«Για εκεί που πορευόμασταν, εκεί ακριβώς φτάσαμε»*
Για πρώτη φορά εδώ και 21 χρόνια επίκεντρο των συγκρούσεων δεν υπήρξε αποκλειστικά η Γάζα. Από τη δεύτερη ιντιφάντα είχαν να «ενωθούν» οι νέοι Παλαιστίνιοι, «μαντρωμένοι» στους θύλακες που ζει ο μισός λαός της Παλαιστίνης (οι υπόλοιποι είναι η διωγμένη σε πέντε ηπείρους Παλαιστινιακή Διασπορά) – 5,2 εκ. άνθρωποι σε μόλις 6.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, Δυτική Όχθη και Γάζα μαζί: μια ολόκληρη πατρίδα λίγο μικρότερη από το Ελληνικό, που ο Λάτσης ετοιμάζεται ν’ «αγοράσει» αντί πινακίου φακής ίσως κι αυτό το καλοκαίρι.
Το «καινούργιο» ήταν ότι για την έκρηξη που έγινε στη Γάζα, η σπίθα άναψε στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ – προκαλώντας δευτερεύουσες εκρήξεις στις «μικτές πόλεις» του ίδιου του Ισραήλ, στο Λοντ, την Άκρα, τη Ράμλα, τη Χάιφα, την Ουμ αλ Φαχμ, στους οικισμούς της ερήμου Νεγκέβ. Αποδεικνύοντας ότι η ισραηλινή στρατηγική «διαίρει και βασίλευε» με τους Παλαιστίνιους εγκλωβισμένους σε τέσσερις απομονωμένες μεταξύ τους περιοχές δε λειτουργεί πάντα. Αυτό έχει να κάνει πριν απ’ όλα με το γεγονός ότι στην Ιερουσαλήμ μια νέα γενιά Παλαιστινίων, που θεωρούνταν «ισραηλινοποιημένοι», καθώς και οι συνομίλικοι τους Ισραηλινοί Παλαιστίνιοι, που θεωρούνταν «ενσωματωμένοι», συνειδητοποιούν ότι έχουν επίσης άλλη μια επιλογή: την εξέγερση.
Στο παρόν άρθρο θα διερευνήσουμε την πρώτη περίπτωση, σε επόμενο τη δεύτερη.
Αχ, Ιερουσαλήμ, Ιερουσαλήμ…
Πως κατάληξε να βάλει «φουρνέλο» μια «χαμηλής έντασης», «τοπική» σύγκρουση με μοτίβο «ρουτίνας» – έξωση Παλαιστινιακών οικογενειών από τα σπίτια τους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ; Στο πλαίσιο μιας διαφοράς «ιδιωτικού χαρακτήρα» που μετά από πολλά χρόνια κατέληξε τον προηγούμενο μήνα σε απόφαση έξωσης μέχρι το τέλος του Ραμαζανιού 7 παλαιστινιακών οικογενειών 169 μελών, οι μισοί παιδιά, από την Αραβική συνοικία Σείχ Τζαρά μετά από «δικαίωση» στο Περιφερειακό Δικαστήριο της Ιερουσαλήμ μιας εβραϊκής εταιρείας real estate; Πως από θέμα αλληλεγγύης «ρουτίνας» παλαιστινιακών και ισραηλινών οργανώσεων, έγινε θέμα πάλης κεντρικό από την Ιερουσαλήμ μέχρι τη Γάζα, που διατύπωσε και τελεσίγραφο;
Bεβαίως «προπατορικό αμάρτημα» πίσω από το Παλαιστινιακό παραμένουν Νάκμπα και Κατοχή: Η πρώτη εθνοκάθαρση του 1947-1948 με την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ πάνω στις κάννες των σιωνιστικών παραστρατιωτικών οργανώσεων Χαγκανά και Ιργκούν, η Νάκμπα (Καταστροφή) – με 15.000 νεκρούς, 418 καταστραμμένα εκ θεμελίων Παλαιστινιακά χωριά και σχεδόν 1 εκ γηγενή πληθυσμό στο δρόμο της προσφυγιάς. Η δεύτερη προσφυγιά 300.000 ανθρώπων ακολουθεί τον Πόλεμο του 1967 μετά την κατάκτηση από το Ισραήλ της προσαρτημένης στην Ιορδανία Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, αλλά και της Λωρίδας της Γάζας και της Χερσονήσου του Σινά από την Αίγυπτο: τα «Κατεχόμενα», σύμφωνα με τις αποφάσεις της ΓΣ του ΟΗΕ. Έκτοτε συνεχίζεται η ετήσια αιμορραγία προσφύγων.
Σε δεύτερο επίπεδο βρίσκονται η πολεοδόμηση στην υπηρεσία της Κατοχής, οι διώξεις μέσω ενός «διεστραμμένου» νομικού συστήματος, η συνεχής αστυνομική καταστολή. Και βέβαια η παντελής έλλειψη πολιτικών και αστικών δικαιωμάτων των 300.000 Παλαιστίνιων που αποτελούν το ένα τρίτο του αστικού πληθυσμού της Ιερουσαλήμ – επί 54 χρόνια απάτριδες, καθώς το Ισραήλ που τους προσάρτησε στο Κράτος του παραβιάζοντας Διεθνές Δίκαιο και αποφάσεις του ΟΗΕ, τους αρνήθηκε την ισραηλινή υπηκοότητα.
Ιερουσαλήμ, «αιώνεια πρωτεύουσα»
Στ’ αραβικά η Ιερουσαλήμ ονομάζεται Αλ-Κουντς (Ιερό Καταφύγιο). Τα τείχη της έκτισε τελευταία φορά ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής. Εντός τους περικλείστηκε η Παλιά Πόλη με τους τέσσερις τομείς της: Αρμενικό, Εβραϊκό, Αραβικό, Χριστιανικό. Το 1947 ο ΟΗΕ αποφάσισε να χωρίσει σε δύο κράτη την υπό Βρετανική Εντολή Παλαιστίνη – 55% του εδάφους της για 600.000 Εβραίους, οι περισσότεροι μετανάστες μετά το 1920 με ενθάρρυνση των Βρετανών που αντιμετώπιζαν εξεγέρσεις του Αραβικού πληθυσμού, και το 45% για 1.200.000 γηγενείς Άραβες. Η ίδια απόφαση προέβλεπε για την Ιερουσαλήμ, ως λίκνο τριών θρησκειών και πολιτισμών, «ειδικό καθεστώς» (corpus separatum) με διακυβέρνηση από τον ΟΗΕ επί 10 χρόνια και μετά δημοψήφισμα.
Ο πρώτος Αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1948, όταν το Εβραϊκό Πρακτορείο για την Παλαιστίνη ανακήρυξε το Κράτος του Ισραήλ την παραμονή αποχώρησης των τελευταίων βρετανικών στρατευμάτων, κατέληξε μεταξύ άλλων σε κατάληψη από το Ισραήλ της Δυτικής Ιερουσαλήμ και σημαντικού μέρους των εδαφών που προορίζονταν για το Αραβικό κράτος. Και από την Ιορδανία της Ανατολικής – που συμπεριλάμβανε ολόκληρη την Παλιά Πόλη και τους «ιερούς τόπους» – καθώς και της Δ.Όχθης. Το Ισραήλ κατέλαβε τις 12 από τις 15 αμιγείς Αραβικές γειτονιές της Δυτικής Ιερουσαλήμ, διώχνοντας τους 30.000 κατοίκους τους. Η Ιορδανία έδιωξε τους 1.500 Εβραίους του Εβραϊκού Τομέα της Παλιάς Πόλης, ενώ το 1950 προσάρτησε την Α.Ιερουσαλήμ και ανέλαβε (μέχρι σήμερα) «κηδεμόνας των Αγίων Τόιπων».
Μετά την κατάκτηση των προσαρτημένων στην Ιορδανία εδαφών στον πόλεμο του 1967, το Ισραήλ «ενοποίησε» την Ιερουσαλήμ και 28 παλαιστινιακά χωριά της Δ.Όχθης στον Δήμο της Ιερουσαλήμ και ανακήρυξε την «ενιαία» Ιερουσαλήμ «αιώνεια πρωτεύουσα» του Εβραϊκού Κράτους. Μια απόφαση που αναίρεσε η ΓΣ του ΟΗΕ, θεωρώντας την Α.Ιερουσαλήμ κατεχόμενη και προορίζοντας την για πρωτεύουσα του Παλαιστινιακού Κράτους (που θεσμοθετήθηκε για δεύτερη φορά). Μέχρι το 2018, που ο Τραμπ μετέφερε πανηγυρικά την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην «αιώνεια πρωτεύουσα», όλες οι Πρεσβείες βρίσκονταν στο Τελ Αβίβ.
Ισραήλ και Τραμπ συμφώνησαν ως πρωτεύουσα των Παλαιστινίων το Αμπού Ντις, κοντινό χωριό 3.500 κατοίκων που το Ισραήλ άφησε επίτηδες έξω από το τείχος ύψους 10μ, με το οποίο περίκλεισε ασφυκτικά την Α.Ιερουσαλήμ αποκόβοντας την από τη Δ.Όχθη.
Στο κλίμα πίεσης από μεριάς Ισραήλ για «διεθνή αναγνώριση», τον Απρίλιο οι αρχές απαγόρευσαν να στηθούν στην Α.Ιερουσαλήμ κάλπες για τις Παλαιστινιακές εκλογές του Μαίου – σε αντίθεση με όλες τις προηγούμενες εκλογές. Η Χαμάς ζήτησε οι κάλπες να στηθούν de facto, αλλά η Παλαιστινιακή Αρχή ανάβαλε τις εκλογές – μια από τις αιτίες «ανάφλεξης».
Αλ-Κουντς: Η πολεοδομία στην υπηρεσία της κοινωνικής μηχανικής
Ο ‘Αρνον Γκάφνι, πρώην Πρόεδρος της Τράπεζας του Ισραήλ, τη δεκαετία του ’70 ήταν επικεφαλής μιας διαυπουργικής επιτροπής με θέμα τον επιθυμητό ρυθμό ανάπτυξης της «ενιαίας» Ιερουσαλήμ, που κατοικούνταν τότε κατά 73% από Εβραίους. Κύριος στόχος, σύμφωνα με την Haaretz (“The Master Plan for Building Jerusalem? Preserve a Jewish Majority”, 15.4.2021): «Εβραϊκή πλειοψηφία.» Έτσι απαγορεύτηκε οποιαδήποτε επέκταση των Αραβικών γειτονιών της Α.Ιερουσαλήμ προς τα έξω ή προς τα πάνω, αντίθετα με τη Δυτική, όπου επιτρέπονται μέχρι και ουρανοξύστες (ο κριτικός αρχιτεκτονικής των NYT την ονομάζει «Ισραηλινή Ντίσνεϋλαντ»).
Ήδη στις 14.4.1968 το Υπουργείο Οικονομικών απαλλωτρίωσε τμήμα της Παλιάς Πόλης διπλασιάζοντας (και στη συνέχεια πολλαπλασιάζοντας) τον Εβραϊκό Τομέα. Πήρε στην κατοχή του 700 κτίρια κάνοντας έξωση στους Άραβες κατοίκους τους (από τα οποία 105 ανήκαν πριν το 1948 σε Εβραίους) και κήρυξε την περιοχή δημόσια, για εγκατάσταση Εβραίων. Τo 1977 ο Αριέλ Σαρόν ως Υπουργός Γεωργίας ενέκρινε τη δημιουργία 7 νέων εβραϊκών οικισμών στην Α.Ιερουσαλήμ (ονομάστηκαν «Γειτονιές του Δακτυλιδιού» επειδή περικυκλώνουν τις Αραβικές συνοικίες). Στόχος η αύξηση των Εβραίων στην Α.Ιερουσαλήμ και η παρεμπόδιση της πολεοδομικής ανάπτυξης των Αραβικών γειτονιών, που «φυσιολογικά» θα «ενώνονταν» με τη Βηθλεέμ και τη Ραμάλα. Ταυτόχρονα ξεκίνησε η εγκατάσταση Εβραίων εποίκων μέσα στις Αραβικές γειτονιές, κατά παράβαση της Συνθήκης της Γενεύης που απαγορεύει μεταφορές πληθυσμών προς και από τα κατεχόμενα.
Αυτά συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Όπως λέει στη Haaretz (15.4.2021) ο Όφερ Γκράιντιγκερ, μέχρι πρόσφατα Διευθυντής του Δημοτικού Τμήματος Σχεδιασμού Αστικής Ανάπτυξης, την πορεία σχεδιασμού της Ιερουσαλήμ επιρρέασε καταλυτικά μια «φόρμουλα» αριθμητικής αναλογίας Εβραίων προς Άραβες. Μετά από 10 χρόνια σ’ αυτό το πόστο, ο Γκράιντιγκερ παραδέχεται ότι οι γειτονιές της Α.Ιερουσαλήμ είναι χαοτικές, έχουν υπερπληθυσμό και απαιτούν οικιστικές λύσεις, καταλήγοντας ότι τελικά: «Αν δε λύσουμε τα προβλήματα της Α.Ιερουσαλήμ, δε μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα της Δυτικής.»
Η ειρωνεία της ιστορίας; Παρ’ όλη την Ισραηλινή «πολεοδομική μηχανική», οι Άραβες κάτοικοι της «ενιαίας» Ιερουσαλήμ είναι σήμερα 10% περισσότεροι απ’ ότι τη δεκαετία του ’70…
Σιωνιστικές εταιρείες real estate, νομικό σύστημα και ρατσιστές βουλευτές
Από τη δεκαετία του ’80 εταιρείες real estate ιδιοκτησίας Σιωνιστικών οργανώσεων όπως η Ναχάλτα Σιμόν και η Ελάντ, άρχισαν ν’ αγοράζουν «δικαιώματα ιδιοκτησίας» των προ του 1948 Εβραίων κατοίκων της Σέιχ Τζαρά από την Επιτροπή της Κοινότητας Σεφαραδιτών και από την αντίστοιχη των Ασκενάζι. Και ξεκίνησαν νομικές διαδικασίες έξωσης των κατοίκων – κάτι που ήδη έχουν πετύχει σε άλλες Αραβικές γειτονιές (Σιλουάν, Ισιγουάγια).
Τι είναι οι υπό έξωση οικογένειες; Στη γειτονιά Σέιχ Τζαρά το 1952 η Ιορδανία εγκατάστησε, σε σπίτια που πριν το 1948 ανήκαν σε Εβραίους, Παλαιστίνιους πρόσφυγες διωγμένους απ’ τη Χάιφα επί Νάκμπα – δίνοντας τους τίτλους ιδιοκτησίας, όπως επισήμαναν δημόσια Ιορδανοί υπουργοί. Το νομικό σύστημα του Ισραήλ ωστόσο επιτρέπει τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της προ 1948 εβραϊκής ιδιοκτησίας ακόμα και από τρίτους, ενώ απαγορεύει στους Άραβες οποιαδήποτε διαδικασία διεκδίκησης της δικής τους. Έτσι οι υπό έξωση κάτοικοι της Σέιχ Τζαρά – μέσα στο καλοκαίρι ακολουθούν άλλα 700 άτομα – ενώ πετιούνται στο δρόμο δεύτερη φορά πρόσφυγες, δεν έχουν δικαίωμα διεκδίκησης των περιουσιών τους στη Χάιφα.
Η Ναχάλτα Σιμόν στη θέση των σπιτιών τους θα κτίσει 200 νέα διαμερίσματα για οικογένειες νεαρών Εβραίων εποίκων. Ο εμπαιγμός συνεχίζεται, καθώς η δήθεν «διαφορά μεταξύ ιδιωτών» συνιστά κρατική πολιτική συνέχισηςτης Νάκμπα.
Στο φετεινό Ραμαζάνι εμφανίστηκε στην Σέιχ Τζαρά παρέα με ένα λεφούσι μπράβων ένας δικηγόρος, νεοεκλεγμένος με τη λίστα των Καχανιστών – ρατσιστικό κόμμα με σύνθημα «Θάνατος στους Άραβες», που πρωτομπήκε στη Βουλή στην τελευταία (τέταρτη) διαδοχική εκλογική αναμέτρηση και δήλωσε συμμαχία με Λικούντ και Νετανιάχου, κάτι σαν τη «δική μας» Χρυσή Αυγή. Ο βουλευτής Ιταμάν Μπεν-Γκβιρ «έστησε» το γραφείο του στη μέση του δρόμου διαμαρτυρόμενος για καθυστέρηση στις εξώσεις – συμπληρώνοντας μια συνταγή για ανάφλεξη.
Όσο για τον Νετανιάχου, στις διεθνείς εκκλήσεις για ακύρωση των εξώσεων στη Σέιχ Τζαρά απάντησε: «Η Ιερουσαλήμ είναι πρωτεύουσα του Ισραήλ. Διατηρούμε το δικαίωμα, όπως κάνει κάθε έθνος, να χτίζουμε την πρωτεύουσα μας και να χτίζουμε μέσα στην πρωτεύουσα μας.»
Ραμαζάνι 2021: Πύλη της Δαμασκού, Σέιχ Τζαρά και η επίθεση στο Τέμενος Αλ-Ακσά
Μέχρι την εγκατάσταση διαμαρτυρόμενων Καχανιστών στη Σέιχ Τζαρά, η αστυνομία έκανε ότι μπορούσε για να δημιουργήσει πρωτοφανείς – ακόμα και για τα δικά της στάνταρ – προκλήσεις.
Ξεκινώντας το Ραμαζάνι οι Παλαιστίνιοι της Ιερουσαλήμ ανακάλυψαν για πρώτη φορά «προληπτικά» σφραγισμένες τις σκάλες ολόγυρα στην Πλατεία της Πύλης για τη Δαμασκό, είσοδο στο Τέμενος Αλ-Ακσά – την ομορφότερη και σημαντικότερη ιστορικά, πολιτιστικά και κοινωνικά πλατεία της Παλιάς Πόλης, στην οποία τα τελευταία χρόνια «δεσπόζουν» δυο τσιμεντένια παρατηρητήρια της αστυνομίας. Εδώ τ’ απογέματα του Ραμαζανιού συναντιούνται παρέες όλων των ηλικιών, αλλά κυρίως η νεολαία της Ιερουσαλήμ, που πλημμυρίζει τις αρχαίες σκάλες – μέχρι να πάνε σπίτι τους για διακοπή της νηστείας.
Φέτος το μενού είχε άλλα: Καθημερινές συγκρούσεις αντιμέτωποι με τα κλομπ της έφιππης αστυνομίας και το νερό των αστυνομικών αυρών – μέχρι που «πείστηκε» η αστυνομία ν’ αποσύρει τα οδοφράγματα. Τότε θυμήθηκε κι ο Δήμος ότι είχαν ξεχάσει το μικροσκοπικό κονδύλι για «ψυχαγωγικές εκδηλώσεις αρμόζουσες στον γιορταστικό χαρακτήρα του Ραμαζανιού, που μειώνουν την ένταση και διαλύουν τα πλήθη» κι έσπευσε να το εγκρίνει. Σε μια πόλη με τεράστια δίψα για πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες για παιδιά, καθώς τα τελευταία χρόνια έκλεισαν όλες τις Παλαιστινιακές πολιτιστικές οργανώσεις στην Παλιά Πόλη.
Μετά τη «νίκη» των νέων παιδιών, η συνέχεια ήταν επίσης διαφορετική: Ομάδες νέων καλούσαν καθημερινά τους προσκυνητές σε αλληλεγγύη στις οικογένειες της Σέιχ Τζαρά. Και τα βράδια αντί για γιορταστικό δείπνο σπίτι, μοιράζονταν το φαγητό των υπό έξωση. Όταν εμφανίστηκαν και οι διαμαρτυρόμενοι Καχανιστές, σειρά από νύχτες μέχρι να τα μαζέψουν τους υποδέχονταν ανάλογα.
Παρ’ όλα αυτά και πάλι η αστυνομία είχε άλλα σχέδια: Την «ιερότερη» τελευταία Παρασκευή του Ραμαζανιού, χτύπησε τα λεωφορεία που πλησίαζαν, ποδοπάτησε τα χαλιά του Άλ-Ακσά και εκσφενδόνισε χειροβομβίδες κρότου-λάμψης στο προαύλειο του, όπου παραδοσιακά συγκεντρώνονται 200.000 άνθρωποι από Ιερουσαλήμ, Κατεχόμενα και Ισραήλ (φέτος μερικές δεκάδες χιλιάδες μόνο, καθώς από τα Κατεχόμενα επιτρεπόταν η είσοδος αποκλειστικά στους μόλις 15.000 εμβολιασμένους). Ακόμα χειρότερα για την κουλτούρα των προσκυνητών, οι αύρες τους περιέλουσαν με νερό υπονόμων καθιστώντας αδύνατο να γιορτάσουν το τέλος του Ραμαζανιού – όντας «ακάθαρτοι». Την επόμενη αποκαλύφθηκε ότι αυτοί που έφαγαν το πολύ ξύλο και οι περισσότερες γυναίκες με ρούχα λερωμένα απ’ τα βρωμόνερα ήταν Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ, που προετοιμάζονταν όλη τη χρονιά για αυτό το πολύωρο ταξίδι. Με τα κοινωνικά μέσα πλημμυρισμένα από σχετικά βίντεο, τα γεγονότα στο Τέμενος έβγαλαν ξαφνικά νέους στους δρόμους των «μικτών» πόλεων του Ισραήλ: «Όχι για το Τέμενος, για την αξιοπρέπεια μας», σύμφωνα με δηλώσεις τους.
Όπως είπε στη Haaretz («Πύλη της Δαμασκού: H πρόσφατη Πλατεία Ταχρίρ της Ιερουσαλήμ», 3.5.2021) ο 25χρονος φοιτητής Αρίζ Χατίμπ: «Καθένας που ξέρει τη ζωή στην Αλ-Κουντς καταλαβαίνει καλά τη σημασία του γεγονότος ότι κάθε πέτρα έχει ιστορία και ότι κάποια πράγματα έχουν αξία μεγαλύτερη απ’ την κυριολεκτική τους σημασία. Ξέρει ότι η μάχη με την Ισραηλινή αστυνομία δεν ήταν για «σκαλιά», «τοίχους» ή «σπίτια», αλλά είναι μια διαρκής μάχη για τ’ ότι βρισκόμαστε εδώ και για τ’ ότι παραμένουμε εδώ».
Ή, όπως έγραψε ο Τζέιμς Μπάλντουιν για τους μαύρους των ΗΠΑ: «Οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι στην ιστορία και η ιστορία μέσα τους».
*Ντοβ Αλφόν, Ισραηλινός συγγραφέας και δημοσιογράφος.
