Οὐ πολλοῦ δέω χάριν ἔχειν, ὦ βουλή, τῷ κατηγόρῳ, ὅτι μοι παρεσκεύασε τὸν ἀγῶνα τουτονί. πρότερον γὰρ οὐκ ἔχων πρόφασιν ἐφ’ ἧς τοῦ βίου λόγον δοίην, νυνὶ διὰ τοῦτον εἴληφα (*).
Λυσίας, Υπέρ Αδυνάτου
Έχει δίκιο λοιπόν ο κύριος Πολατίδης. Αν μεγάλωσες σε αριστερό περιβάλλον, κατά πάσα πιθανότητα τη λέξη Θίασος την είχες ακούσει από τα πολύ μικρά σου χρόνια. Κι αν επιτέλους κατάφερνες να δεις την ταινία (ήταν και τέσσερις ώρες η άτιμη), καταλάβαινες το απλό: Ο «Θίασος» όντως δεν ήταν η φωνή της Ελλάδας. Ο «Θίασος» ήταν οι άοπλοι με τις σημαίες στην Πλατεία του Ναυπλίου και η πίπιζα του Σκόμπι, ο καυγάς στην ταβέρνα ̶ που, όπως και να το κάνεις, το να μην έχεις όπλα σε φέρνει σε κάπως μειονεκτική θέση ̶ , η δολοφονία του μαυραγορίτη από την ΟΠΛΑ. Στον «Θίασο» η αφήγηση για την πορεία προς την Κατοχή και τον Εμφύλιο δεν είναι, όπως και να το κάνουμε, ότι «έλληνες σκοτώνουν έλληνες» –θέση εξίσου σαφής και στρατευμένη, όσο κι η άποψη του Πολατίδη ότι δεν ποτέ δεν έγινε Εμφύλιος, αλλά συμμοριτοπόλεμος.
Ας είμαστε λοιπόν ειλικρινείς, όπως ο κύριος Πολατίδης. Αν οι ταινίες του Αγγελόπουλου αισθητικά και καλλιτεχνικά αποτελούν «εθνικό κεφάλαιο», όσα αφηγούνται δεν έχουν τίποτα το εθνικό ̶ κι αυτός είναι ένας λόγος να τις αγαπάμε και να τις τιμούμε περισσότερο. Ο κυρ-Σπύρος που γυρνάει μετά από 30 χρόνια απ’ την Τασκένδη, για να βρεθεί ξένος σε έναν τόπο που κάποτε ήταν δικός του και τώρα ξεπουλιέται, δεν ήταν εξόριστος του κυρίου Πολατίδη. Δικός μας ήταν. Ο Πολατίδης ορθώς τον βλέπει σαν τέτοιον, και θα κάναμε καλά να τον δούμε όπως αυτός. Ο βουλευτής του ΛΑΟΣ «αντιστάθηκε» στο αφόρητο «Κέντρο» της πολιτικής ορθότητας, της «νηφαλιότητας», της έγκαιρης «ανάνηψης», που επιχειρεί να στρογγυλέψει με το λόγο του κάθε αιχμή της ιστορίας και της κοινωνίας. Κι αυτό, μολονότι συνεργάζεται ή σκέφτεται να συνεργαστεί με το «Κέντρο» (ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι η εγκαίρως ανανήψασα ΔΗΑΡΙ συζήτηση σε υψηλούς τόνους τι στάση θα κρατήσει απέναντι στην τωρινή κυβέρνηση).
Υπάρχει ένας ακόμα λόγος για τον οποίο θα ήθελα να υποστηρίξω τον κατά τ’ άλλα άγνωστό μου ακροδεξιό. Σε άλλες εποχές, λιγότερο έντονες, ακόμα κι ο ίδιος υποθέτω θα κρατούσε, δημοσίως τουλάχιστον, κάποια προσχήματα. Ο σκηνοθέτης του «Θιάσου», των «Κυνηγών», των «Ημερών του ‘36», θα ήταν και γι’ αυτόν «εθνικό κεφάλαιο», «έλληνας που δόξασε την Πατρίδα στο εξωτερικό» κ.ο.κ. (τα ίδια ακούσαμε ως και για τον Πουλαντζά). Και κάπως έτσι μπορεί να μπερδευόμασταν. Να πιστεύαμε πως ο Αγγελόπουλος ήταν όντως ένας εθνικός αφηγητής, να πειθόμασταν δηλαδή ότι εμείς, ο κύριος Πολατίδης και η κίνηση «Για την Ελλάδα τώρα!» μπορούμε να έχουμε την ίδια ερμηνεία για το τι συνέβη τότε ή ακόμα και για το τι συμβαίνει τώρα. Μπορεί να μας κάναν ακόμα και να πιστέψουμε ότι υπάρχει όντως αυτό που λένε εθνικό συμφέρον, αντικειμενικό, σαφές και ενιαίο, και ότι πρέπει όλοι μαζί να παλέψουμε ενωμένοι γι’ αυτό. Μπορεί στο τέλος να μας κάναν να ξεχάσουμε πως, αφού η Μεγάλη Ιδέα πνίγηκε στο Αιγαίο, ο αντι-κομμουνισμός πήρε τη θέση της κυρίαρχης ιδεολογίας για «σχεδόν πενήντα χρόνια», και πως τέτοιες παρακαταθήκες ο αστισμός μπορεί να τις ανασύρει ανά πάσα στιγμή όταν τα βρει δύσκολα.
Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, είμαι ευγνώμων στον κύριο Πολατίδη. Γιατί μου θύμισε, όπως και σε πολλούς ακόμα υποθέτω, πως όταν πρωτοείδα τον «Θίασο», δεν τον είδα σαν μια «ωραία ταινία», και πως η σιωπή που είχε πέσει στο μικροαστικό μας σαλόνι δεν ήταν (κυρίως) για αισθητικούς λόγους.