Δημήτρης Λένης, Θεωρίες Συνωμοσίας -Ιστορία, Θεωρία και Πρακτική, Τόπος, σελ. 276
Η δημοκρατία η ίδια είναι ασύμβατη με την ελευθερία, αφού επιτρέπει στους εργάτες να ψηφίζουν προκειμένου να περιορίζουν τα αφεντικά τους.
Peter Thiel
Ο Peter Thiel είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση σύγχρονου libertarian. Όρος, ο οποίος, στη γλώσσα μας, έχει μεταφραστεί ως ελευθεριστής. Γλωσσικά άκομψος, προφανώς, και ελάχιστα κατατοπιστικός. Δεδομένου ότι οι όροι φιλελεύθερος και ελευθεριακός είχαν καταχωριστεί εδώ και πολύ καιρό δύσκολα μπορούσε να βρεθεί ένας πιο δόκιμος όρος. Ο κύριος πολιτικός φιλόσοφος του ρεύματος είναι ο Robert Nozick, ένας αναρχοκαπιταλιστής, που υποστηρίζει την πλήρη «απελευθέρωση» του καπιταλισμού από οποιαδήποτε θέσμιση, που τον περιορίζει. Γιατί, ο,τιδήποτε περιορίζει τον καπιταλισμό, περιορίζει την ανθρώπινη ελευθερία.
Υποδειγματικό παράδειγμα πολιτικού ελευθερισμού είναι ο Χαβιέ Μιλέι, εκλεγμένος πρόεδρος της Αργεντινής, ο επιλεγόμενος και σχιζοφρενής πρόεδρος με το αλυσοπρίονο. Αποφασισμένος να εξοντώσει το κράτος ως οικονομικό παράγοντα, διακηρύσσει τη σωτήρια βιαιότητα, που είναι αναγκαία για την επιτυχία του αναρχοκαπιταλισμού: κανείς δεν πρέπει να εμποδίζεται να κάνει κάτι που επιθυμεί «ελεύθερα».
Έτσι, αν τα παιδιά θέλουν να δουλεύουν από τα έξι τους, ποιος δικαιούται να το απαγορεύσει; Αν τα παιδιά, ή και οι ενήλικες, θέλουν να πουλήσουν τα όργανά τους σε μια αποδεκτή από τους ίδιους τιμή σε ποιόν τρίτον πέφτει λόγος;
Τα ερωτήματα αυτά, βέβαια, έρχονται από τις απαρχές του βιομηχανικού καπιταλισμού, όταν εξέφραζαν τις ιδέες μεγάλου μέρους της κυρίαρχης τάξης. Οι φιλελεύθεροι της εποχής εκείνης, πολύ συχνά, μιλούσαν σαν τους σημερινούς libertarians. Οι οποίοι, βέβαιοι για τις αριστερές συνωμοσίες, που υποβλέπουν και διαβρώνουν την καπιταλιστική ελευθερία, άρα την ελευθερία, γενικώς, είναι αποφασισμένοι να τις πατάξουν. Με όπλο το κράτος, βέβαια, αλλά ας μην θεωρηθεί αυτό αντίφαση, στο μέτρο που πρόκειται για χρήση προς όφελος της… ελευθερίας.
Αν κάποιος ξεφύγει από τις παράνοιες του Μιλέι, του Μπολσονάρου, του Τραμπ και δεκάδων άλλων αντίστοιχων και μείνει στην επεξεργασμένη πολιτική φιλοσοφία του Nozick, θα διαπιστώσει ότι κάτι σαν συνωμοσία βρίσκεται πάντα στον πυρήνα αυτής της σχολής σκέψης. Από αυτήν την άποψη, η νέα ακροδεξιά είναι πολύ κοντά στην παλιά. Και, μάλιστα, ενώ εκείνη είχε και κάποιες «κοινωνικές ευαισθησίες», η τωρινή είναι βέβαιη πως, π.χ., το κράτος πρόνοιας είναι η απόδειξη της επιτυχημένης συνωμοσίας κομμουνιστών, ευρύτερα κουλτουρομαρξιστών, αλλά και liberals εναντίον των πετυχημένων της αγοράς.
Βέβαια, η «κανονική» δεξιά και το ακραίο κέντρο -το μόνο, νομίζω, κέντρο που υπάρχει- δεν είναι λιγότερο επιθετικοί απέναντι στους απόκληρους τεμπέληδες, που απομυζούν τα ποικίλα επιδόματα -είναι χαρακτηριστική η αποστροφή της Χίλαρι Κλίντον απέναντί τους, όπως και της Άννας Διαμαντοπούλου για τους «μαυριδερούς». Για να μη μιλήσω για τον Φλωρίδη ή τον Λοβέρδο, έξαλλους ανθρωποφάγους.
Ο μισανθρωπισμός είναι, όλο και περισσότερο, κοινό χαρακτηριστικό όλων των pro-capitalists. Όπως και η συνωμοσιολογία. Αν ο Τραμπ κυνηγάει παντού τους κρυπτοκομμουνιστές, τύπου Κλίντον, οι Δημοκρατικοί είναι βέβαιοι πως οι τραμπιστές βρίσκονται πίσω από διάφορα οικεία κακά. Ποια ταξική δομή και ποιοι κοινωνικοπολιτικοί συσχετισμοί, τώρα;
Δεν συνεχίζω. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι οι θεωρίες συνωμοσίας δεν αποτελούν, στις μέρες μας, περιθωριακή πρακτική. Κάθε άλλο, μάλιστα. Ο σύγχρονος τεχνοκρατισμός, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα ευεπίφορος σε αυτές. Ενώ οι λύσεις, που προτείνει, είναι απολύτως τεκμηριωμένες «επιστημονικά», οι «λαϊκιστές» εμποδίζουν την υλοποίησή τους -και έτσι ανοίγουν το δρόμο σε κάθε είδους καταστροφές.
Η συνωμοσιολογία, βέβαια, δεν λείπει ούτε από την αριστερά. Ο ταξικός αντίπαλος συχνά μορφοποιείται, μεταξύ άλλων, στους τραπεζίτες και στους επώνυμους ιμπεριαλιστές, με αποτέλεσμα η ταξική ανάλυση να μετατρέπεται σε ένα γοτθικό μυθιστόρημα βαμπίρ και σκιών, γενικώς. Είναι ενδεικτική, νομίζω, η επιμονή ενός μεγάλου τμήματος της αριστεράς να «στοχοποιεί» το «μεγάλο κεφάλαιο» -παλιότερα, στη Γαλλία, τις 200 οικογένειες- αντί της «μπουρζουαζίας», για να θυμηθούμε τον Μαρξ, που αποτελεί μια εκτεταμένη κοινωνική τάξη εκμεταλλευτών, «μεγάλων», αλλά και «μεσαίων» και πολλών «μικρών». Ο Ροκφέλερ, παλιότερα, ο Γκέιτς ή ο Σόρος, σήμερα, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας τέτοιας «στοχοποίησης».
Σίγουρα, όμως, η δεξιά και η (μετα)φασιστική ακροδεξιά, πρωταγωνιστούν απόλυτα.
Ο Δημήτρης Λένης, στο βιβλίο του, μας δίνει μια εξαιρετικά τεκμηριωμένη ανάλυση του σύγχρονου συνωμοσιολογικού φαινομένου. Μαζί και μια γενεαλογία του, που βοηθάει ιδιαίτερα στη σημερινή του κατανόηση. Μια κατανόηση, που, χωρίς να εγκαταλείπει το έδαφος μιας ιδιότυπης, λόγω του θέματος, ιστορίας των ιδεών, είναι πολύ πολιτική. Όπως σημειώνει,
«Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πάντοτε ερωτήματα περί εξουσίας: Ποιοι έχουν στα χέρια τους την πραγματική εξουσία; Ποιοι καθορίζουν τις ζωές μας ερήμην μας; Επειδή αυτές είναι ερωτήσεις ισοδύναμες με την ερώτηση «σε ποιόν ανήκει πραγματικά το κράτος;», σε τελική ανάλυση οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πάντα (ατελής) λόγος περί κράτους, άρα θραύσματα πολιτικής θεωρίας, είναι δηλαδή πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση, αν και παραμορφωμένη. Από την πρώτη στιγμή που διατυπώθηκαν στη νεωτερική μορφή τους στη μετεπαναστατική Γαλλία, αποτέλεσαν όπλα στους ιδεολογικούς πολέμους που αφορούσαν την κατάληψη ή τη διατήρηση της εξουσίας από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και κέντρα εξουσίας συνδεδεμένα με συγκεκριμένες κάθε φορά ταξικές συμμαχίες.
Οι συμμαχίες αυτές άλλαξαν πολλές φορές ανάλογα με τα κύματα της ιστορίας, αλλάζοντας και τη μορφή των θεωριών συνωμοσίας. Οι Ιλλουμινάτι μασόνοι έγιναν Εβραίοι που πίνουν αίμα παρθένων, μετά αιματοβαμμένοι κομμουνιστές και τελικά εξωγήινοι και ερπετόμορφοι παιδεραστές κ.ο.κ, αλλά ο πολιτικός χαρακτήρας τους, ως ιδεολογικό όπλο που ενσωματώνει -διαστρέφοντάς την- την αυθόρμητη αντίσταση στον κυρίαρχο λόγο των υποκείμενων τάξεων, έμεινε αναλλοίωτος στον χρόνο. Οι μασονικές στοές που απειλούσαν την καθεστηκυία τάξη την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης ήταν μια μετωνυμία για τους εμπόρους και τους βιομηχάνους που απειλούσαν την αρχαία φεουδαρχική εξουσία των αριστοκρατών σε συμμαχία με τα κατώτερα αγροτικά και εργατικά στρώματα. Οι Εβραιομπολσεβίκοι και οι κουλτουρομαρξιστές ήταν η απειλή της σοσιαλιστικής επανάστασης , όπως τη δυσφήμιζαν οι αντιδραστικές ελίτ της Ευρώπης» (σελ. 242).
Το βιβλίο διαβάζεται μονορούφι. Ακόμη και αν κάποιος δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για τα πολιτικά και κοινωνικά συμφραζόμενα, οι ευφάνταστες (sic) ιστορίες, που καταγράφονται, διαμορφώνουν ένα πολύ πλούσιο καλειδοσκόπιο παραδοξολογιών, που έχει από μόνο του ενδιαφέρον. Πολύ περισσότερο, όταν, συχνά, οι δημιουργοί τους είναι πεπεισμένοι για τον επιστημονικό τους χαρακτήρα. Η αλήθεια είναι πως η στέρεη επιστημονική συγκρότηση κάποιου, όπως δείχνει η ιστορία, δεν τον προστατεύει από όλα αυτά. Οι επιδόσεις των ισχυρά ψεκασμένων ναζιστών στην μοναδικά επιστημονική εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων είναι μόνο μια πλευρά αυτής της αλήθειας.
Η ανάδειξη της νεωτερικής δεξιάς μετά από τη Γαλλική Επανάσταση είναι μία από τις καταστατικές πράξεις οικοδόμησης της παρανοϊκής συνωμοσιολογίας. Ουίγοι, αλλά και μοναρχοαντιδραστικοί, από τον Μπερκ και τον Μπαρυέλ έως τον ντε Μαιστρ, θα αντιδράσουν παρανοϊκά απέναντι στα γαλλικά «γεγονότα». Το παγκόσμιο 1848 θα φέρει πραγματική παράκρουση: οι επικίνδυνες τάξεις, η βρώμικη και απεχθής πλέμπα εξεγείρεται και απαιτεί πρωτοφανή πράγματα από το αγλάισμα της Γης, που αποτελούν οι ανώτερες τάξεις. Είναι δυνατόν αυτοί οι κρετίνοι να το κάνουν από μόνοι τους; Η συνωμοσία βγάζει μάτι!
Η εβραιομασονική συνωμοσία, οι ποικίλες συνωμοσίες του fin de siècle, σε μια εποχή απογείωσης τόσο της επιστήμης όσο και του επιστημονισμού, τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, η αξιοποίηση των χριστιανικών «αιρέσεων», αλλά και κινημάτων, των Γνωστικών, των Μονοφυσιτών, των Καθαρών, των Παυλικιανών, τον Βογομίλων, αφού «τους αλλαχτούν τα φώτα», έστω, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο εξήγησης, που, ενώ φαίνεται βουλησιαρχικό, είναι στην πραγματικότητα ακραία ντετερμινιστικό. Ξέρουν τις ακριβείς αιτίες -και μόνον αυτές- που οδηγούν στα δεδομένα αποτελέσματα. Με τα λόγια του Κλωντ Λεβί- Στρως,
«Μήπως η μαγική σκέψη -αυτή η “γιγάντια παραλλαγή στο θέμα της αρχής της αιτιότητας”, όπως είπαν οι Hubert και Mauss- δεν συμβαίνει να διακρίνεται από την επιστήμη, όχι τόσο εξαιτίας της άγνοιας και της περιφρόνησής της προς την αιτιοκρατία, αλλά κυρίως εξαιτίας της απαίτησής της για μια αιτιοκρατία αυταρχικότερη και περισσότερο αδιάλλακτη, …».
Όπως λέει ο Μπαρυέλ,
«Όλα συνδέονται -Καθαροί και Αλβιγινοί, Ναΐτες Ιππότες και στη συνέχεια Ιακωβίνοι και Τέκτονες- και όλα συγγενεύουν» (σελ. 85).
Οι ανατολικές θρησκείες, τα σουμεριακά «κείμενα», οι μεσοποταμιακοί θρύλοι, η αιγυπτιακή θρησκεία, οι άριες ινδικές Βέδες, αλλά και η ελληνική θεογονία και μυθολογία, από τον Γκιλγκαμές, στην Ίσιδα και τον γίγαντα Βρυάρεω και τον Ιάσονα -που συνδέεται με τον αστέρα Σείριο- μέχρι το Ραγκναρόκ, το Λυκόφως των Θεών και τον Ζίγκφριντ ή, ευρύτερα, τη σκανδιναβική μυθολογία και χίλιες ακόμη «πηγές», αποτελούν βασικές αναφορές στη νεότερη και σύγχρονη συνωμοσιολογία.
Η Ατλαντίδα, η Μου ή Λεμούρια, εξαφανισμένες ήπειροι, φιλοξένησαν ανθρώπινες φυλές, πολύ διαφορετικές από τις δικές μας, και καταστράφηκαν μαζί τους, από τεράστιους σεισμούς, κατακλυσμούς και καταποντισμούς. Ζώα διασταυρώθηκαν με ανθρώπους, άνθρωποι με γίγαντες, αλλά και με εκπεσόντες αγγέλους, όντα από άλλα ουράνια σώματα παρέμβηκαν στο γενετικό κώδικα των ανθρωπιδών, ώστε να δημιουργηθεί ο homo sapiens. Η Υπερβόρεια, η Θούλη, η ενέργεια Βριλ, τα βιβλικά Νεφιλίμ, εξωγήινοι και συνωμοτικοί θεοί από το διάστημα, το καθένα ξεχωριστά, πολύ συχνά, όμως, ταυτοχρόνως, μπορούν να εξηγήσουν, με τον μόνο «ορθολογικό» τρόπο, τα προϊστορικά όσο και τα σημερινά ανεξήγητα.
Ο Αντίχριστος, ίσως, είναι ήδη εδώ. Το σημάδι του Θηρίου έρχεται από παντού, ιδίως από τις ταυτότητες και τα μπάρκοντ, με τη βοήθεια πάντα των εμβολίων. Η επταετής Θλίψις θα δώσει την θέση της -αν και ως προς τη διαδοχή των γεγονότων υπάρχει διχογνωμία- στη χιλιόχρονη Βασιλεία και μετά από την τελική σύγκρουση στον Αρμαγεδδώνα, θα έρθει η ανάσταση των νεκρών, η τελική Κρίση και η διαλογή αμνών και εριφίων.
«Καὶ οἵτινες οὐ προσεκύνησαν τὸ θηρίον οὔτε τὴν εἰκόνα αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἔλαβον τὸ χάραγμα ἐπὶ τὸ μέτωπον αὐτῶν καὶ ἐπὶ τὴν χεῖρα αὐτῶν· καὶ ἔζησαν καὶ ἐβασίλευσαν μετὰ τοῦ Χριστοῦ χίλια ἔτη·» (Αποκάλυψις, κ΄4).
Η ανάγνωση όλων αυτών των απίθανων ιστοριών, όπως παρατίθενται από τον Λένη, είναι εξαιρετικά ευχάριστη. Αν τα διαβάσει κάποιος ως θρησκευτική ή επιστημονική φαντασία, ως «απόκρυφη» μυθιστορία, είναι, κάποιες φορές, αριστουργηματικά. Αυτό, ίσως, εξηγεί κατά ένα μέρος και τη διάδοσή τους.
Το βιβλίο, όμως, κάνει κάτι πολύ περισσότερο. Μας δίνει έναν οδηγό εξερεύνησης μαζικών ιδεολογιών, οι οποίες συχνά διαθέτουν κοινά και επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Μας δίνει, επομένως, ένα ολοκληρωμένο παράδειγμα ιδεολογικής κριτικής. Η ιδεολογία, άλλωστε, πολύ περισσότερο από «ψευδής συνείδηση» είναι αφήγηση «συνεκτική», που μας δείχνει τον «αληθινό κόσμο» και μας καλεί να τον αντιμετωπίσουμε «όπως είναι», αποκεκαλυμμένος για όποιον έχει μάτια να δει.
***
Ο Λένης παραθέτει στον επίλογό του το εξής:
«Γουόλντορφ: Φαίνεται ότι δεν είναι λίγοι αυτοί που συνωμοτούν για να κυριεύσουν τον κόσμο.
Στάτλερ: Τι, αυτόν τον κόσμο; Υπάρχει κάποιος που θέλει αυτόν τον κόσμο;».
Είναι έτσι;
