ΦΥΛΑΚΕΣ ΤΥΠΟΥ Γ: Όποιος σπέρνει (εκδικητικούς) ανέμους, θερίζει θύελλες (οργής)

Tων Ν. Κου­λού­ρη και Δ. Κό­ρου*

Με­τά α­πό μια πα­ρα­τε­τα­μέ­νη πε­ρίο­δο ε­πι­δεί­νω­σης των ό­ρων λει­τουρ­γίας των φυ­λα­κών, που α­να­γνω­ρί­ζε­ται και κα­ταγ­γέλ­λε­ται α­πό τους κρα­του­μέ­νους, ορ­γα­νώ­σεις και πο­λι­τι­κούς – κοι­νω­νι­κούς σχη­μα­τι­σμούς υ­πε­ρά­σπι­σης των δι­καιω­μά­των [τους] και α­πό τους ί­διους τους θε­σμι­κούς στυ­λο­βά­τες της ποι­νι­κής κα­τα­στο­λής και τους μη­χα­νι­σμούς πα­ρα­κο­λού­θη­σης του «σω­φρο­νι­στι­κού συ­στή­μα­τος», η αέ­ναη έ­ντα­ση που το χα­ρα­κτη­ρί­ζει έ­φθα­σε σε ο­ρια­κό ση­μείο. Οι στε­ρή­σεις και οι πε­ριο­ρι­σμοί στο ό­νο­μα της α­σφά­λειας, α­πό τη μια πλευ­ρά, και οι πα­ρο­χές και τα δι­καιώ­μα­τα στο ό­νο­μα της νο­μι­μό­τη­τας και της κοι­νω­νι­κής ε­πα­νέ­ντα­ξης, α­πό την άλ­λη, έ­δω­σαν μία α­κό­μη μά­χη, που α­πο­δεί­χθη­κε ά­νι­ση: η «ά­γρια» φύ­ση της φυ­λα­κής ε­πι­κρά­τη­σε της «πο­λι­τι­σμέ­νης» εκ­δο­χής της και ε­πι­βε­βαιώ­θη­κε πα­νη­γυ­ρι­κά.

Η α­πο­θέω­ση της α­σφά­λειας

Ενώ «το ευ­νο­μού­με­νο σω­φρο­νι­στι­κό σύ­στη­μα, στο ο­ποίο θεω­ρη­τι­κά α­πο­βλέ­πει ο νό­μος, έ­χει δώ­σει τη θέ­ση του στην πρα­κτι­κή της α­πλής “α­πο­θή­κευ­σης κρα­του­μέ­νω­ν”» (Ευ­ρω­παϊκή Επι­τρο­πή για την Πρό­λη­ψη των Βα­σα­νι­στη­ρίων, δη­μό­σια δή­λω­ση σχε­τι­κά με την Ελλά­δα, 15.3.2011), το υ­πουρ­γείο Δι­καιο­σύ­νης, Δια­φά­νειας και Ανθρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των ε­πι­κα­λεί­ται α) πο­σο­τι­κές και ποιο­τι­κές με­τα­βο­λές της ε­γκλη­μα­τι­κό­τη­τας «με εγ­γε­νή βιαιό­τη­τα και διά­χυ­τη ε­πι­κιν­δυ­νό­τη­τα» που ε­πη­ρεά­ζει και α­ντα­να­κλά τό­σο στον α­ριθ­μό του έ­γκλει­στου πλη­θυ­σμού τό­σο και στα ποιο­τι­κά του χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά» και β) «ε­πι­δρο­μι­κές ε­πι­θέ­σεις κα­τά κα­τα­στη­μά­των κρά­τη­σης προ­κει­μέ­νου να α­πο­δρά­σουν κρα­τού­με­νοι ι­διαί­τε­ρα ε­πι­κίν­δυ­νοι για τη δη­μό­σια τά­ξη και α­σφά­λεια».
Ενώ η κα­τά­στα­ση των φυ­λα­κών πε­ρι­γρά­φε­ται με ό­ρους «σω­φρο­νι­στι­κής έ­κρη­ξης» για την ο­ποία «χρειά­ζε­ται με­σο­πρό­θε­σμη συ­γκρο­τη­μέ­νη ποι­νι­κή και σω­φρο­νι­στι­κή πο­λι­τι­κή με βά­ση το τρί­πτυ­χο: λι­γό­τε­ροι κρα­τού­με­νοι, μι­κρό­τε­ρος χρό­νος ε­γκλει­σμού, ει­δι­κή μέ­ρι­μνα για ε­ξαι­ρε­τι­κές πε­ρι­πτώ­σεις» (Συ­νή­γο­ρος του Πο­λί­τη, Ετή­σια Έκθε­ση 2013, σελ. 69), το ΥΔ­ΔΑΔ α­δια­φο­ρεί για την άμ­βλυν­ση των α­πα­ρά­δε­κτων και πα­ρά­νο­μων συν­θη­κών κρά­τη­σης, που ι­σο­δυ­να­μούν με α­πάν­θρω­πη και ε­ξευ­τε­λι­στι­κή με­τα­χεί­ρι­ση, σύμ­φω­να με τη νο­μο­λο­γία του Ευ­ρω­παϊκού Δι­κα­στη­ρίου Δι­καιω­μά­των του Ανθρώ­που.
Δεν αρ­κεί­ται, ό­μως, σ’ αυ­τό: εκ­με­ταλ­λεύε­ται η­θι­κούς πα­νι­κούς που καλ­λιερ­γή­θη­καν α­πό διά­φο­ρες πα­ρά­νο­μες, ο­ρι­σμέ­νες φο­ρές βίαιες, ε­νέρ­γειες κρα­του­μέ­νων που προ­κά­λε­σαν α­ντί­ποι­να α­πό την πλευ­ρά του κρά­τους και εκ­δη­λώ­σεις αυ­το­δι­κίας α­πό την πλευ­ρά του προ­σω­πι­κού των φυ­λα­κών και ε­πι­τυγ­χά­νει την ψή­φι­ση σχε­δίου νό­μου για την ί­δρυ­ση κα­τα­στη­μά­των κρά­τη­σης «υ­ψί­στης α­σφα­λείας» (τύ­που Γ). Οι ε­νέρ­γειες αυ­τές δεν προ­βλη­μά­τι­σαν ως εκ­δη­λώ­σεις α­πε­γνω­σμέ­νης α­ντί­δρα­σης στα α­διέ­ξο­δα του ε­γκλει­σμού. Αντι­θέ­τως, έ­γι­ναν ε­πι­χει­ρή­μα­τα για την α­πο­θέω­ση της α­σφά­λειας.

Συ­γκα­λυμ­μέ­νη θα­να­τι­κή ποι­νή

Οι βα­σι­κές ρυθ­μί­σεις του νο­μο­σχε­δίου αρ­χι­κά α­φο­ρού­σαν τις προϋπο­θέ­σεις και τις κα­τη­γο­ρίες των κρα­του­μέ­νων που θα ε­γκλείο­νται στα κα­τα­στή­μα­τα τύ­που Γ βά­σει του ποι­νι­κού ή του πει­θαρ­χι­κού ι­στο­ρι­κού τους, τις δυ­να­τό­τη­τες των κρα­του­μέ­νων να προ­σφύ­γουν κα­τά της το­πο­θέ­τη­σής τους (αλ­λά και του ί­διου του υ­πουρ­γού, ο ο­ποίος α­νά­γε­ται σε διά­δι­κο, με αρ­μο­διό­τη­τες και δι­καιώ­μα­τα που θί­γουν την αρ­χή της διά­κρι­σης των ε­ξου­σιών), τον ε­λά­χι­στο χρό­νο πα­ρα­μο­νής των κρα­του­μέ­νων στα κα­τα­στή­μα­τα αυ­τά και τις α­πε­ριό­ρι­στες πα­ρα­τά­σεις του, τη φρού­ρη­σή τους α­πό ει­δι­κή υ­πη­ρε­σία της Ελλη­νι­κής Αστυ­νο­μίας με ε­κτε­τα­μέ­νη ε­πι­χει­ρη­σια­κή ευ­χέ­ρεια και ως προς τη χρή­ση ό­πλων, την κα­τάρ­γη­ση των α­δειών και της η­μιε­λεύ­θε­ρης δια­βίω­σης (που ού­τως ή άλ­λως ως θε­σμός πα­ρα­μέ­νει σχε­δόν α­νε­νερ­γός), τον α­πο­κλει­σμό α­πό την ερ­γα­σία με υ­πο­λο­γι­σμό πλα­σμα­τι­κού χρό­νου έ­κτι­σης ποι­νής και τις αυ­στη­ρό­τε­ρες (και α­να­δρο­μι­κά, πα­ρά τη συ­νταγ­μα­τι­κή α­πα­γό­ρευ­ση) προϋπο­θέ­σεις χο­ρή­γη­σης α­πό­λυ­σης υ­πό ό­ρους.
Το νο­μο­σχέ­διο προ­κά­λε­σε ποι­κί­λες α­ντι­δρά­σεις ε­πι­στη­μο­νι­κών φο­ρέων, κοι­νω­νι­κών ορ­γα­νώ­σεων και κομ­μά­των. Κυ­ρίως ό­μως συ­νά­ντη­σε την α­ντί­δρα­ση των κρα­του­μέ­νων, οι ο­ποίοι ε­πί 9 η­μέ­ρες διε­ξή­γαν μα­ζι­κά α­περ­γία πεί­νας, ζη­τώ­ντας να μην ψη­φι­στεί έ­νας νό­μος ο ο­ποίος θα έ­βα­ζε τα­φό­πλα­κα στα δι­καιώ­μα­τά τους, τα ο­ποία ή­δη εί­ναι ι­διαί­τε­ρα κα­κο­ποιη­μέ­να στην ελ­λη­νι­κή σω­φρο­νι­στι­κή δυ­στο­πία, και θα ι­σο­δυ­να­μού­σε, σύμ­φω­να με τα λε­γό­με­νά τους, με συ­γκα­λυμ­μέ­νη θα­να­τι­κή ποι­νή.

Επι­λε­κτι­κή ε­ξου­δε­τέ­ρω­ση κρα­του­μέ­νων

Κα­τά την ε­πε­ξερ­γα­σία και κα­τά πλειο­ψη­φία ψή­φι­ση του νο­μο­σχε­δίου στο θε­ρι­νό τμή­μα της Βου­λής, έ­γι­ναν αρ­κε­τές τρο­πο­ποιή­σεις, με τις ο­ποίες ε­πι­χει­ρή­θη­κε να αμ­βλυν­θούν οι α­ντι­δρά­σεις. Έτσι, πε­ριο­ρί­στη­κε ο κύ­κλος των ε­πι­λέ­ξι­μων για κα­τα­στή­μα­τα τύ­που Γ΄ κρα­του­μέ­νων και μειώ­θη­καν τα κα­τώ­τα­τα ό­ρια πα­ρα­μο­νής τους σ’ αυ­τά. Αυ­τό έ­γι­νε με τη συ­νή­θη –του­λά­χι­στον με­τά το 2001- πρα­κτι­κή, της ε­πι­λο­γής συ­γκε­κρι­μέ­νων ι­διαί­τε­ρα «α­πα­ξιο­λο­γού­με­νων» (κα­τά τις ευ­με­τά­βλη­τες δια­θέ­σεις του νο­μο­θέ­τη) πρά­ξεων σε συν­δυα­σμό με τη διάρ­κεια των ποι­νών που έ­χουν ε­πι­βλη­θεί γι’ αυ­τές. Πρό­κει­ται για άλ­λη μια διεύ­ρυν­ση των μέ­τρων δυ­σμε­νούς δια­κρι­τι­κής ποι­νι­κο­σω­φρο­νι­στι­κής με­τα­χεί­ρι­σης που βρί­σκει πε­δίο ε­φαρ­μο­γής συ­νή­θως στις ά­δειες και την α­πό­λυ­ση υ­πό ό­ρο, άρ­χι­σε με τους κα­τα­δί­κους για ε­σχά­τη προ­δο­σία και συ­νε­χί­στη­κε με τους «ε­μπό­ρους» ναρ­κω­τι­κών, για να ε­πε­κτα­θεί στους δρά­στες έ­νο­πλων λη­στειών και τα μέ­λη ε­γκλη­μα­τι­κών ή τρο­μο­κρα­τι­κών ορ­γα­νώ­σεων.
Οι αλ­λα­γές που έ­γι­ναν δεν δεί­χνουν κα­μιά δια­φο­ρο­ποίη­ση της φι­λο­σο­φίας του νο­μο­θέ­τη. Ο νό­μος (πλέ­ον) για τις φυ­λα­κές τύ­που Γ΄ εκ­φρά­ζει α­ντι­λή­ψεις ε­πι­λε­κτι­κής ε­ξου­δε­τέ­ρω­σης των κρα­του­μέ­νων που θεω­ρού­νται ε­πι­κίν­δυ­νοι για τη δη­μό­σια τά­ξη και α­σφά­λεια της χώ­ρας, οι ο­ποίοι θα ζουν υ­πό συν­θή­κες α­δρά­νειας, α­νι­σό­τι­μης με­τα­χεί­ρι­σης, βά­ναυ­σης πει­θαρ­χι­κής κα­νο­νι­κο­ποίη­σης και με σο­βα­ρό έλ­λειμ­μα ε­πι­κοι­νω­νίας με το ευ­ρύ­τε­ρο κοι­νω­νι­κό πε­ρι­βάλ­λον.
Οι ρυθ­μί­σεις του νό­μου πα­ρα­πέ­μπουν σε ε­πο­χές και πρα­κτι­κές κοι­νω­νι­κής α­πο­μό­νω­σης και ε­ξό­ντω­σης των ε­χθρών του κα­θε­στώ­τος. Με το ε­ξαι­ρε­τι­κά πε­ριο­ρι­στι­κό κα­θε­στώς κρά­τη­σης που κα­θιε­ρώ­νουν, δη­μιουρ­γούν μια α­κρω­τη­ρια­σμέ­νη σω­φρο­νι­στι­κή νο­μο­θε­σία, α­πό­σπα­σμα της ι­σχύου­σας αλ­λά χω­ρίς τα φι­λε­λεύ­θε­ρα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της. Συ­νι­στούν δη­λα­δή έ­ναν «σω­φρο­νι­στι­κό εκ­τρο­χια­σμό», με­τα­τρέ­πο­ντας το ε­ξαι­ρε­τι­κό σε κα­νο­νι­κό και πα­ρά­γο­ντας έ­να σω­φρο­νι­στι­κό α­ντί-δί­καιο. Οι νέες φυ­λα­κές τύ­που Γ΄ δεν εί­ναι η α­πά­ντη­ση του κρά­τους στην εν ε­ξε­λί­ξει α­πορ­ρύθ­μι­ση του ε­γκα­τα­λειμ­μέ­νου σω­φρο­νι­στι­κού συ­στή­μα­τος, εί­ναι η α­πο­κά­λυ­ψη του εκ­δι­κη­τι­κού προ­σώ­που της ποι­νι­κής κα­τα­στο­λής. Ως τέ­τοια, μό­νο ε­ντά­σεις και συ­γκρού­σεις μπο­ρεί να προ­σθέ­σει στα σω­ρευ­μέ­να δει­νά του ε­γκλει­σμού για τους κρα­του­μέ­νους, το προ­σω­πι­κό των φυ­λα­κών και την κοι­νω­νία.

* Ο Ν. Κου­λού­ρης εί­ναι ε­πί­κου­ρος κα­θη­γη­τής στο τμή­μα Κοι­νω­νι­κής Διοί­κη­σης και Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης, Δ.Π. Θρά­κης και ο Δ. Κό­ρος δι­κη­γό­ρος και υ­πο­ψή­φιος δι­δά­κτωρ στο ί­διο τμή­μα.

Πηγή: Η εποχή