Είναι καλό να προβληματιστούμε σχετικά με ένα φαινόμενο που μας είναι οικείο και ξένο ταυτόχρονα, αλλά που, όπως συμβαίνει συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να μας παρέχει χρήσιμες ενδείξεις για τη ζωή μας ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους: την εξορία. Οι ιστορικοί του δικαίου εξακολουθούν να συζητούν εάν η εξορία – στην αρχική της μορφή, στην Ελλάδα και τη Ρώμη – πρέπει να θεωρείται άσκηση ενός δικαιώματος ή μια ποινική κατάσταση.
Δεδομένου ότι στον κλασικό κόσμο παρουσιάζεται ως το δικαίωμα που παρέχεται σε έναν πολίτη να αποφύγει μια τιμωρία (συνήθως τη θανατική ποινή) με τη φυγή, η εξορία, στην πραγματικότητα, φαίνεται μη αναγώγιμη στις δύο μεγάλες κατηγορίες στις οποίες μπορεί να διαιρεθεί η σφαίρα του δικαίου από την άποψη της ατομικής συνθήκης: τα δικαιώματα και τις ποινές.
Έτσι ο Κικέρωνας, που είχε βιώσει την εξορία, μπορεί να γράφει: «Exilium non supplicium est, sed perfugium portumque supplicii», «Η εξορία δεν είναι τιμωρία, αλλά καταφύγιο και οδός διαφυγής από την τιμωρία». Ακόμη και όταν με την πάροδο του χρόνου το κράτος την οικειοποιείται και την διαμορφώνει ως τιμωρία (στη Ρώμη αυτό συμβαίνει με το lex Tullia του 63 π.Χ.), η εξορία συνεχίζει να αποτελεί εκ των πραγμάτων μία οδό διαφυγής για τον πολίτη.
Το ίδιο και ο Δάντης, όταν οι Φλωρεντινοί έστησαν εναντίον του μια δίκη για να τον εξορίσουν, δεν εμφανίστηκε στην αίθουσα του δικαστηρίου και, προλαβαίνοντας τους δικαστές, άρχισε τη μακρά ζωή του ως εξόριστος, αρνούμενος να επιστρέψει στην πόλη του ακόμη και όταν του προσφέρθηκε η δυνατότητα.
Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό, ότι η εξορία δεν συνεπάγεται την απώλεια της ιθαγένειας: ο εξόριστος ουσιαστικά αποκλείεται από την κοινότητα στην οποία, ωστόσο, επισήμως εξακολουθεί να ανήκει. Η εξορία δεν είναι δικαίωμα, ούτε τιμωρία, αλλά διαφυγή και καταφύγιο.
Αν παρουσιαζόταν ως δικαίωμα, κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι, η εξορία θα οριζόταν ως το παράδοξο δικαίωμα να θέτει κανείς τον εαυτό του εκτός του δικαιώματος.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο εξόριστος εισέρχεται σε μια αδιευκρίνιστη ζώνη σε σχέση με τον κυρίαρχο, ο οποίος, αποφασίζοντας για την κατάσταση εξαίρεσης, μπορεί να αναστείλει το νόμο. Είναι, όπως και ο εξόριστος, εντός και εκτός της πολιτικής τάξης ομού και ταυτοχρόνως.
Ακριβώς στο βαθμό που παρουσιάζεται ως η δυνατότητα του πολίτη να θέτει τον εαυτό του εκτός της κοινότητας των πολιτών και, ως εκ τούτου, να βρίσκεται σε ένα είδος ορίου σε σχέση με το νομικό σύστημα, η εξορία δε γίνεται να μην μας ενδιαφέρει σήμερα και μάλιστα πολύ.
Για όποιον έχει μάτια και βλέπει, είναι προφανές ότι τα κράτη στα οποία ζούμε έχουν μπει σε μια κατάσταση κρίσης και προοδευτικής, αμετάκλητης αποσύνθεσης όλων των θεσμών. Σε μια τέτοια κατάσταση, όπου η πολιτική εξαφανίζεται και δίνει τη θέση της στην οικονομία και την τεχνολογία, είναι μοιραίο οι πολίτες να γίνονται εκ των πραγμάτων εξόριστοι μέσα στην ίδια τους τη χώρα.
Αυτή την εσωτερική εξορία πρέπει να διεκδικήσουμε σήμερα, μετατρέποντάς την από μια συνθήκη που την υφιστάμεθα παθητικά σε μια επιλεγμένη και ενεργά επιδιωκόμενη μορφή ζωής. Εκεί όπου οι πολίτες έχουν χάσει ακόμη και τη μνήμη της πολιτικής, μόνο όσοι είναι εξόριστοι μέσα στην ίδια τους την πόλη θα κάνουν πολιτική.
Και μόνο σε αυτή την κοινότητα των εξόριστων, που είναι διασκορπισμένη μέσα στην άμορφη μάζα των πολιτών, μπορεί να γίνει εφικτό εδώ και τώρα κάτι σαν μια νέα πολιτική εμπειρία.
πηγή:www.quodlibet.it/
