Βαρετό θέμα, καθημερινό κι απόμακρο την ίδια στιγμή, μα κρίσιμο για τον καιρό μας και τις ζωές μας.
Με την κατάθεση αυτές τις μέρες του «νομοσχεδίου για τον εκσυγχρονισμό του ΕΦΚΑ» (πόσο ατελείωτοι αυτοί οι εκσυχρονισμοί), κορυφώνεται μια διαδικασία που ξεκίνησε εδώ και περισσότερο από δέκα χρόνια, αλλά πρόσφατα επιταχύνθηκε με την τοποθέτηση του Χατζηδάκη στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Οι λέξεις έχουν την σημασία τους: Η ΝΔ μετέτρεψε την κοινωνική ασφάλιση σε κοινωνική υπόθεση ( «υπόθεση: ένα γεγονός, ένα ζήτημα σοβαρό, το οποίο παρουσιάζει γενικό ενδιαφέρον», λεξικό Τριανταφυλλίδη: ΙΙ.2)
Με την τοποθέτησή του η πολιτική κοινωνικής ασφάλισης της ΝΔ έγινε πυκνή, επιθετική, και δυστυχώς απ’ ό,τι φαίνεται αποτελεσματική.
Η στρατηγική του είναι διπλή:
1η κίνηση.
Αποφασιστικές κινήσεις βαθμιαίας απώλειας του δημοσίου ελέγχου κοινωνικής ασφάλισης. Αυτές οι κινήσεις δείχνουν τον δρόμο, μάλλον όχι για μια γενική απώλεια της δημόσιας εγγύησης της κοινωνικής ασφάλισης, αλλά για κάτι πιο ύπουλο, και έτσι πιο επιτυχημένο πολιτικά από την άποψη της αποδοχής. Αυτές οι κινήσεις εισάγουν άμεσα την άρθρωση του δημόσιου και του ιδιωτικού κεφαλαίου εντός του σκληρού πυρήνα του κράτους, του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος της ασφάλισης/σύνταξης και τη μετατροπή των εργαζομένων σε διαχειριστές ασφαλιστικού κεφαλαίου.
Έτσι, δίνει κομμάτια του έργου της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης σε ιδιώτες και την προσφέρει στην αγορά του κεφαλαίου:
A) Λογιστές και δικηγόροι μπορούν πλέον να εκδίδουν αποφάσεις συντάξεων στους οποίους θα απευθύνονται οι ασφαλισμένοι, οι οποίες όμως θα ελέγχονται και θα υπογράφονται από τους υπαλλήλους και μάλιστα κατά παράκαμψη της προτεραιότητας, ώστε ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία να αποδεικνύεται η αποτελεσματικότητα του ιδιωτικού τομέα. Το μέτρο έχει εισαχθεί ήδη εδώ και κάποιους μήνες με πενιχρά αποτελέσματα λόγω της δυσκολίας του αντικειμένου, αλλά η κυβέρνηση το διαφημίζει καθώς έχει μεγαλύτερη σημασία η εισαγωγή της λογικής του μέτρου από το ίδιο το μέτρο.
B) Για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας του ΕΦΚΑ συγκροτεί Ανώνυμη Εταιρία, τον ΕΦΚΑ ΑΕ. με υπαλλήλους που θα διορίζονται από τον υπουργό! Η ΑΕ θα είναι απαλλαγμένη από την υποχρέωση τήρησης του νομικού πλαισίου αξιολόγησης της περιουσίας των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (Π.Δ.715/1979) της οποία θα αξιοποιεί με τις “ορθές πρακτικές του ιδιωτικού τομέα”. Προφανώς, η ορθή πρακτική είναι η λογική της κερδοφορίας και όχι η κοινωνική αξιοποίηση της περιουσίας του ΕΦΚΑ. Αλλά όμως θα έχουμε ‘’ορθές πρακτικές του ιδιωτικού τομέα”, my ass, και όπως μου έγραψε η Σοφία Λαλοπούλου: «Πόσο κούφια έκφραση, και πόσο χυδαίο να την χρησιμοποιούν μετά το φιάσκο των δομημένων ομολόγων που μείωσε την περιουσία του ΙΚΑ στο μισό, ή μετά την πτώχευση της Lehman Brothers και άλλων που εφάρμοζαν τις ‘ορθές πρακτικές του ιδιωτικού τομέα’ αλλά οδήγησαν μέσα σε μια στιγμή στον αφανισμό συνταξιοδοτικών ταμείων και funds που είχαν επενδύσει στις μετοχές τους». Οι ορθές πρακτικές του ιδιωτικού τομέα είναι το εξουσιαστικό διευθυντικό δικαίωμα και η εκμετάλλευση της εργασίας. Κατά τα λοιπά, σαν καλός επενδυτής η κυβέρνηση δημιουργεί αισιοδοξία κατά την εκκίνηση, «μια ατμόσφαιρα ηθικοθεωρητικής αυτοπεποίθησης» (πάλι η Σοφία Λαλοπούλου), αλλά στην πράξη αυτό που είναι εγγυημένο είναι η εκμάθηση των ασφαλισμένων στο ρίσκο της σύνταξης.
Γ) Διορίζει ιδιώτες σε θέσεις Γενικών Διευθυντών και Διευθυντές Τοπικών Διευθύνσεων, εκτός διαδικασιών οι οποίοι θα απολαμβάνουν μισθούς ως 5000-8000+€. Οι τυπάδες και οι τύπισσες αυτοί άσχετοι από το πολύπλοκο αντικείμενο, προφανώς θα είναι τα μαντρόσκυλα του διοικητή και στην καλύτερη περίπτωση θα σκέφτονται μόνο την όποια μετρήσιμη απόδοση σε βάρος της ποιότητας της δουλειάς, ή σε μια διαφορετικά καλύτερη περίπτωση, κάτι που είναι εγγυημένο, θα κάθονται στα γραφεία τους χωρίς να καταλαβαίνουν τι τους γίνεται. Έτσι ή αλλιώς, όμως, θα είναι άχρηστοι, καθώς η αύξηση της παραγωγικότητας των υπαλλήλων είναι ήδη εδώ, είτε από την πίεση των πραγμάτων, είτε από την αίσθηση καθήκοντος των υπαλλήλων, και σ’ αυτό δεν υπάρχει αντίλογος για όποιον ξέρει τι γίνεται, είτε από τις μετρήσιμες αποδόσεις που έχουν εισαχθεί στον ΕΦΚΑ εδώ και πολλά χρόνια.
Δ) Με πρόσφατο νόμο συγκροτήθηκε το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιουχικής Ασφάλισης για τη νέα γενιά, όπως διαφημίζεται, ή για αυτούς/ές που έχουν γεννηθεί από την 1/1/87 και έπειτα (έχει σχεδόν πλάκα πάντως, πώς το κράτη επινοούν διάφορες αυθαίρετες ημερομηνίες οι οποίες έχουν καθοριστικά αποτελέσματα στις ζωές των ανθρώπων). Οι εισφορές των εργαζόμενων μετατρέπονται σε ατομικό κεφάλαιο και το ΤΕΚΑ αναλαμβάνει τη διαχείριση και επένδυση των εισφορών. Μια επίσκεψη στη λουστραρισμένη ιστοσελίδα του ΤΕΚΑ μπορεί να προκαλέσει εμετό σε όποιον δεν αυνανίζει το μυαλό του με σελίδες όπως το liberal και το protagon.
2η κίνηση.
Α) Η στρατηγική αλλαγής του χαρακτήρα ελέγχου της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης εισάγεται παράλληλα με την τακτική συνεχούς υποτίμησης και συκοφάντησης των υπαλλήλων των ασφαλιστικών ταμείων. Ο Χατζηδάκης ξαναθυμήθηκε και επαναλαμβάνει συνεχώς όπου σταθεί το μπλα μπλα για τους άθλιους δημοσίους υπαλλήλους. Επιτυχημένη τακτική για εύκολα μυαλά.
Η ιστορία είναι απλή: με την πολιτική του το Υπουργείο τα έκανε μπάχαλο πετώντας στην κυριολεξία όλα τα ταμεία στο πρώην ΙΚΑ, θεωρώντας δεδομένη, εντός μιας μέρας, τη γνώση της νομοθεσίας και τη διαχείριση των θεμάτων των άλλων Ταμείων (κάτι εκ των υστέρων ψοφοδεή σεμινάρια μιας δυο ημερών θεωρούν ότι λύνει το ζήτημα). Οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ είναι σε κατάσταση burn out. Επίσης, η σύμβαση με τον ανάδοχο που διαχειρίζεται τα ηλεκτρονικά συστήματα του πρώην ΙΚΑ είναι τόσο περιοριστική που είναι αδύνατον να λυθούν ζητήματα (το ζήτημα των δικαιωμάτων των εταιριών επί των ηλεκτρονικών συστημάτων του δημοσίου δεν νομίζω να τέθηκε ποτέ στην Ελλάδα). Ασήμαντη λεπτομέρεια ύφους: Στις εγκυκλίους που βγαίνουν με καταιγιστικό ρυθμό και αυξάνουν την πολυπλοκότητα των πραγμάτων με συνεχείς επεκτάσεις διαδικασιών και τροποποιήσεις ήδη υπαρχόντων, χρησιμοποιούνται εκφράσεις «με εντολή διοικητή» ή μπορεί μέσα σε δυο σελίδες να διαβαθμίζεται η εντολή «άμεσα», σε «άμεσα με bold», και μετά σε «άμεσα σε bold και υπογραμμισμένο».
Και μέσα σε αυτό το κλίμα, έρχεται ο υπουργός να φορτώσει το βάρος των κυβερνητικών αποφάσεων και πρακτικών στους υπαλλήλους, και επαναλαμβάνει συνεχώς αυτός και τα παπαγαλάκια του ότι ο ΕΦΚΑ είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης. Το ενδιαφέρον είναι ότι συμμετέχει και ο ίδιος ο ΕΦΚΑ στην εκστρατεία (αυτό)συκοφάντησης.
Β) Εδώ και κάποιους μήνες ο Χατζηδάκης για να λύσει το ζήτημα της επικοινωνίας ασφαλισμένων και ΕΦΚΑ, καθώς οι υπάλληλοι έχουν πνιγεί από όλο το μπάχαλο που έφτιαξε η πολιτική και διοικητική ηγεσία, έφτιαξε τη γραμμή 1555 για να απαντάει σε κάθε ερώτημα άμεσα ή να διαβιβάζεται το ερώτημα αρμοδίως το οποίο θα πρέπει να διεκπεραιώνεται άμεσα (το άμεσα σημαίνει ότι οι άλλες υποθέσεις που εισάγονται ‘κανονικά’ μένουν πίσω). Ωραίο ακούγεται. Πλην όμως, τη λειτουργία του 1555 την έδωσε σε ιδιωτική εταιρία, με κόστος 12.000.000€ για ένα ή δύο χρόνια, δεν θυμάμαι. Με 12.000.000 στον ίδιο τον ΕΦΚΑ κάτι καλό θα γινόταν. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος όμως λέει ότι ο κόσμος είναι ευχαριστημένος. Αναμενόμενη ευχαρίστηση, καθώς οι ασφαλισμένοι/ες βρίσκουν αμέσως έναν τύπο, μια τύπισσα, να τους απαντά αμέσως στο ασφαλιστικό τους πρόβλημα, κι ας η απάντηση κατά κανόνα είναι επιδερμική, ασαφής και λανθασμένη τις περισσότερες φορές. (κάποιοι συνάδελφοι έχουν κάνει την πλάκα να πάρουν στο 1555 για να ακούσουν τα μαργαριτάρια που λένε. Με τα χρόνια όλο και κάτι θα μάθουν οι του 1555, το όλο θέμα όμως είναι η εισαγωγή της επισφαλούς μισθωτής σχέσης στον δημόσιο τομέα – που βέβαια έχει ήδη εισαχθεί από δω κι από κει).
Όμως, όλο αυτό δεν ήρθε στα ξαφνικά. Μια κρίσιμη γενεαλογική στιγμή αυτής της κατάστασης είναι ο νόμος 4387/2016, ο ιδρυτικός νόμος του ΕΦΚΑ (νόμος Κατρούγκαλου) με τον οποίο ενοποιήθηκαν ασφαλιστικά διαφορετικών λογικών: το ΙΚΑ παρέμβαινε στη σχέση εργαζόμενου/ης και εργοδότη/τριας, σε αντίθεση με τα άλλα ασφαλιστικά ταμεία στα οποία κατά βάση ο ασφαλισμένος υπάγεται υποχρεωτικά, αλλά προσέρχεται μόνος του στην ασφαλιστική σχέση. Ο νόμος εισήγαγε τη μετατροπή της ασφαλιστικής σχέσης από κοινωνική σχέση, μια σχέση δύναμης εργοδότη-εργαζόμενου ανάμεσα στους οποίους παρέμβαινε το κράτος για να διαχειριστεί την αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, σε απλή ροή χρήματος από τους ασφαλισμένους/ες στο κράτος, με την προσδοκία να πάρει μέρος του ποσού χρήματος που έδωσε στη μορφή παροχών υγείας και σύνταξης. Ακόμη κι αν στα προηγούμενα οι σχέσεις δύναμης εργασίας-κεφαλαίου και οι ιδεολογικές πρακτικές είχαν αλλάξει ήδη κάποια πράγματα (αλλά αυτή είναι μεγάλη συζήτηση), η διοικητική αλλαγή ενοποίησης των ταμείων είχε με τη σειρά της βαθιές συνέπειες στην αντίληψη της ασφαλιστικής σχέσης. Γιατί εισήγαγε και μια υποτιθέμενη εξωτερικότητα της ασφάλισης ως χρήμα σε σχέση με τις κοινωνικές σχέσεις που είναι βιδωμένη.
Το διοικητικό αποτύπωμα αυτής της αφηρημένης αλλαγής είναι η μετατροπή του έργου του τ. ΙΚΑ από τον έλεγχο της ασφαλιστικής σχέσης εργοδοτών-εργαζομένων, και άρα της εξασφάλισης των παροχών στους ασφαλισμένους σε εξυπηρέτηση συναλλασσόμενων πολιτών. Τα Τμήματα ελέγχων επιχειρήσεων των Τοπικών Υποκαταστημάτων μετατρέπονται σε, κατά βάση, τμήματα καταμέτρησης ενσήμων. Την ίδια στιγμή τα Περιφερειακά Ελεγκτικά Κέντρα Ασφάλισης του ΕΦΚΑ κάνουν χοντρικούς ελέγχους, χωρίς να πολυμπαίνουν στην ουσία. Η Επιθεώρηση Εργασίας, αδύναμη και με συμφιλιωτική λογική, αδυνατεί καταστατικά να μετατρέψει την αφανή (μαύρη) εργασιακή σχέση σε τυπική, αδυνατεί κατά βάση να παρέμβει δυναμικά στις εργασιακές σχέσεις.
Επιπλέον, αυτή η αλλαγή συνδέθηκε με την περαιτέρω μείωση, στα στοιχειώδη, των παροχών του κράτους προς τους ασφαλισμένους. Μια μείωση που είχε ξεκινήσει το 2010 και νομιμοποιήθηκε με την πολιτική της συλλογικής ευθύνης του πληθυσμού για το δημόσιο χρέος. Πολιτική που εσωτερίκευσε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και όλα τα κόμματα (και ο ΣΥΡΙΖΑ) ακόμη κι αν ο κόσμος και κάποια κόμματα αντιδρούσαν στην κατάσταση.
Κι αν υποθέσουμε ότι ο Κατρούγκαλος και η Αχτσιόγου είχαν καλές προθέσεις, φάνηκε ότι δεν καταλάβαιναν τι έκαναν και σύρονταν από τη δύναμη του νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα των πρακτικών. Η αριστερή τους ιδεολογία και η όποια επιστημονική τους γνώση δεν έπιανε μία μπροστά στη νεοφιλελεύθερη δύναμη των πραγμάτων. Και τώρα, πάλι τα αριστερά κόμματα, κατά βάση, δεν καταλαβαίνουν τι γίνεται, εκτός από τα χοντρικά∙ η κριτική τους αναφέρεται στις πελατειακές σχέσεις που εισάγει το νομοσχέδιο Χατζηδάκη και άλλα ευκολάκια, κριτική που δεν πιάνει μάλλον.
Ο Χατζηδάκης όμως, ξέρει τι κάνει και το κάνει ύπουλα, υποκριτικά και αποτελεσματικά. Δεν θέλει λέει να είναι εξουσιαστής, αλλά υπηρέτης των πολιτών. Υπηρέτης ποιανών;
Οι εργαζόμενοι/ες του ΕΦΚΑ ξεκίνησαν από χθες σε επαναλαμβανόμενες 24ωρες απεργίες που προκηρύσσονται τελευταία στιγμή γιατί αλλιώς θα έβγαιναν παράνομες, σε συμβολικές καταλήψεις υποκαταστημάτων, πορείες.
Στις 14:00 πραγματοποιείται συγκέντρωση έξω από τη Βουλή με πρωτοβουλία της ΠΟΣΕ-ΙΚΑ και της ΠΟΠΟΚΠ.
