Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ ή Ε.Π.Ο.Ν.) ήταν οργάνωση νέων που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στις 23 Φεβρουαρίου 1943 και ήταν μέλος του ΕΑΜ.
Ιδρύθηκε από αντιπροσώπους πολιτικών και αντιστασιακών οργανώσεων νέων της εποχής (Αγροτική Νεολαία Ελλάδος, Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία, Ενιαία Μαθητική Νεολαία, Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης, Θεσσαλικός Ιερός Λόχος, Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία, Λεύτερη Νέα, Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος, Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος, Φιλική Εταιρεία Νέων, Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων ΕΑΜΝ Μακεδονίας, Πελοποννήσου και Εθνικό Συμβούλιο των φίλων της νέας γενιάς), οι οποίοι αποφάσισαν τη διάλυση όλων των παραπάνω οργανώσεων και τη συγχώνευσή τους στην ΕΠΟΝ που τέθηκε υπό την καθοδήγηση της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ.
Στο ιδρυτικό της κείμενο όπου αυτοπροδιοριζόταν ως οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική-προοδευτική, αντιπολεμική-φιλειρηνική αναφέρονταν οι σκοποί της ΕΠΟΝ:
- Η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας.
- Η εξόντωση του φασισμού και η αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας .
- Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών.
- Η υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς.
Η ΕΠΟΝ τέθηκε εκτός νόμου με τον περιβόητο νόμο Ν.509 του 1947. Έκτοτε συνέχισε να διατηρείται ως ο δεύτερος παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ, που τον διεύθηνε ο Στ. Κασιμάτης (τον πρώτο διεύθυναν οι Νίκος Πλουμπίδης και Νίκος Μπελογιάννης).
Τάκης Μπενάς: Η νεολαία στρατεύεται σε έναν σκοπό για τη ζωή της και το μέλλον της
Ο Τάκης Μπενάς, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς και μέλος της ΕΠΟΝ, σε συνέντευξή του στον ραδιοσταθμό Κόκκινο μίλησε για την ΕΠΟΝ και την έννοια της αντίστασης. Ερωτηθείς για το ποιος ήταν εκείνος ο μηχανισμός που κινητοποιήσε εκείνη τη γενιά ο Τάκης Μπενάς απάντησε ότι ήταν η ίδια η ζωή. “Όπως και τότε έτσι και τώρα οι λόγοι που η νεολαία στρατεύεται σε έναν σκοπό είναι η ζωή της, το μέλλον της το ζοφερό και η θέλησή της να το αντιμετωπίσει με ανταγωνιστικότητα. Στην κατοχή ο στόχος ήταν η απελευθέρωση ενώ στη συνέχεια ο πόλεμος εναντίον της τρομοκρατίας και του φασισμού.”
Ο Τάκης Μπενάς, κάνοντας μια ανασκόπηση της ιστορίας της ΕΠΟΝ, τόνισε ότι ήδη πριν από τον πόλεμο, προτού ιδρυθεί η ΕΠΟΝ, υπήρχε στην Κομμουνιστική Διεθνή των Νέων μια θεωρητική επεξεργασία που έθετε το θέμα μιας Ενιαίας Οργάνωσης της Νεολαίας.” Η ΚΔΝ είχε κανει μια επεξεργασία για τους νέους που δεν είχαν μπει ακόμη στην παραγωγή και δεν είχαν συνεπώς ταξικής συνείδηση. Προσέγγιζε έτσι μια πραγματικότητα παρά τις αμφισβητούμενες πλευρές που είχε η θεωρία” είπε συγκεκριμένα. Η σύμπτωση της χρονολογίας 23 Φλεβάρη είναι η ίδρυση της ΕΠΟΝ με την γιορτή του κόκκινου στρατού ίσως έχει κάποια σημασία γιατί λειτουργούσαν και κάποια συναισθηματικά στοιχεία τότε. Έτσι στις 23 Φεβρουαρίου του 1944 ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ η οποία προήλθε από την αυτοδιάλυση των οργανώσεων του ΕΑΜ νέων και οδηγήσε στην ενοποίησή τους. Στις 24 Φλεβάρη στην κινητοποίηση ενάντια στην πολιτική επιστράτευση έπεσε ο πρώτος νεκρός, ο μαθητής Γ.Δρακόπουλος του 5ου Γυμνασίου Αρρένων. Στις 5 Μάρτη με τις πολύνεκρες διαδηλώσεις οι ΕΠΟΝίτες κατάφεραν να ματαιώσουν οριστικά την πολιτική επιστράτευση καταστρέφοντας παράλληλα καταλόγους και όλα τα έγγραφα και τα μητρώα που υπήρχαν στο Υπ. Εργασίας. Μεταξύ άλλων, ο Τ. Μπενάς ανέφερε ότι το 1944 η ΕΠΟΝ στράφηκε στον ένοπλο αγώνα δίνοντας φοβερές μάχες μαζί με τον λόχο του Λόρδου Μπάυρον. Το 1947-48 ξεκίνησαν οι διωγμοί, τα στρατοδικία και οι εκτελέσεις ΕΠΟΝιτών ενώ το 1949 πραγματοποιήθηκε δίκη της ΕΠΟΝ. Το 1950 η τελευταία πλέον γενιά της ΕΠΟΝ έδωσε τον αγώνα της ενάντια στην ΕΚΟΦ.
Ο Τάκης Μπενάς μίλησε ακόμη για την σημερινή νεολαία “η οποία βγαίνει στους δρόμους αγωνίζεται, τρώει χημικά διαλύεται και να ξαναβγαίνει και ξαναδιαλύεται και ξανασυγκεντρώνεται” ενώ σχετικά με τη αναγκαιότητα της οργάνωσης του αγώνα ο ίδιος είπε ότι “χωρίς σχέδιο δεν γίνεται αγώνας” ενώ τόνισε ότι οι σημερινές μορφές διαδικτυακής οργάνωσης καταφέρνουν να ξεπερνούν τα εμπόδια που προκύπτουν από μια παράνομη οργάνωση.
Μάνος Ζαχαρίας: “Οι Άγγλοι δεν κατάφεραν να πάρουν τα Εξάρχεια”
Ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας σε συνέντευξη του στο tvxs μιλάει για τα Δεκεμβριανά του 1944, το λόχο των σπουδαστών – μετέπειτα ονομάστηκε «Λόχος του Λόρδου Βύρωνα» – που έδρασε με βάση τα Εξάρχεια, το «Σύνταγμα» των Εξαρχείων αλλά και για την έξοδο, την μεγάλη περιπέτεια της φυγής από τα Εξάρχεια και τον εμφύλιο, την πιο άγρια περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Κατοχή και αντίσταση, Δεκεμβριανά και Εμφύλιος.
Μάνος Ζαχαρίας: «Οι Άγγλοι δεν κατάφεραν να πάρουν τα Εξάρχεια» from TV Χωρίς Σύνορα on Vimeo.
Πηγές: Στο Κόκκινο, tvxs, wikipedia
Η φωτογραφία είναι από το Αρχείο της Αυγής