Η φράση αυτή, γεμάτη απόγνωση και οργή, συμπυκνώνει τις βιαστικές προσπάθειες των πάνω από 300 κρατούμενων προσφύγων στο Φυλάκιο Ορεστιάδας να επικοινωνήσουν μαζί μας μέσα από τα υπερπλήρη κλουβιά/κελιά τους με διάφορους, λεκτικούς και μη, τρόπους. Η απορία και η απόγνωση επιδεινώνονται από την αβεβαιότητα για τη διάρκεια παραμονής στα κλουβιά υποδοχής, η οποία κυμαίνεται από λίγες βδομάδες μέχρι κάποιους μήνες.
Το περασμένο Σαββάτο 18 Δεκεμβρίου 2010, διάφορες οργανώσεις και άτομα από όλη την Ελλάδα επισκέφτηκαν το κέντρο υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στο Φυλάκιο (της Ορεστιάδας) για να διαπιστώσουν συνθήκες κράτησης που μοιάζουν με αυτές του περιβόητου κέντρου υποδοχής στη Παγανή Λέσβου. Τουλάχιστον η αστυνομία πήρε την «επίσκεψη» μας πολύ σοβαρά και έτσι η αναλογία επισκεπτών/αστυνομικών (διαφόρων σωμάτων και κατηγοριών) ήταν ένας προς ένα. Μετά από διαπραγματεύσεις μπορέσαμε να παραδώσουμε τις λίγες κουβέρτες, τα παπούτσια, τα τσιγάρα και τις τηλεκάρτες που φέραμε μαζί μας, ενώ ταυτόχρονα μπόρεσαν να μπούνε στον χώρο ομάδες δικηγόρων και επαγγελματιών υγείας μαζί με δύο μεταφραστές και να έρθουν έτσι σε άμεση επαφή με τους πρόσφυγες-φιλοξενούμενους στα κλουβιά τους – κάτω από την άγρυπνη ματιά του ποικίλου προσωπικού του κέντρου.
Στόχος μου μ’ αυτό το σύντομο σημείωμα δεν είναι να μεταφέρω όλα όσα είδα(με) εκεί μέσα, ούτε να δημοσιοποιήσω όλες τις καταγγελίες που έκαναν οι «φιλοξενούμενοι σε κλουβιά» πρόσφυγες/μετανάστες. Θέλω να μεταφέρω μόνο μια «απορία» τους που διατυπωνόταν συχνά και επίμονα: για ποιο λόγο σε πολλές περιπτώσεις οι υπηρεσίες κατέγραψαν ως χώρα καταγωγής/προέλευσης άλλη από αυτήν που δήλωσαν οι ίδιοι/ίδιες; Και εάν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η αλλαγή της χώρας προέλευσης οδηγεί στο να αναγράφονται τελικά ως χώρες καταγωγής μόνον χώρες που συνορεύουν με τη Τουρκία; Δηλαδή, η αλλαγή οδηγεί – έτσι αναφέρουν οι πρόσφυγες – ώστε οι Αφγανοί να μετατρέπονται σε Ιρανούς ή Ιρακινούς, οι Παλαιστίνιοι σε Λιβανέζους ή Σύριους.
Τέτοιου είδους μετατροπές αποκτούν βέβαια κάποιο νόημα εάν πάρει κανείς υπόψη του, ότι η Ελλάδα έχει υπογράψει συμφωνία «επαναπροώθησης» με τη Τουρκία, και, επίσης, ότι η Τουρκία «αποδέχεται» κατά προτίμηση (;) τέτοιους πρόσφυγες τους οποίους μπορεί η ίδια λόγω της καταγωγής τους να τους «επαναπροωθήσει» σε γειτονικές της χώρες.
Αυθόρμητα ανακύπτει το ερώτημα: Αποτελούν τέτοιες πρακτικές απλά έκφραση του ελληνικού επιχειρηματικού «δαιμονίου» που καταφέρνει να «πουλήσει» στη γειτονική Τουρκία ακριβώς αυτό που η εκείνη θέλει ή μπορεί να «αγοράσει»; Ή αποτελούν στοιχείο γειτονικής αλληλο-βοήθειας με τη Τουρκία: «σε βοηθάω για να με βοηθήσεις και εσύ, ώστε να εκπληρώσουμε και οι δύο τις ‘υποχρεώσεις’ μας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση!»
Η απορία αυτή θα παραμείνει χωρίς απάντηση έως ότου μπορέσουμε να πληροφορηθούμε τους ακριβείς τρόπους με τους οποίους διαπιστώνουν οι αρμόδιοι του Φυλακίου το πώς ένας Αφγανός δεν είναι – αντίθετα από τη δήλωση του – Αφγανός, αλλά Ιρανός ή Ιρακινός; Πώς ένας Παλαιστίνιος δεν είναι – αντίθετα από τη δήλωση του – Παλαιστίνιος, αλλά Λιβανέζος ή Σύριος;
Αθανάσιος Μαρβάκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδαγωγικής Σχολής Α.Π.Θ.