(αποχαιρετώντας τον Όλιβερ Σάκς)
Η φράση του τίτλου που είναι σε εισαγωγικά, ξεπατικωμένη από θεατρικό κείμενο του οποίου τον συγγραφέα αλλά και τον τίτλο αδυνατώ να ανακαλέσω. Προς επιβεβαίωση εκείνης της ρήσης που θέλει την κουλτούρα να είναι αυτό που μένει όταν κλείνεις ένα βιβλίο.
Τι διάολο όμως είναι η πολιτική μελαγχολία; Μια ακέραιη επίγνωση του ορθοστατούντος αδιεξόδου; Μια κατάβαση στην έρευνα πεδίου της κοινωνίας όπου τα εργαλεία αποδεικνύονται συνεχώς ανεπαρκή για το έργο που καλούνται να εκτελέσουν; Οδυρμός πάνω στο κενοτάφιο διαψεύσεων ανεφάρμοστων ιδεών; Εύθρυπτος εγωισμός που μπαίνει στον γύψο της επίκλησης διαδικαστικών προσαρμογών; Μια διάσπαση που ανακαλεί ήδη την Εδέμ μιας μυθικής ενότητας;
Αγωνιώδη τηλεφωνήματα, άνθρωποι ζητούν, απαιτούν, μια αισιόδοξη πρέζα περισσότερο στο καντάρι όπου ζυγίζεται καθημερινά η ενημέρωση και η προπαγάνδα. Μια μυστική φόρμουλα εξυπονοούν, ένα υπερόπλο κρυμμένο σε κρατήρες σβησμένων ηφαιστείων, μπορεί να υπάρχει. Και εξηγήσεις πέρα από την νευροφυσιολογία, γάργαρες, κυρίως, και δοκιμασμένες στην κατάποση. Απ’ έξω το χαυνωτικό καλοκαίρι επιμένει.
Προσπαθούσα να τα εξηγήσω όλα αυτά σε ένα διάλογο με φίλο χθες, στο επίδικο κεφάλαιο της συντελεσμένης διάσπασης και των βουβών αποστρατειών βρισκόμασταν, όταν έφτασε η είδηση του θανάτου του νευρολόγου και εξαίρετου συγγραφέα Όλιβερ Σάκς σε ηλικίας 82 ετών. Αδυνατώντας -όπως και με την αρχική φράση- να θυμηθώ σε ποιο βιβλίο του αναφέρεται, θυμήθηκα το περιστατικό με τον άνθρωπο που τον ενοχλούσε αφόρητα το ένα του πόδι σε σημείο να ζητά να του το κόψουν για να σταματήσει το μαρτύριο. Εννοείται ότι κανένας γιατρός, κανένας νευρολόγος δεν έπαιρνε την απόφαση να προχωρήσει στον ακρωτηριασμό και τότε εκείνος έβαλε το πόδι δυνάστη σε υγρό άζωτο, πράξη επικίνδυνη ακόμη και για την ζωή του, παρά ταύτα ανάγκασε ύστερα τους γιατρούς να προχωρήσουν στο κόψιμο του μέλους. Ο ασθενής αντικατέστησε το κομμένο πόδι με ένα τεχνητό και κάθε δυσφορία του εξαφανίστηκε. Έγινε ένας χαρούμενος άνθρωπος ενώ όλα τα συμπτώματα και οι ενδείξεις της αβολεψιάς του που καταγραφόταν αόριστα στις εξετάσεις, εξαφανίστηκαν. (Πολιτικά η παραπομπή είναι φυσικά δίκοπη, διαλεκτικά ή σουρεαλιστικά, ποια ερμηνεία θα αντέξει θα το μάθουμε λίαν συντόμως, ας είμεθα λοιπόν έτοιμοι).
Ο Σάκς γνώριζε ότι θα πεθάνει εδώ και ένα χρόνο. Είχε γράψει μάλιστα και ένα κείμενο που κυκλοφορεί στα ελληνικά παράλληλα με ένα ανάλογου περιεχομένου του φιλοσόφου Νέηβιντ Χιούμ (Η δική μου ζωή – Σκέψεις για τον επικείμενο θάνατο, εκδόσεις Άγρα,2015, μεταφ. Άννυ Σπυράκου, Κώστας Ποτάγας) στο οποίο σημείωνε μεταξύ των άλλων:
«Βλέπω ξαφνικά ολοκάθαρα που θα επικεντρώσω την προσοχή μου και με ποια προοπτική. Δεν υπάρχει χρόνος για τίποτα ανούσιο. Πρέπει να εστιάσω στον εαυτό μου, στο έργο μου και τους φίλους μου. Θα πάψω να κοιτάζω τις ειδήσεις κάθε βράδυ. Δεν θα ασχοληθώ ξανά με την πολιτική ούτε με την επιχειρηματολογία για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Δεν πρόκειται για αδιαφορία αλλά για την απόσταση που πήρα -δεν έχω πάψει να ενδιαφέρομαι βαθύτατα για τη Μέση Ανατολή, για την υπερθέρμανση του πλανήτη, για την αυξανόμενη ανισότητα, μόνο που όλα αυτά δεν είναι πια δική μου δουλειά, αφορούν το μέλλον. Χαίρομαι όταν συναντώ προικισμένους νέους – ακόμη κι εκείνον που μου έκανε τη βιοψία και διέγνωσε τις μεταστάσεις μου. Νιώθω πως το μέλλον είναι σε καλά χέρια».
Έχοντας διατελέσει παρατηρητής και γιατρός παθήσεων που άπτονται του νευρικού συστήματος του ανθρώπινου σώματος, της πολυπλοκότητας του εγκεφάλου και ενός μέρους των παραδοξοτήτων, ασθενειών που αναπτύσσονται σαν μυθιστόρημα πάνω στη σάρκα, ο Σάκς μας παρέδωσε βιβλία που καταγράφουν τον ανθρώπινο πόνο με ξεχωριστή διεισδυτικότητα και εμβληματική ευαισθησία. Οι τίτλοι των βιβλίων του «Ένας ανθρωπολόγος στον Άρη», «Ο άνθρωπος που μπέρδεψε την γυναίκα του με ένα καπέλο» ή ακόμη και «Το νησί των τυφλών στα χρώματα» (όλα στις εκδόσεις Άγρα) θα μπορούσαν να αποτελούν σήμερα τίτλους κειμένων που θα περιέγραφαν την πολιτική μας δυσφορία και θα έκαναν νύξεις για την γιατρειά της.
Ειδικότερα (για την αριστερά), όπως ο Σάκς έγραφε αποχαιρετώντας την ζωή του «…θα χρειαστεί τόλμη, σαφήνεια και απλά λόγια, θά ‘ναι μια προσπάθεια να ξεκαθαρίσω τους λογαριασμούς μου με τον κόσμο. Θα υπάρχει όμως χρόνος και για λίγη διασκέδαση (αλλά και για λίγη σάχλα)».
Πάει να πει όχι που πας, αλλά ποιας κατεύθυνσης και με ποιες ποιότητες θα είναι η πορεία σου, ακόμη κι αν χρειαστεί να την κάνεις με ένα τεχνητό πόδι εφόσον η μελαγχολία σου γεννιούνταν με την αρτιμέλεια.
* Ο δημοσιογράφος του ρ/σ “Στο Κόκκινο 93,4” Απόστολος Λυκεσάς αρθρογραφεί καθημερινά στο alterthess.gr. Ακούστε ζωντανά στο “Κόκκινο 93,4” την εκπομπή “Ορθά- Κοφτά” με τον Απόστολο Λυκεσά Δευτέρα- Παρασκευή 10:00-11:00. Επικοινωνία με τον Απόστολο Λυκεσά στο [email protected].