Η πεποίθηση ότι οι αντιθέσεις και οι αντιπαλότητες που οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο και στις εξελίξεις που έκτοτε ταράζουν την ελληνική κοινωνία, ξεκίνησαν ξαφνικά στις αρχές του 1940 είναι οπωσδήποτε εσφαλμένη. Η σύγχρονη ιστοριογραφία συμφωνεί πλέον ότι οι ρίζες του διχασμού και της εμφάνισης αντιδημοκρατικών, αυταρχικών και τελικά φασίζουσων πολιτικών νοοτροπιών εντοπίζονται ακόμη και στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, ενώ εκτείνονται και στις δύο επόμενες δεκαετίες, αυτή του ’20 και αυτή ’30.
Το Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, στο επιστημονικό συνέδριο με θέμα “Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και η ελληνική κοινωνία. Ένα πείραμα εκφασισμού;” που διοργανώνει το διήμερο 27 και 28 Σεπτεμβρίου 2013 επιχειρεί να φωτίσει μια από τις λιγότερο γνωστές πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Info Συνέδριο με θέμα “Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και η ελληνική κοινωνία” 27 (13.30 – 20.15)- 28 Σεπτεμβρίου 2013 (10.00 – 20.30) Κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αμφιθέατρο Δρακόπουλου) Είσοδος ελεύθερη Το επιστημονικό συνέδριο που διοργανώνεται στο κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αμφιθέατρο Δρακόπουλου), είναι η τρίτη σχετική διοργάνωση της ομάδας που γίνεται με πρωτοβουλία του Φόρουμ.
Είχαν προηγηθεί δύο επιτυχημένες ακόμη συναντήσεις με θέμα τη δεκαετία του 1940 (“Η Εποχή των ρήξεων”, 2011) και το Μεσοπόλεμο (“Νέες Προσεγγίσεις στην ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου”, 2012). Διαβάζουμε στο δελτίο τύπου: «Η κατάλυση της δημοκρατίας το καλοκαίρι του 1936 από τον Ιωάννη Μεταξά αποτελεί ένα σημείο τομής στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Για χρόνια, τόσο στον ευρύτερο δημόσιο χώρο όσο και στο πλαίσιο της επιστημονικής κοινότητας, η αναφορά στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου περιοριζόταν στις, αναμφισβήτητα σκληρές, κατασταλτικές του πρακτικές, στην αναζήτηση των ιστορικών καταβολών του, και στη διερεύνηση των ισορροπιών ανάμεσα στο δικτάτορα, το βασιλιά και τη Βρετανία. Ως εκ τούτου, οι συγκεκριμένες μεθοδολογικές επιλογές έχουν αφήσει στην ουσία αδιερεύνητη τη σχέση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου με την ελληνική κοινωνία».
Σύμφωνα με τους διοργανωτές, το συνέδριο επιχειρεί μια «κοινωνική στροφή» στη μελέτη της περιόδου και επιδιώκει να θέσει νέα ερευνητικά ερωτήματα. Εξάλλου, εύλογη είναι η αναζήτηση αναλογιών ανάμεσα στη δεκαετία του 1930 και τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Οι θεματικές της πρώτης μέρας αφορούν την εργασία, την οικονομία, την κοινωνική πολιτική καθώς και τις πολιτικές ελληνικότητας και οι θεματικές της δεύτερης μέρας εστιάζουν στις ιδεολογικές, πολιτιστικές αλλά και πολιτικές διαστάσεις της μεταξικής περιόδου. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
Αναλυτικα:
Αίθουσα Δρακόπουλου – Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
13.30: Έναρξη – Εισαγωγική ομιλία: Νίκος Βαφέας (Πανεπιστήμιο Κρήτης)
14.00-16.00 ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Πρόεδρος: Χριστίνα Αγριαντώνη (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Νατάσα Κεφαλληνού, (MA Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μιου Ιωαννίνων) Ο κρατικοποιημένος συνδικαλισμός κατά την περίοδο της 4ης Αυγούστου: η περίπτωση του Εργατικού Κέντρου Πειραιά
Ανθούλα Βρέττη, (μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Πάντειο Πανεπιστήμιο) Το καθεστώς Μεταξά και η ελληνική βιομηχανία, 1936-1940
Βασίλης Ευαγγελίδης (δρ. Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών) – Ηλίας Καφάογλου (συγγραφέας – ιστορικός), Η τεχνολογία την περίοδο Μεταξά
16.30 – 18.00 ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Πρόεδρος: Δήμητρα Λαμπροπούλου (Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Χρήστος Σταθόπουλος (υπ. δρ. Πανεπιστημίου Αιγαίου), Νίκος Χατζόπουλος,( Ιστορικός / Ιστορικό Αρχείο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων) «Προσκοπισμού στάσις παντού αντιδραστική». Μεταξάς, ΕΟΝ, Προσκοπισμός και η «μάχη» για τη νεολαία
Κωστής Καρπόζηλος (μεταδιδακτορικός ερευνητής Columbia University) – Ελένη Κυραμαργιού (υπ. δρ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Ο Πρώτος Εργάτης: Κορπορατισμός, κοινωνικό ζήτημα και εργατική πολιτική (1936-1940)
Μαρία Καβάλα (δρ. Ιστορίας, ΑΠΘ), Η πατερναλιστική πολιτική του καθεστώτος απέναντι στις γυναίκες
18.15 – 20.15 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ
Πρόεδρος: Ηλίας Νικολακόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Ελπίδα Βόγλη , (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) Η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά και «το έργον της διαφωτίσεως των ομογενών»: Απόπειρες ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ κράτους και διασποράς.
Φίλιππος Κάραμποτ , (Ιστορικός, King’s College London) «Έλλην πολίτης, Εβραίος το θρήσκευμα»: Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και η ιδιότητα του πολίτη
Βασίλης Κουτσούκος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Η διαχείριση του χώρου ως μέσο προσδιορισμού της μειονοτικής πολιτικής του Ι. Μεταξά
Γεωργία Κοντού (Φιλόλογος, δρ. Ιστορίας), Πολιτική του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου απέναντι στις γλωσσικές μειονότητες.
ΣΑΒΒΑΤΟ 28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
10.00-12.00 ΜΙΑ ΝΕΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ;
Πρόεδρος: Δέσποινα Παπαδημητρίου (Πάντειο Πανεπιστήμιο)
Κατερίνα Πάπαρη (υπ. δρ., Παν. Αθηνών), Η ιδεολογική νομιμοποίηση της μεταξικής δικτατορίας από τους ιδεαλιστές διανοούμενους του Μεσοπολέμου
Bart Soethaert ( FU Βερολίνο), Η ανάγνωση της παρακμής. Χρήσεις του Oswald Spengler στη δεκαετία του 1930
Γιώργος Σουβλής (υπ. δρ. Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο), Μεταξική δικτατορία και δημόσιοι διανοούμενοι. Αντικοινοβουλευτισμός και πανεπιστήμιο
Βασίλης Μπογιατζής (Δρ. ΕΜΠ/ΕΚΠΑ), Από τη Συντηρητική Επανάσταση στο Νέον Κράτος: η παρουσία ξένων συντηρητικών και φασιστών διανοουμένων στα περιοδικά της μεταξικής δικτατορίας
12.15 -13.45 Π ΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ 4ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Πρόεδρος: Δημήτρης Κουσουρής (Πανεπιστήμιο Κρήτης)
Χάρης Αθανασιάδης (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), «Η υπόκωφος αντίστασις». Οι δημοτικιστές και η 4η Αυγούστου
Γιάννης Αγγελάκη ς (δικηγόρος- μεταπτυχιακός φοιτητής ΠΜΣ Ιστορίας και Θεωρίας του Δικαίου, Τμήμα Νομικής, ΕΚΠΑ), «..Νοθεύει και διαστρέφει το γνήσιο πνεύμα της παραδόσεως της ελληνικής μουσικής» : Η μεταξική λογοκρισία στη μουσική και η απαγόρευση των «αμανέδων ρεμπέτικων»
Κώστας Καραβίδας , (υπ. δρ. Πανεπιστήμιο Αθηνών) «Πολιτικές του πολιτισμού και απόπειρες θεσμικής συγκρότησης των γραμμάτων και των τεχνών στα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας. Ανοίγματα στη φιλελεύθερη και αστική διανόηση»
15.00 – 16.30 ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Πρόεδρος: Αλεξάνδρα Πατρικίου (δρ. Πάντειου Πανεπιστημίου)
Νάταλι Πατρίτσια Σούρσου, (υπ.δρ. Πανεπιστήμιο Βιέννης) O δικτάτορας σε διάλογο με τη μάζα: Φωτογραφικές πηγές μιας συνομιλίας
Σπυριδούλα Πυρπύλη (δρ. Ιονίου Πανεπιστημίου), Μουσεία και μουσειακή πολιτική κατά τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου
Άγγελος Βλάχο ς (δρ. Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ο τουρισμός στα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας: Από τη «βιομηχανία των ξένων» στην εξύψωση του εθνικού φρονήματος
16.45- 18.15 Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Πρόεδρος: Μενέλαος Χαραλαμπίδης (δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών)
Δημήτρης Αγγελής-Δημάκης , (υπ. δρ. Αυτόνομο Πανεπιστήμιο Μαδρίτης) Το μεταξικό καθεστώς στην ύπαιθρο : Δημόσιος λόγος και πολιτικές αποφάσεις. Σύγκριση με το καθεστώς του Primo de Rivera στην Ισπανία
Βασίλης Δαλκαβούκης, (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) ‘Περί αποκαταστάσεως ακτημόνων’. Ορεινή οικονομία και κοινωνία την εποχή της δικτατορίας Μεταξά. Το παράδειγμα των Σαρακατσάνων του Ζαγορίου.
Δημήτρης Παναγιωτόπουλος, (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Ο «πρώτος αγρότης», οι συνοδοιπόροι του και η μεταξική απόπειρα εκφασισμού της αγροτικής κοινωνίας
18.30 – 20.00 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ
Πρόεδρος: Πολυμέρης Βόγλης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Ιωάννης Κ. Φίλανδρος, (υπ. δρ. Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο) «Φιλελευθερισμός υπό διωγμόν: Το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα, 1935-1940»
Νίκος Βαφέας (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Νίκος Κοταρίδης (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου στη δικτατορία των Συνταγματαρχών. Συνέχειες και ασυνέχειες στον επίσημο αντικοινοβουλευτικό λόγο.
Στράτος Δορδανάς (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Η ναζιστική Γερμανία και το καθεστώς Μεταξά: Ακτινογραφώντας την ελληνική κοινωνία μέσα από τις εκθέσεις της γερμανικής πρεσβείας Αθηνών
20.00-20.30 Κλείσιμο – Συμπεράσματα : Πολυμέρης Βόγλης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Ευχαριστούμε το Πανεπιστήμιο Αθηνών για την παραχώρηση της αίθουσας και το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) για την παραχώρηση της φωτογραφίας
Οργανωτική Επιτροπή
Νίκος Βαφέας, Πολυμέρης Βόγλης, Κωστής Καρπόζηλος, Δημήτρης Κουσουρής, Αλεξάνδρα Πατρικίου, Μενέλαος Χαραλαμπίδης