Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα των σύγχρονων πόλεων, όπως η Θεσσαλονίκη, αποτελεί η μεγάλη έλλειψη χώρων πρασίνου, η παρουσία των οποίων μειώνει αποδεδειγμένα τις θερμοκρασίες ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες. Δυστυχώς η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο στην Θεσσαλονίκη είναι μόλις 2 τετραγωνικά μέτρα, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θέτει ως βιώσιμη αναλογία τα 8-10 τετραγωνικά μέτρα ανά κάτοικο.
Αυτή η σημαντική έλλειψη πρασίνου συζητείται εδώ και δεκαετίες στην πόλη και θα περίμενε κανείς οι κεντρικοί και οι τοπικοί φορείς να σχεδιάζουν την αύξησή του. Απεναντίας, κεντρικές αποφάσεις των φορέων της περιοχής δείχνουν όχι απλά να αγνοούν, αλλά και να απορρίπτουν το εύλογο αίτημα κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων για περισσότερο πράσινο.
Το προηγούμενο διάστημα δημιουργήθηκε ένα νέο τοπικό κίνημα στην πόλη, με αίτημα η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης να μεταφερθεί εκτός του αστικού ιστού και στη θέση της να δημιουργηθεί ένα μεγάλο μητροπολιτικό πάρκο, με πυκνή βλάστηση και προσβάσιμους χώρους άθλησης και αναψυχής. Ένα μητροπολιτικό πάρκο, που όπως επισημαίνει και ο περιβαλλοντολόγος και πρώην επισκέπτης καθηγητής του ΑΠΘ, Κώστας Νικολάου, θα συνδέεται νοητά με το πανεπιστημιακό campus και το πάρκο του Ξαρχάκου, δημιουργώντας έτσι μια μεγάλη πράσινη νησίδα στην «καρδιά» της Θεσσαλονίκης.
Ακούστε το podcast «Η ανάγκη για πράσινα νησιά στην γκρίζα θάλασσα της πόλης» με τον Κώστα Νικολάου
Η κεντρική κυβέρνηση όμως, σε συνεργασία και συμφωνία με τον κεντρικό Δήμο και την Περιφέρεια, σχεδιάζουν την ανάπλαση της ΔΕΘ εκεί που βρίσκεται σήμερα, με τη δημιουργία μεγάλων και ενεργοβόρων εκθεσιακών περιπτέρων, καθώς και ενός πολυώροφου ξενοδοχείου. «Κάνουν real estate, business δηλαδή και λένε θα χτίσουν ένα τεράστιο ξενοδοχείο, το οποίο θα είναι πιο ψηλό από τον Λευκό Πύργο, θα χτίσουν ένα φαραωνικό επίσης εμπορικό κέντρο και θα κάνουν και υπόγειο πάρκινγκ της τάξης των 2 χιλιάδων αυτοκινήτων», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Νικολάου.
Πρόσφατα δημιουργήθηκε η «Σύμπραξη – ΟΛΗ η ΔΕΘ ένα πάρκο», με τη συνεργασία δεκάδων οργανώσεων και φορέων μετά από πρωτοβουλία του Δικτύου SOSε τα ΔΕΝΤΡΑ και ζητά να μην οικοπεδοποιηθεί η ΔΕΘ αλλά να γίνει ολόκληρος ο χώρος της Μητροπολιτικό Πάρκο. Τα μέλη της Σύμπραξης απορρίπτουν τα επιχειρήματα της κυβέρνησης, και συγκεκριμένα ότι η ανάπλαση που πρόκειται να γίνει περιλαμβάνει και Μητροπολιτικό Πάρκο, καθώς όπως λένε, θα υπάρχουν μόνο παρτέρια, ανάμεσα σε τεράστια και ενεργοβόρα κτίρια.
«Το μέλλον του χώρου της ΔΕΘ είναι ένα από τα σημαντικότερα διακυβεύματα και από τους πιο κρίσιμους κοινωνικούς αγώνες για τον δημόσιο χώρο, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής στη Θεσσαλονίκη. Η ανάγκη για δέντρα, δροσιά, οξυγόνο, ελεύθερο χώρο γίνεται περισσότερο επιτακτική όσο επιδεινώνεται η κλιματική κρίση. Η αναχρονιστική λύση της φαραωνικής και εντατικής οικοδόμησης του χώρου με ολίγον γκαζόν, θάμνους και διακοσμητικά δέντρα, βαφτίστηκε «Μητροπολιτικό πάρκο», αλλά δεν κατάφερε να πείσει τους πολίτες», τονίζει χαρακτηριστικά η σύμπραξη των φορέων.
Παράλληλα με την συζήτηση για την μετατροπή της ΔΕΘ σε μητροπολιτικό πάρκο, η προηγούμενη δημοτική αρχή του Κ. Ζέρβα, άνοιξε ακόμη ένα αντιπεριβαλλοντικό μέτωπο στην πόλη, προχωρώντας στην κοπή χιλιάδων δέντρων που βρίσκονται μέσα στον αστικό ιστό, με το πρόσχημα της επικίνδυνης στατικότητάς τους. Ακτιβιστές, ενεργοί πολίτες αλλά και πανεπιστημιακοί αντιτάχθηκαν σθεναρά στο συγκεκριμένο σχέδιο, το οποίο σε μεγάλο βαθμό εφαρμόστηκε χωρίς μελέτες και αδειοδοτήσεις. Μάλιστα, σε ορισμένες διαμαρτυρίες της περιόδου εκείνης πραγματοποιήθηκαν συλλήψεις και διώξεις ακτιβιστών/τριων της πόλης που υπερασπίστηκαν το λιγοστό πράσινο της Θεσσαλονίκης.
Από την αλόγιστη κοπή δέντρων και τις συλλήψεις ακτιβιστών/ακτιβιστριών προέκυψε το συμπέρασμα πως ο κεντρικός Δήμος της Θεσσαλονίκης δεν έχει κανένα οργανωμένο σχέδιο για τη συντήρηση των υπαρχόντων δέντρων αλλά και την αύξηση τους. Για άλλη μια φορά κρίσιμα ζητήματα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης επαφίονται στην πολιτική βούληση ενός Δημάρχου ή ενός Αντιδημάρχου.
Τα τελευταία χρόνια στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης δημιουργούνται τοπικά κινήματα από τους κατοίκους, οι οποίοι αντιδρούν σε σχέδια οικοδόμησης οικοπέδων που προορίζονταν είτε για πάρκα, είτε για σχολική στέγη. Είναι οι κάτοικοι οι οποίοι διεκδικούν περισσότερο πράσινο και όχι ο ίδιος ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έκταση των πρώην στάβλων Παπάφη, στην περιοχή της Τούμπας. Εκεί όπου σχεδιάζεται να δημιουργηθεί ένα μεγάλης κλίμακας δημοτικό κτίριο, το οποίο θα αφανίσει τα μεγάλα δέντρα και το πράσινο, που σήμερα συμβιώνουν με παλαιότερα δημοτικά κτίρια, ήπιας δόμησης.
Είναι σαφές πως η δημιουργία νέων χώρων πρασίνου στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα στοίχημα. Τα τελευταία χρόνια φάνηκε πως τα πρώην στρατόπεδα που βρίσκονται μέσα στον αστικό ιστό αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία, ώστε να μετατραπούν σε Μητροπολιτικά Πάρκα με υψηλή πυκνότητα πρασίνου, αθλητικές και πολιτιστικές εγκαταστάσεις. Η τοπική κοινωνία κάθε περιοχής κινητοποιείται και επιζητά κάτι τέτοιο, μιας και σήμερα τα πρώην στρατόπεδα αποτελούν εγκαταλελειμμένους χώρους.
Το 2017 το υπουργείο Εθνικής Άμυνας παραχώρησε για 99 χρόνια το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά στον ομώνυμο Δήμο. Σήμερα, επτά χρόνια μετά, βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες διαμόρφωσης του υπαίθριου χώρου του πρώην στρατοπέδου, το οποίο πρόκειται να μετατραπεί σε Μητροπολιτικό Πάρκο. Μέσα στην έκταση βρίσκονται διατηρητέα αλλά εγκαταλελειμμένα κτίρια, για τα οποία έχουν υπάρξει απλά μελέτες ανακαίνισης και εκσυγχρονισμού τους. Η μεγάλη καθυστέρηση στην δημιουργία του εν λόγω Μητροπολιτικού Πάρκου στερεί εδώ και χρόνια από την δυτική Θεσσαλονίκη έναν πνεύμονα πρασίνου, όπου οι πολίτες θα μπορούν να επισκεφθούν και να αθληθούν.
Σε χειρότερη μοίρα βρίσκονται όμως τα υπόλοιπα πρώην στρατόπεδα της πόλης. Το πρώην στρατόπεδο Κόδρα έχει εδώ και χρόνια παραχωρηθεί στον Δήμο Καλαμαριάς, ωστόσο καμία κίνηση δεν έχει υπάρξει για τον σχεδιασμό και την χρηματοδότηση ενός Μητροπολιτικού Πάρκου στην ανατολική πλευρά της πόλης. Στον «πάγο» παραμένει και η συζήτηση για την παραχώρηση του πρώην στρατοπέδου Καρατάσιου, εκεί όπου εδώ και χρόνια επιτροπές κατοίκων και τοπικά κινήματα διεκδικούν έναν χώρο πρασίνου, άθλησης και πολιτισμού.
Αν δεν υπάρξουν πρωτοβουλίες και η απαραίτητη πολιτική βούληση, για να προχωρήσει η δημιουργία των Μητροπολιτικών Πάρκων στη Θεσσαλονίκη, τότε θα μιλάμε για ακόμη μια χαμένη ευκαιρία για την πόλη και τους κατοίκους της. Θα μιλάμε για μια χαμένη ευκαιρία σε σχέση με την προσπάθεια μετριασμού και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.
Έρευνα-επιμέλεια κειμένου: Ιάσων Μπάντιος, Σταυρούλα Πουλημένη, Τηλέμαχος Φασούλας
Η έρευνα του ανεξάρτητου συνεργατικού μέσου Alterthess με τίτλο «Αστική ανθεκτικότητα, κλιματική ουδετερότητα, η περίπτωση της Θεσσαλονίκης» πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ/Παράρτημα Ελλάδας. Δείτε ολόκληρη την έρευνα εδώ.
