Την Τετάρτη είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ στην Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης. Λίγες ημέρες πριν το 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της πόλης αποχωρήσαμε από τη σκοτεινή αίθουσα γεμάτοι σκέψεις και προβληματισμούς. Γνωρίσαμε το παιδαγωγικό μοντέλο της Μαρίας Μοντεσσόρι, που στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής καθιερώνεται από πολιτεία σε πολιτεία με ταχείς ρυθμούς. Μια ιατρός που ξεκίνησε από την Ευρώπη και την Ιταλία με στόχο να βοηθήσει όλα τα παιδιά του κόσμου να έχουν ίσες ευκαιρίες, καθώς μεγαλώνουν.
Γράφει ο Μίλτος Τόσκας
Εφαρμόζεται σε παιδιά από τριών ετών μέχρι και το λύκειο. Οι αριθμοί αμείλικτοι, δικαιώνουν τη συνέπεια του συστήματος που δημιουργεί συγκροτημένες προσωπικότητες με κριτική σκέψη που τείνουν να αριστεύσουν και να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή ακαδημαϊκή κι επαγγελματική πορεία. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, η μοντεσσοριανή εκπαίδευση ετοιμάζει το άτομο να αντιμετωπίσει κάθε κατάσταση (ανεξαρτησία, ελευθερία με όρια, σεβασμός στη φυσική ανάπτυξη παιδιού). Είναι ακριβώς τα εφόδια που πρέπει να λάβει το παιδί καθώς ενηλικιώνεται. Αξίες όπως ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η βοήθεια. Πόσο εύκολη είναι όμως αυτή η στροφή σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο συντηρητικός; Θέλει άραγε τέτοια άτομα η κοινωνία μας;
Έναν σκεπτόμενο άνθρωπο που έχει φτάσει στο μέγιστο των ικανοτήτων του είναι πολύ δύσκολο να τον διαχειριστείς και να τον χειραγωγήσεις. Έναν έφηβο ή έναν ενήλικα που έχει αποκρυσταλλωμένη άποψη για τα πράγματα πρέπει να τον “πολεμήσεις” δέκα φορές περισσότερο για να τον κάνει ευάλωτο. “Παλεύουμε να φτιάξουμε ένα σύστημα καινούριο, πιο δίκαιο”. Η προετοιμασία για την αντιμετώπιση του άγνωστου δημιουργεί “θηρία”, που δεν τρομάζουν, δεν φοβούνται, δεν παραιτούνται. Είναι ικανοί να αμφισβητήσουν και να φτάσουν στα θεμέλια του προβλήματος. Τι θα συμβεί όμως όταν αυτοί οι άνθρωποι έρθουν αντιμέτωποι με τον σημερινό κόσμο;
Εκεί τίθεται για εμένα προσωπικά το πρώτο μεγάλο ερώτημα. Το δεύτερο αφορά το κατά πόσο είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σε ευρεία κλίμακα στην Ευρώπη (μοναδική απόπειρα στην Ελλάδα, στη Μαράσλειο το 1936!!!). Οικονομική και ηθική κρίση θα επέτρεπαν κάτι τέτοιο; Έβλεπα την αυταπάρνηση των δασκάλων-καθηγητών, προέρχομαι από οικογένεια εκπαιδευτικών και πραγματικά ένιωσα ένα ρίγος συγκίνησης. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα παιδαγωγός, οδηγός για τον μαθητή. Είμαι περήφανος για όσα μου έχουν μάθει. Συνάντησα όμως σε αντιδιαστολή στη συνολική μου διαδρομή κι αρκετούς αργόμισθους δημόσιους υπαλλήλους που απλά φέρουν τον τίτλο. Αυτό είναι από μόνο του λυπηρό.
Τα παιδιά λατρεύουν να πηγαίνουν στο σχολείο. Οι γονείς είναι έτοιμοι να κάνουν δεκάδες καθημερινές θυσίες για να λάβουν τα τέκνα τους τη συγκεκριμένη εκπαίδευση. Σκεφτείτε τον εαυτό σας στα μαθητικά χρόνια. Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη, ωστόσο αρνούμαστε να παραδεχτούμε την αποτυχία του σημερινού συστήματος, που δυστυχώς αγγίζει ακόμα και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δίχως να το καταλάβει το πανεπιστήμιο έχει μετατραπεί σε μία συνέχεια του σχολείου, γι’ αυτό και μπορούν να το βάλουν και να το απαξιώσουν στον δρόμο προς την ιδιωτικοποίηση. Οι κυβερνήσεις αλλάζουν, τα χρόνια περνούν, αλλά καμία ουσιαστική αλλαγή κι ΕΞΕΛΙΞΗ. Μένουμε στα όμορφα λόγια και τις καλές προθέσεις.
Τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του ο εγκέφαλος ρουφάει σαν σφουγγάρι. Τότε διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό ο χαρακτήρας του ανθρώπου, όσο περίεργο κι αν ακούγεται. “Μέσα στο παιδί κρύβεται το πεπρωμένο του μέλλοντος”. Το παιδαγωγικό μοντέλο της Μαρίας Μοντεσσόρι (κι άλλα εναλλακτικά συστήματα όπως του Σελέστεν Φρενέ και του Πάουλο Φρέιρε) δεν αποτελεί μία εναλλακτική επιλογή, αλλά αναγκαιότητα σήμερα κι αυτό φωνάζει με το έργο του ο Jan Selby. Στο χέρι μας είναι να αναζητήσουμε τη δύναμη, ώστε να μπορούμε να (επι)φέρουμε τέτοιου είδους αλλαγές.