Ο αντιμεταναστευτικός και ρατσιστικός χαρακτήρας της ευρωτουρκικής συμφωνίας για το προσφυγικό και οι επιπτώσεις που είχε στα δικαιώματα των προσφύγων, των μεταναστών και στις κοινωνίες των νησιών βρέθηκε στο επίκεντρο εκδήλωσης που πραγματοποίησε την Τετάρτη η Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης, ένα χρόνο μετά την αρχική εφαρμογή της συμφωνίας και την πλήρη προσαρμογή της κυβέρνηση στο πλαίσιο αυτό.
Εξετάζοντας τη συνθήκη ως προς τα αποτελέσματα της, η Ειρήνη Ξυδιανού, από το “Συντονισμό πολιτικών και αντιρατσιστικών οργανώσεων για το προσφυγικό” μίλησε για τις συνεχείς καταγγελίες για καταπατήσεις δικαιωμάτων αλλά και την μετατροπή της προσφυγιάς από μια κίνηση ανάγκης σε “παράνομη πράξη”.
Επιπλέον αναφέρθηκε στον αποκλεισμό των προσφύγων στα κέντρα “φιλοξενίας” μακρυά από τον αστικό ιστό χωρίς τη δυνατότητα επαφής με τους ντόπιους και χωρίς την δυνατότητα το κίνημα αλληλεγγύης να έχει πρόσβαση σε αυτά.
“Όλη η διαχείριση του προσφυγικού δόθηκε στις ΜΚΟ μετατρέποντας την έννοια της αλληλεγγύης είτε σε έναν αόριστο εθελοντισμό είτε σε μια κερδοφόρα επιχείρηση” σημείωσε ενώ παράλληλα μίλησε για τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν στα νησιά με αποτέλεσμα 5 θανάτους (ενός βρέφους στη Ριτσώνα) και εφτά απόπειρες αυτοκτονιών.
Ο εγκλεισμός στα στρατόπεδα είχε ως παράλληλο στόχο την καταστολή κάθε είδους αντίδρασης εκ μέρους των προσφύγων αλλά και τον αποκλεισμό των αντιρατσιστικών οργανώσεων και αλληλέγγυων, όπως πρόσφατα έγινε στην Αθήνα με την απαγόρευση εισόδου στον συντονισμό συλλογικοτήτων που δέχθηκε από την κυβέρνηση την κατηγορία της υποκίνησης μεταναστών σε διαμαρτυρίες.
Ακόμη όμως και με την μεταφορά των προσφύγων σε ξενοδοχεία τα προβλήματα παραμένουν, καθώς και αυτά βρίσκονται πολλά χιλιόμετρα μακρυά από την πόλη με τους πρόσφυγες να βρίσκονται σε ένα μετέωρο καθεστώς χωρίς να μπορούν να κάνουν ακόμη και τα αυτονόητα, δηλαδή μια βόλτα.
Η Δάφνη Λίμα από την ομάδα νομικών για την υπεράσπιση προσφύγων και μεταναστών Travelling Light, εξήγησε τις νομικές αλλαγές που επέφερε η συμφωνία επισημαίνοντας τα εξής:
Η ευρωτουρκική συμφωνία τέθηκε σε ισχύ στις 20 Μαρτίου και είχε τον χαρακτήρα μιας άτυπης κοινής ανακοίνωσης χωρίς δεσμευτικήη ισχύ. Προέβλεπε, ότι όλοι οι “παράτυποι μετανάστες” που φτάνουν στα ελληνικά νησιά θα επιστρέφονται πίσω στην Τουρκία και ότι για κάθε Σύρο προσφυγα που επιστρέφεται η Ευρώπη θα αναλάμβανε να κάνει μετεγκατάσταση ενός Σύρου πρόσφυγα από την Τουρκία. Η συμφωνία σταματούσε την διαδικασία μετεγκατάστασης για όσους είχαν φτάσει μετά την υπογραφή της στα νησιά ενώ αναφορικά με την μετεγκατάσταση Σύρων από την Τουρκία έδινε προτεραιότητα σε όσους δεν “προσπάθησαν να περάσουν στην Ευρώπη με τρόπο παράνομο” με προφανή στόχο να ανακόψει τις ροές που έρχονται στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με την Δάφνη Λίμα, το ίδιο το κείμενο της συμφωνίας έχει πολλά αντιφατικά σημεία μεταξύ άλλων τη ταυτόχρονη αναφορά ότι όλοι οι παράτυποι μετανάστες θα επιστρέφουν στην Τουρκία με την αμέσως επόμενη ότι απαγορεύονται οι ομαδικές απελάσεις.
Η ευρωτουρκική συμφωνία αποτελεί ένα πλαίσιο στο οποίο η Τουρκία χαρακτηρίζεται ασφαλής χώρα την στιγμή που αναγνωρίζει την διαδικασία ασύλου μόνο σε Ευρωπαίους πολίτες και παράλληλα δεν χρειάζεται να δίνει καθεστώς προστασίας στους πρόσφυγες αλλά ισοδύναμα προστασίας.
Όπως ανέφερε η Δάφνη Λίμα, η ίδια Ύπατη Αρμοστεία που επιτηρεί τις συνθήκες εκεί επισημαίνει σε επιστολές της ότι δεν διασφαλίζεται σε καμία περίπτωση η προστασία των προσφύγων.
Η ευρωτουρκική συμφωνία έγινε στον σκοπό της παροχής συγκεκριμένων ανταλλαγμάτων για την Τουρκία και αποτελεί έναν πολιτικό και οικονομικό συμβιβασμό. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την δημιουργία “ασφαλούς ζώνης” στην περιοχή μεταξύ Συρίας και Τουρκίας καθιστά φανερό ότι στόχος τη συμφωνίας είναι η Τουρκία να λειτουργήσει ως κυματοθραύστης για τα προσφυγικά ρεύματα.
Επιπλέον η αλλαγή στη σύνθεση των δευτεροβάθμιων επιτροπών εξέτασης των αιτήσεων ασύλου οδήγησε σε απορριπτικές αποφάσεις η τύχη και η συνταγματικότητα των οποίων μένει να κριθεί (όπως και το αν η Τουρκία αποτελεί ασφαλή χώρα) από την Ολομέλεια του ΣτΕ στις 10 Μαρτίου.
Τέλος, η δικηγόρος αναφέρθηκε στην απόφαση για την δημιουργία προαναχωρησιακών κέντρων, δηλαδή κλειστών δομών στον σκοπό της “διαφύλαξης της εσωτερικής τάξης και ασφάλειας”, πράγμα που κάνει διάχυτη την αίσθηση ότι στα κέντρα αυτά το καθεστώς που θα επικρατεί θα είναι αυτό της κράτησης.
Τις συνθήκες στη Χίο περιέγραψε από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Παναγιωτάκης από την ομάδα αλληλέγγυων της Χίου κάνοντας λόγο για φυλακισμένους ανθρώπους σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης.
Από την πρώτη μέρα εφαρμογής της συμφωνίας επικράτησε χάος στο νησί και κατάρρευσε η όποια προετοιμασία είχε γίνει στο νησί για την υποδοχή των προσφύγων. Σύντομα δημιουργήθηκαν ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης στην Σούδα και στην ΒΙΑΛ (δομή πολύ μακρυά από την πόλη) και σε μικρό χρονικό διάστημα ξεκίνησαν οι διαμαρτυρίες των προσφύγων που αντιλήφθηκαν το καθεστώς εγκλωβισμού τους στο νησί και την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους.
Τον χειμώνα οι συνθήκες έγιναν ακόμη πιο κακές καθώς οι πρόσφυγες ζούσαν σε ακατάλληλες για το κρύο σκηνές, υπήρχαν προβλήματα με το νερό, τη θέρμανση αλλά και φοβερή έλλειψη χώρου.
Συν τοις άλλοις στα παιδιά των προσφύγων και ενώ στην ηπειρωτική χώρα ξεκινούσε το πρόγραμμα για τα σχολεία, δεν δόθηκε καμία δυνατότητα για απασχόληση.
Οι ταραχές λόγω της συνθήκης εγκλωβισμού άρχισαν να γίνονται συχνές με αποκορύφωμα τον Δεκέμβριο και τον Νοέμβριο με τον εμπρησμό του καταυλισμού εν μέσω εξέγερσης των προσφύγων που επί 8 μήνες βρίσκονταν σε καθεστώς αναμονής χωρίς να γνωρίζουν τις τους περιμένει. Στο πλαίσιο αυτό έγιναν και οι φασιστικές επιθέσεις που εξελίχθηκαν παράλληλα με μια βίαιη μετάλλαξη της στάσης της κοινωνίας του νησιού που μέχρι την εφαρμογή της συμφωνίας βρισκόταν στο πλευρό των προσφύγων δείχνοντας αξιοθαύμαστη αλληλεγγύη. Τα ΜΜΕ βοήθησαν, όπως πάντα, με τον δικό τους τρόπο στην ενίσχυση των φοβικών συνδρόμων με ρεπορτάζ για ανύπαρκτα γεγονότα (κλοπές κ.α.) χωρίς καμία αναφορά στις συνθήκες στις οποίες ζούσαν οι πρόσφυγες τους οποίους εν γένει περιέγραφαν ως απολίτιστους.
Τη ζωή σε μια διαρκή αναμονή περιέγραψε ο Ramez Shams, πολιτικός πρόσφυγας από την Αίγυπτο. Ο Ramez εγκλωβίστηκε στην Ελλάδα μετά το κλείσιμο των συνόρων μαζί με χιλιάδες άλλους πρόσφυγες που σταδιακά αποκλείονταν από το καθεστώς του πρόσφυγα καθώς δεν προέρχονταν από χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ αλλά από το Αφγανιστά, το Ιράν, τη Αλγερία κτλ.
Όλη η ζωή μας βασιζόταν σε φήμες για άνοιγμα των συνόρων και στον φόβο ότι την επόμενη μέρα μπορεί να βρισκόμασταν στην χώρα από την οποία φύγαμε.
“Η συνέντευξη για την διαδικασία ασύλου καθυστέρησε πολλούς μήνες και περισσότερο έμοιαζε με ανάκριση παρά με προσπάθεια κατανόησης των λόγων για τους οποίους φύγαμε” σημείωσε ο Ramez Shams που παραμένει σε ένα καθεστώς ανασφάλειας και διαρκούς αβεβαιότητας για το μέλλον του.
Σταυρούλα Πουλημένη