Η ελληνοτουρκική ένταση στον Έβρο δεν είναι ευχάριστη – αλλά δεν είναι τωρινή.
* Το 1978, στην περιοχή Αχλάδι, περιστατικό παρόμοιο με αυτό των τελευταίων ημερών είχε αίσια έκβαση έπειτα από διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
* Στις 19 Δεκεμβρίου 1986, στις Φέρες, όταν η κοίτη του Έβρου είχε κινηθεί ανατολικότερα, διαπληκτισμός Ελλήνων και Τούρκων συνοριοφυλάκων κατέληξε σε τρεις θανάτους στρατιωτικών – ενός Έλληνα και δύο Τούρκων.
* Το 2012, και πάλι με τη μετακίνηση της κοίτης του Έβρου, η απομάκρυνση Τούρκων στρατιωτών από το ελληνικό έδαφος επιτεύχθηκε με διαπραγματεύσεις.
* Το 2018, οι Έλληνες στρατιωτικοί Δημήτρης Κούκλάτζης και Άγγελος Μηρετώδης κρατήθηκαν στην Αδριανούπολη, γιατί απωθούσαν μετανάστες μέσα στο τουρικό σύνορο. Ο Μηρετώδης παραδέχτηκε στην κατάθεσή του ότι είδε ίχνη ούρων στο χιόνι, γεγονός που «προκάλεσε την βεβαιότητα ότι βρίσκονται κοντά σε κάποια ομάδα μεταναστών που είχε περάσει παράνομα στο ελληνικό έδαφος» (cnn.gr, 2.9.2018).
H τωρινή παρουσία Τούρκων στρατοχωροφυλάκων έρχεται σε συνέχεια ελληνικής δήλωσης για κατασκευή φράχτη στις Φέρες (για τις συντεταγμένες του οποίου η Τουρκία ήθελε να γνωρίζει), αποκαλύψεων για επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Ελλάδα προς τη γειτονική χώρα, πυροβολισμών τον Απρίλιο και τον Μάιο, και της έντασης που δημιουργήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο ευρωτουρκικό σύνορο του Έβρου
Εισβολή;
Όλα αυτά τα γνωρίζουν όσοι ασχολούνται με την ελληνική εξωτερική πολιτική. Όπως γνωρίζουν ότι «εισβολή» σε ξένο έδαφος δεν επιχειρείται με 5 αστυνομικούς και 10 φαντάρους. Είναι, όμως, εντυπωσιακό: ενώ μια κυβέρνηση της Δεξιάς –και αυτής της Δεξιάς: που φλερτάρει με το φασιστικό άκρο της– εκπέμπει κατευναστικό μήνυμα, ενώ η ίδια κυβέρνηση αρκείται στη ρηματική διακοίνωση προς τον Τούρκο πρέσβη, ο ΣΥΡΙΖΑ ανεβάζει τους τόνους απέναντι στην κυβέρνηση.
Θα περίμενε κανείς το αντίθετο: η εξ αριστερών αξιωματική αντιπολίτευση να τονίζει την ανάγκη νηφάλιας και ειρηνικής διευθέτησης, γιατί τώρα προέχουν άλλα. Ο Ερντογάν δεν είναι άγγελος – αλλά το μείζον είναι η αποφυγή της κλιμάκωσης: να μην πέσει λάδι στη φωτιά.
Είναι όμως, όντως, έκπληξη η στάση του ΣΥΡΙΖΑ; Ας το ξανασκεφτούμε:
* Το 2014, ως κυβέρνηση εν αναμονή τότε, το κόμμα συμπεριλαμβάνει στο ψηφοδέλτιο για την Ευρωβουλή τη Σαμπιχά Σουλεϊμάν, διαβόητη για τις αντιτουρκικές θέσεις της. Η υποψηφιότητα αποτρέπεται την τελευταία στιγμή, χάρη σε ισχυρές τότε εσωκομματικές πιέσεις.
* Το 2015, λίγο μετά τη συνθηκολόγηση, ο Αλέξης Τσίπρας τονίζει στη ΔΕΘ: «Βάλαμε την πατρίδα πάνω από το κόμμα». Λίγο αργότερα, ο Νίκος Φίλης αδειάζεται από όλες τις τάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τη δήλωσή του ότι η σφαγή των Ποντίων ήταν βεβαίως εθνοκάθαρση, όχι όμως «γενοκτονία».
* Το Νοέμβριο του 2016 ο Φίλης αποπέμπεται εντέλει από το υπουργείο Παιδείας, και η Αυγή συνδέει –εύλογα– την αποπομπή του με πιέσεις του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου.
* Το Φεβρουάριο του 2017, με αφορμή την απεργία πείνας προσφύγων στη δομή του Ελληνικού, ο τότε υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας δηλώνει: «[Κάνουμε] πολλά καλά πράγματα, που σε άλλες χώρες δεν υπάρχουν – πιθανώς ούτε και στο σπίτι τους […] Περίμεναν τα σχολικά να πάρουν τα παιδιά τους – τα δικά σας τα παιδιά δεν έρχονται σχολικά να τα πάρουν […] Προσπαθούμε να ισορροπήσουμε τα δικαιώματα των προσφύγων με τα δικαιώματα των Ελλήνων» (6.2.2017).
* Το 2017, αντιλαμβανόμενος τη στάση των ΗΠΑ κατά της Τουρκίας, ο Νίκος Κοτζιάς οδηγεί σε αδιέξοδο τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας, θέλοντας την Κύπρο «κανονικό κράτος».
* Το 2018, χρονιά που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δοκιμάζονται σοβαρά λόγω ΑΟΖ, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δ. Τζανακόπουλος προειδοποιεί την Τουρκία «να μη μπλέκει τη σκιά της με το μπόι της». Την ίδια χρονιά, ο Νίκος Κοτζιάς υπερασπίζεται τη Συμφωνία των Πρεσπών στη Βουλή με το επιχείρημα ότι η ΝΔ δεν ζήτησε ποτέ αλλαγή του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας, όπως πέτυχε η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ.
* Το 2019, τον Πάνο Καμμένο αντικαθιστά στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας ο πρώην αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ευάγγελος Αποστολάκης, γνωστός για τη δήλωση «αν οι Τούρκοι ανέβουν σε βραχονησίδα, θα την ισοπεδώσουμε» (19.12.2018).
* Στις αρχές του 2020, ενώ η κυβέρνηση της ΝΔ πανηγυρίζει την υπογραφή της συμφωνίας με Ισραήλ και Κύπρο για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed –οξύνοντας εγνωσμένα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις–, ο ΣΥΡΙΖΑ τονίζει ότι «η στρατηγική σημασία του έργου αναδείχθηκε την περίοδο 2015-2019». Οι αντιδράσεις από το εσωτερικό του κόμματος είναι μειοψηφικές και υποτονικές: ο πρώτος που αντιτάσσεται δημόσια είναι ο προερχόμενος από την πρωτοβουλία «Γέφυρα» ιστορικός Αντώνης Λιάκος.
* Τις ίδιες μέρες, η κριτική του ΣΥΡΙΖΑ για την επίσκεψη Μητσοτάκη στον Τραμπ είναι ότι ο σημερινός πρωθυπουργός δεν είπε μία φορά τη λέξη «Τουρκία».
* Τον περασμένο Φεβρουάριο, η επιχείρηση στρατού και αστυνομίας για να μη μπουν στην Ελλάδα πρόσφυγες από την Τουρκία, στηρίζεται πλήρως από Τσίπρα και Μουζάλα: «Από τη στιγμή που υπάρχει αυτή η μαζική απόπειρα εισροής στη χώρα, κάθε κυβέρνηση θα έκανε αυτό που έκανε και η σημερινή», δηλώνει ο πρώτος στο Mega (3.3.2020). «Η κυβέρνηση κάνει καλά το αυτονόητο. Δηλαδή μία κατευθυνόμενη και μη φυσική ροή προσφύγων και μεταναστών, πιθανότατα αθώων και καλών ανθρώπων, αλλά κατευθυνόμενων από το τουρκικό κράτος και παρακράτος εμποδίζει τη μαζική εισροή της στο ελληνικό έδαφος από τα συνοριακά φυλάκια», προσθέτει ο δεύτερος (6.3.2020).
Υπάρχει εξήγηση για όλα αυτά;
Ένας σχολαστικός πολιτικός επιστήμονας θα παρατηρούσε ότι πρόκειται για προσαρμογή, στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, της «τριγωνικής» στρατηγικής που πριν από δύο δεκαετίες εφάρμοζαν οι Κώστας Καραμανλής και Γιάννης Λούλης απέναντι στο τότε ΠΑΣΟΚ: όπως για να κερδίσει τον τότε «μεσαίο χώρο», η ΝΔ αντιπολιτευόταν ταυτόχρονα από δεξιές και από αριστερές θέσεις, έτσι θα έλεγε κανείς ότι πολιτεύεται σήμερα τη ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ. Άλλος, πιο «μετα-γκραμσιανός», θα έλεγε ότι η ηγεμονία δεν κερδίζεται μόνο στο όνομα της τάξης – ξεχνώντας ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εδώ και καιρό δεν πολιτεύεται στο όνομα καμίας τάξης.
Η πραγματικότητα είναι μάλλον πιο απαισιόδοξη. Αδυνατώντας να οργανώσει την αριστερή αντιπολίτευση στα μείζονα της οικονομίας, ο ΣΥΡΙΖΑ προχωρά ακόμα πιο γρήγορα στη διεκδίκηση ψήφων από το γενικό «εθνικό ακροατήριο» και τα «μεσαία στρώματα», που (υποθέτει ότι) είναι και τα πιο ευαίσθητα στα «εθνικά θέματα». Τώρα δεν φταίει ούτε κάποιο Μνημόνιο, ούτε οι ανάγκες να κρατηθούν ισορροπίες με τους ΑΝΕΛ. Όπως γνώριζε διαχρονικά το ΠΑΣΟΚ, τα θέματα αυτά ενοποιούν το προσωπικό της διοίκησης, της Αστυνομίας και του στρατού, το οποίο ενδιαφέρει διακαώς ένα κόμμα που θέλει να επιστρέψει στην κυβέρνηση. Αυτό που φαίνεται να μην καταλαβαίνει το κόμμα αυτό είναι ότι η δυναμική «απουσία αριστερής/κοινωνικής αντιπολίτευσης + εθνικισμός» είναι απλά απαγορευτική για να ξαναγίνει κυβέρνηση σε ορατό χρόνο.