιαστική στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, η βάση πολλών κοινωνικών και πολιτισμικών αιτημάτων που γεννήθηκαν στο όνομα του αγώνα ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα, ο λαός των Μαπούτσε αναγνωρίζει μια από τις πρώτες μεγάλες διαφορές. Είναι διαφορετική από τη δυτική αντίληψη της κοινότητας ως μιας ομάδας ανθρώπων που μοιράζονται ορισμένα στοιχεία, όπως μια γεωγραφική τοποθεσία, μια γλώσσα, ήθη και αξίες. Οι Μαπούτσε αναγνωρίζουν όλα τα όντα που κατοικούν σε μια περιοχή ως μέλη του Lof. Ακόμα κι εκείνα που σύμφωνα με τη δυτική θεώρηση για τον κόσμο κατατάσσονται στα άψυχα: τα ποτάμια και τους καταρράκτες, τα δάση και τα βουνά, τα ζώα και τις πέτρες. Έτσι ακυρώνουν την ανθρωποκεντρική αντίληψη που χωρίζει τον άνθρωπο, πάντα ανώτερο και πάντα τέλειο, από τα στοιχεία που στη Δύση ονομάζουμε φύση. Αυτά που θεωρούμε ως μια σειρά από στοιχεία, ξένα για εμάς, στα οποία δεν αναγνωρίζουμε το δικαίωμα ύπαρξης χωρίς την ανθρώπινη μεσολάβηση (λήψη από το www.tbqvoices.com/anche-le-pietre)
- Η σημερινή υπουργός Εσωτερικών, ανήκει στην οικογένεια που συμμετείχε στην «Κατάκτηση της Ερήμου» (1878-1885) όταν οι αυτόχθονες Pampa, Ranquel, Mapucheκαι Tehuelcheεκδιώχθηκαν από τα εδάφη τους.
- Επικράτεια των Μαπούτσε ανατολικά των Άνδεων, δηλ. στη σημερινή Αργεντινή.
