Ιούνιος 2021.
Μια διευκρίνιση: Πολλές φορές όταν εμείς λέμε «οι ζαπατίστας» (σημ. στο αρσενικό) δεν αναφερόμαστε στους άντρες, αλλά στους ζαπατιστικούς λαούς. Και όταν χρησιμοποιούμε το «οι ζαπατίστας» (σημ. στο θηλυκό), δεν περιγράφουμε τις γυναίκες, αλλά τις ζαπατιστικές κοινότητες. Γι’ αυτό συναντάτε αυτό το γραμματικό «άλμα» όσον αφορά το γένος στον λόγο μας. Όταν αναφερόμαστε στο φύλο, πάντα προσθέτουμε το «άλλοση» για να τονίσουμε την ύπαρξη και τον αγώνα όσων δεν είναι ούτε άντρες ούτε γυναίκες (και η άγνοιά μας επί του θέματος μας εμποδίζει να ορίσουμε επακριβώς -αλλά θα μάθουμε τα ονόματα όλων των διαφορετικοτήτων).
-*-
Τώρα λοιπόν, το πρώτο που πρέπει να ξέρετε ή να καταλάβετε είναι ότι όταν ξεκινάμε να κάνουμε κάτι εμείς οι ζαπατίστας, προετοιμαζόμαστε καταρχήν για το χειρότερο. Θεωρώντας δεδομένο ένα αποτυχημένο τέλος και, αντιστρόφως, προετοιμαζόμαστε ώστε να το αντιμετωπίσουμε ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, να το αποφύγουμε.
Για παράδειγμα, σκεφτόμαστε ότι μας επιτίθενται, φανταζόμαστε σφοδρές αιματοχυσίες, γενοκτονίες που παρουσιάζονται με τα ρούχα του μοντέρνου πολιτισμού, ολοκληρωτική εξόντωση. Και προετοιμαζόμαστε γι’ αυτά τα ενδεχόμενα. Για την 1η Γενάρη του 1994, δεν θεωρούσαμε πιθανή την ήττα, αλλά σίγουρη.
Εν ολίγοις, ίσως σας βοηθήσει να καταλάβετε το λόγο της αρχικής μας έκπληξης, των δισταγμών μας και ενός ακατανόητου αυτοσχεδιασμού όταν μετά από πολύ καιρό δουλειάς και προετοιμασίας για την καταστροφή, διαπιστώσαμε ότι … ζούμε.
Με βάση αυτό το σκεπτικισμό αναπτύσσονται οι πρωτοβουλίες μας. Κάποια μικρά, άλλα μεγαλύτερα, όλα όμως παρανοϊκά, τα καλέσματά μας απευθύνονται πάντα «στο άλλο», το οποίο αν και βρίσκεται πιο μακριά από τον καθημερινό μας ορίζοντα, αναγνωρίζουμε ως κάτι απαραίτητο στον αγώνα για τη ζωή, δηλαδή, στον αγώνα για την ανθρωπότητα.
Για την ναυτική εκδοχή αυτής της πρωτοβουλίας, ή στοιχήματος, ή ντελίριου, ή παραλογισμού, πχ, ήμασταν προετοιμασμένοι ότι το Kraken, μια καταιγίδα ή μια λευκή φάλαινα που έχασε το δρόμο της θα βύθιζε το πλοίο -γι’ αυτό κατασκευάσαμε πιρόγες που ταξίδεψαν μαζί με τη Μοίρα 421 στο La Montaña (Το βουνό) μέχρι το Vigo της Γαλικίας του Ισπανικού Κράτους, Ευρώπη.
Προετοιμαστήκαμε επίσης για το ενδεχόμενο να μην είμαστε ευπρόσδεκτοι, γι’ αυτό αναζητήσαμε από πριν τη συναίνεση για την εισβολή, δηλαδή την επίσκεψη… Εντάξει, ακόμα δεν είμαστε σίγουροι για το αν είμαστε «ευπρόσδεκτοι». Για αρκετούς, αρκετές, αρκετούες η παρουσία μας είναι τουλάχιστον ενοχλητική, για να μην πούμε φορτική. Και το καταλαβαίνουμε, μετά από πάνω από ένα χρόνο εγκλεισμού, μπορεί για κάποιον να θεωρείται τουλάχιστον άτοπο μια ομάδα ιθαγενών μάγια, τόσο ασήμαντοι σε σχέση με τους παραγωγούς και καταναλωτές εμπορευμάτων (εκλογικών ή μη), να προσπαθεί να συζητήσει αυτοπροσώπως. Προσωπικά! (θυμάστε ότι κάποτε αυτό αποτελούσε μέρος της καθημερινότητάς σας;). Και, επιπλέον, να έχει ως κύρια αποστολή να σας ακούσει, να σας γεμίσει με ερωτήσεις, να μοιραστεί εφιάλτες και βέβαια όνειρα.
Προετοιμαστήκαμε για τα εμπόδια και τα προσκόμματα που θα έθεταν οι κακές κυβερνήσεις στην αναχώρηση και την άφιξή μας, γι’ αυτό κάποι@ς ζαπατίστας ήμασταν ήδη στην Ευρώπη… Ουπς, δεν έπρεπε να το γράψω αυτό, σβήστε το. Ξέρουμε πλέον ότι η μεξικανική κυβέρνηση δεν πρόκειται να μας βάλει άλλα εμπόδια. Μένει να δούμε τι θα πουν και τι θα κάνουν και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις -γιατί η Πορτογαλία και το Ισπανικό Κράτος δεν προέβαλαν αντιρρήσεις.
Προετοιμαστήκαμε για την αποτυχία της αποστολής, να μετατραπεί δηλαδή σε μιντιακή εκδήλωση και άρα σε κάτι εφήμερο και ασήμαντο. Γι’ αυτό αποδεχθήκαμε κυρίως τις προσκλήσεις εκείνων που θέλουν να ακούσουν και να μιλήσουν, δηλαδή να συζητήσουν. Γιατί βασικός μας στόχος δεν είναι οι μαζικές εκδηλώσεις -αν και δεν τις αποκλείουμε- αλλά η ανταλλαγή ιστοριών, γνώσεων, συναισθημάτων, εκτιμήσεων, προκλήσεων, αποτυχιών και επιτυχιών.
Προετοιμαστήκαμε για το ενδεχόμενο βλάβης στο αεροπλάνο, γι’ αυτό κατασκευάσαμε αλεξίπτωτα κεντημένα με πολλά χρώματα ώστε, αντί για τη «Μέρα D» (D Day) στη Νορμανδία (ω, ω, μήπως αυτό σημαίνει ότι η αεροπορική απόβαση θα γίνει στη Γαλλία;… ε;…. στο Παρίσι;) να είναι η «Μέρα Ζ» για την Ευρώπη των από κάτω, και να μοιάζει σαν να βρέχει λουλούδια ο ουρανός, σα να μας συνοδεύει η Ixchel, η θεά μάνα, η θεά του ουράνιου τόξου και να ανοίγει με το χέρι και με το πέταγμά της ένα δεύτερο μέτωπο για την εισβολή. Και πιο σίγουρο, γιατί τώρα, χάρη στη Γαλικία των από κάτω, η μοίρα 421 κατάφερε να εξασφαλίσει ένα προγεφύρωμα στη γη του Breogán.
Εν ολίγοις, είμαστε πάντα προετοιμασμένοι για να αποτύχουμε… και να πεθάνουμε. Γι’ αυτό, η ζωή, για το ζαπατισμό, είναι μια έκπληξη που πρέπει να γιορτάζεται κάθε μέρα, κάθε στιγμή. Και ο καλύτερος τρόπος είναι με χορούς, μουσική, τέχνες.
-*-
Όλα αυτά τα χρόνια έχουμε μάθει πολλά. Το πιο σημαντικό, ίσως, είναι ότι αντιλαμβανόμαστε το πόσο μικροί είμαστε. Και δεν αναφέρομαι στο ύψος και στα κιλά, αλλά στο μέγεθος της προσπάθειάς μας. Οι επαφές με άτομα, ομάδες, συλλογικότητες, κινήματα και οργανώσεις από διάφορα μέρη του πλανήτη, μας έδειξαν έναν κόσμο πολύμορφο, σύνθετο και πολύπλοκο. Έτσι ενισχύθηκε η πεποίθησή μας ότι κάθε πρόταση ηγεμονίας και ομοιογένειας δεν είναι απλά αδύνατη, είναι, κυρίως, εγκληματική.
Γιατί είναι εγκληματικές οι προσπάθειες επιβολής τρόπων και βλεμμάτων -κρυμμένες ουκ ολίγες φορές πίσω από εθνικισμούς από πεπιεσμένο χαρτί στις προθήκες του mall της εκλογικής πολιτικής- αφού επιδιώκουν την εξόντωση των κάθε μορφής διαφορετικοτήτων.
Το άλλο είναι ο εχθρός: η διαφορετικότητα του φύλου, της φυλής, της σεξουαλικής ή ασεξουαλικής ταυτότητας, της γλώσσας, του χρώματος του δέρματος, της κουλτούρας, της πίστης ή της μη πίστης, της κοσμοαντίληψης, του φυσικού, των στερεοτύπων ομορφιάς, της ιστορίας. Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους κόσμους που υπάρχουν στον κόσμο, υπάρχουν τόσοι σημερινοί ή εν δυνάμει, εχθροί, όσοι και οι άνθρωποι.
Και θα λέγαμε ότι σχεδόν οποιαδήποτε δήλωση ταυτότητας είναι για το διαφορετικό μια κήρυξη πολέμου. Λέω «σχεδόν» και σε αυτό το «σχεδόν» γαντζωνόμαστε εμείς, ως ζαπατίστας που είμαστε.
-*-
Σύμφωνα με τους τρόπους μας, τα ημερολόγιά μας και τη δική μας γεωγραφία, έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο να χειροτερέψει ο εφιάλτης. Η πανδημία του λεγόμενου «κορωνοϊού» δεν είναι η αποκάλυψη. Είναι μόνο το πρελούδιο. Εάν πριν τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης επιδίωκαν να μας καθησυχάσουν, «ενημερώνοντάς» μας για την εξαφάνιση ενός παγετώνα, για ένα σεισμό, για ένα τσουνάμι, για ένα πόλεμο σε κάποιο μακρινό μέρος του πλανήτη, για τη δολοφονία ενός ακόμα ιθαγενή από παραστρατιωτικούς, για μια νέα επίθεση εναντίον της Παλαιστίνης και του λαού Μαπούτσε, για την κυβερνητική βαναυσότητα στην Κολομβία και τη Νικαράγουα, για τις εικόνες στα στρατόπεδα μεταναστών από άλλα μέρη, άλλη ήπειρο, άλλο κόσμο, κι έτσι να μας πείσουν ότι αυτό «συμβαίνει κάπου αλλού», μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες η πανδημία μάς έδειξε ότι ο κόσμος μπορεί να περιοριστεί σε μια μικρή εγωιστική, πεισματάρικη και ευάλωτη ενορία. Οι διάφορες εθνικές κυβερνήσεις είναι οι συμμορίες που επιδιώκουν να ελέγξουν, ασκώντας «νόμιμη» βία, ένα δρόμο ή μια γειτονιά, το «αφεντικό» όμως που ελέγχει τα πάντα είναι το κεφάλαιο.
Με λίγα λόγια, έρχονται τα χειρότερα. Αλλά εσείς το ξέρατε ήδη, έτσι δεν είναι; Και αν όχι, ήρθε η ώρα να το καταλάβετε. Γιατί όχι μόνο προσπαθούν να σας πείσουν ότι οι συμφορές και οι δυστυχίες είναι πάντοτε αλλότριες (έως ότου παύουν να είναι και κάθονται μαζί σας στο ίδιο τραπέζι, σας χαλούν τον ύπνο και σας αφήνουν χωρίς δάκρυα), αλλά σας λένε και ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσετε αυτές τις απειλές είναι ατομικά.
Ότι μπορούμε να αποφύγουμε το κακό αν απομακρυνθούμε από αυτό, χτίζοντας έναν στεγανό κόσμο, κάνοντάς τον όλο και πιο στενό ώσπου να μην υπάρχει χώρος για άλλον πέρα από το «εγώ, εμένα, μου, μαζί μου». Και γι’ αυτό σας προσφέρουν «εχθρούς» στα μέτρα σας οι οποίοι έχουν πάντα μια αχίλλειο πτέρνα που μπορούμε να νικήσουμε αποκτώντας, ακούστε, αυτό το προϊόν που, για δείτε σύμπτωση, γι’ αυτή την μοναδική ευκαιρία, έχουμε σε προσφορά και θα μπορέσετε να το αποκτήσετε και να το παραλάβετε στην πόρτα του καταφυγίου σας σε λίγες ώρες, μέρες… ή εβδομάδες, γιατί η μηχανή ανακάλυψε, οποία έκπληξη, ότι το χρήμα εξαρτάται και από την κυκλοφορία των εμπορευμάτων, και ότι αν αυτή η διαδικασία σταματήσει ή αδρανοποιηθεί, το τέρας υποφέρει… Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο η διανομή και παράδοσή τους είναι επίσης επιχείρηση.
Αλλά ως ζαπατίστας που είμαστε, μελετήσαμε και αναλύσαμε. Και θέλουμε να φέρουμε τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε μπροστά σε επιστήμονες, καλλιτέχνες, φιλοσόφους και κριτικούς αναλυτές από όλο τον κόσμο.
Αλλά όχι μόνο. Κυρίως μπροστά στους ανθρώπους που στην καθημερινότητα των αγώνων τους έχουν υποστεί και συνειδητοποιήσει τις καταστροφές που έρχονται. Γιατί σε ό,τι αφορά το κοινωνικό, εκτιμούμε πολύ την ανάλυση και την κρίση εκείνων που παίζουν το τομάρι τους στη μάχη ενάντια στη μηχανή. Αντίθετα βλέπουμε με δυσπιστία όσους σχολιάζουν, αποτιμούν, συμβουλεύουν, κρίνουν και καταδικάζουν ή αθωώνουν από μια εξωτερική οπτική.
Αλλά προσοχή, θεωρούμε ότι αυτή η «outsider» κριτική ματιά είναι και απαραίτητη και ζωτικής σημασίας, γιατί επιτρέπει να δούμε πράγματα που δεν θα μπορούσαμε να δούμε στην καρδιά της μάχης και, προσέξτε, προσφέρει γνώσεις σχετικά με την γενεαλογία του κτήνους, τις μεταλλάξεις και τη λειτουργία του.
Τέλος, θέλουμε να μιλήσουμε και κυρίως να ακούσουμε όποιον είναι πρόθυμος για κάτι τέτοιο. Και δεν έχει σημασία το χρώμα, το μέγεθος, η φυλή, το φύλο, η θρησκεία του, η πολιτική του στράτευση ή το ιδεολογικό του παραπάτημα, εφόσον συμφωνεί σχετικά με το σκίτσο της δολοφονικής μηχανής.
Γιατί εάν μιλώντας για τον εγκληματία, κάποιος τον ταυτίζει με τη μοίρα, την κακοτυχία, «την φυσική τάξη των πραγμάτων», τη θεία οργή, την απροσεξία, την αδιαφορία, δεν μας ενδιαφέρει καθόλου να ακούσουμε και να μιλήσουμε. Για να μάθουμε αυτές τις εξηγήσεις αρκεί να παρακολουθήσουμε τις σαπουνόπερες και να καταφύγουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προς αναζήτηση επιβεβαίωσης.
Με άλλα λόγια πιστεύουμε ότι έχουμε εντοπίσει ποιος είναι ο εγκληματίας, το modus operandi και η φύση του εγκλήματος. Αυτά τα 3 χαρακτηριστικά συνθέτονται σε ένα σύστημα, δηλαδή σε έναν τρόπο σύμφωνα με τον οποίο συνδεόμαστε με την ανθρωπότητα και τη φύση: τον καπιταλισμό.
Ξέρουμε ότι πρόκειται για ένα συνεχιζόμενο έγκλημα και ότι η εκτέλεσή του θα είναι καταστροφική για ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά δεν είναι αυτό το συμπέρασμα που μας ενδιαφέρει να επαληθεύσουμε, όχι.
-*-
Γιατί μελετώντας και αναλύοντας ανακαλύψαμε τελικά κάτι που ίσως είναι σημαντικό. Ίσως και όχι. Εξαρτάται.
Έχοντας ως δεδομένο ότι αυτός ο πλανήτης, τουλάχιστον όπως τον αντιλαμβανόμαστε μέχρι σήμερα, θα καταστραφεί, ερευνούμε τις διάφορες επιλογές.
Δηλαδή το πλοίο βυθίζεται και αυτοί εκεί πάνω λένε ότι δε συμβαίνει τίποτε, πως πρόκειται για κάτι παροδικό. Ναι, όπως όταν βυθίστηκε το πετρελαιοφόρο Prestige απέναντι από τις ευρωπαϊκές ακτές (2002) -η Γαλικία υπήρξε η πρώτη μάρτυρας και θύμα- και οι επιχειρηματικές και κυβερνητικές αρχές έλεγαν ότι υπήρξε διαρροή μόνο λίγων σταγόνων καυσίμου. Την καταστροφή δεν την πλήρωσε ούτε το Αφεντικό, ούτε οι επιστάτες και οι διαχειριστές του. Την πλήρωσαν και συνεχίζουν να την πληρώνουν, οι άνθρωποι των κοινοτήτων που ζουν από το ψάρεμα σε αυτές τις ακτές. Αυτοί και οι απόγονοί τους.
Και με τη λέξη «Πλοίο» αναφερόμαστε στον πλανήτη, έναν πλανήτη ομογενοποιημένο που ηγεμονεύεται από ένα σύστημα: τον καπιταλισμό. Φυσικά μπορείτε να πείτε ότι «αυτό δεν είναι το πλοίο μας», όμως το σημερινό ναυάγιο δεν αφορά μόνο ένα σύστημα, αλλά ολόκληρο τον κόσμο μέχρι την πιο απομακρυσμένη και απομονωμένη του γωνιά και όχι μόνο τα κέντρα Εξουσίας του.
-*-
Καταλαβαίνουμε ότι κάποιοι πιστεύουν ότι το πλοίο μπορεί ακόμα να επιδιορθωθεί, να μπαλωθεί, να βαφτεί λιγάκι εδώ κι εκεί, να φρεσκαριστεί και πράττει αναλόγως. Να κρατηθεί οπωσδήποτε στην επιφάνεια πουλώντας ακόμα και τη φαντασίωση ότι είναι εφικτά μεγαπρογράμματα τα οποία όχι μόνο δεν αφανίζουν ολόκληρα χωριά, αλλά δεν βλάπτουν και τη φύση.
Ότι υπάρχουν άτομα που σκέφτονται πως αρκεί να είναι πολύ αποφασισμένοι και να βάλουν τα δυνατά τους στο μακιγιάζ (τουλάχιστον μέχρι να τελειώσει η εκλογική διαδικασία). Και πιστεύουν πως η καλύτερη απάντηση στις διαμαρτυρίες του «Nunca mais» (Ποτέ ξανά) -που επαναλαμβάνονται σε κάθε γωνιά του κόσμου- είναι οι υποσχέσεις και το χρήμα, τα πολιτικά προγράμματα και το χρήμα, οι καλές προθέσεις και το χρήμα, οι σημαίες και το χρήμα, οι φανατισμοί και το χρήμα. Φανατικοί που πιστεύουν ότι τα προβλήματα του κόσμου περιορίζονται στην έλλειψη χρημάτων.
Και το χρήμα χρειάζεται αυτοκινητόδρομους, μεγάλα προγράμματα που θα εκπολιτίσουν, ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, εργοστάσια, τράπεζες, εργατικά χέρια, καταναλωτές,… αστυνομίες και στρατούς.
Οι λεγόμενες «αγροτικές κοινότητες» χαρακτηρίζονται ως «υπανάπτυκτες» ή «καθυστερημένες» αφού η κυκλοφορία του χρήματος, δηλαδή των εμπορευμάτων, είναι είτε ανύπαρκτη είτε πολύ περιορισμένη. Δεν έχει καμία σημασία αν π.χ. τα ποσοστά των γυναικοκτονιών και της έμφυλης βίας είναι πολύ μικρότερα από αυτά των αστικών περιοχών. Η κυβερνητική επιτυχία μετριέται ανάλογα με τον αριθμό των περιοχών που καταστράφηκαν και επαναποικίστηκαν, χάρη στην ανοικοδόμησή τους, από παραγωγούς και καταναλωτές εμπορευμάτων. Εκεί όπου πριν υπήρχε ένα χωράφι καλαμποκιού, μια πηγή, ένα δάσος, σήμερα υπάρχουν ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, εργοστάσια, θερμοηλεκτρικοί σταθμοί, … έμφυλη βία, δίωξη της διαφορετικότητας, εμπόριο ναρκωτικών, παιδοκτονίες, εμπόριο ανθρώπων, εκμετάλλευση, ρατσισμός, διακρίσεις. Εν ολίγοις: π-ο-λ-ι-τ-ι-σ-μ-ό-ς.
Η ιδέα τους είναι να μετατραπεί ο αγροτικός πληθυσμός σε υπαλλήλους αυτής της «αστικοποίησης». Θα συνεχίσουν να ζουν, να δουλεύουν και να καταναλώνουν στον τόπο τους, αλλά ιδιοκτήτης όλων όσων τους περιβάλλουν θα είναι ένας βιομηχανικός-εμπορικός-χρηματοπιστωτικός-στρατιωτικός όμιλος η έδρα του οποίου βρίσκεται στον κυβερνοχώρο και για τον οποίο αυτό το κατακτημένο έδαφος δεν είναι παρά ένα σημείο στο χάρτη, ένα ποσοστό κερδών, ένα εμπόρευμα. Και το πραγματικό αποτέλεσμα: ο αυτόχθονας πληθυσμός θα πρέπει να μεταναστεύσει, γιατί το κεφάλαιο έρχεται με δικούς του «ειδικευμένους» υπαλλήλους. Για τον αυτόχθονα πληθυσμό το μόνο που μένει είναι να ποτίζει τους κήπους και να καθαρίζει τα πάρκινγκ, τα γραφεία, τις πισίνες που πριν ήταν καλλιεργήσιμες εκτάσεις, δάση, παραλίες, λίμνες, ποτάμια και πηγές.
Αυτό που δεν λένε είναι ότι πίσω από τις επεκτάσεις («πολέμους κατάκτησης») των κρατών -είτε εσωτερικές («ενσωματώνοντας όλο και περισσότερο πληθυσμό στον εκσυγχρονισμό»), είτε εξωτερικές με διάφορα προσχήματα (όπως αυτά που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση του Ισραήλ στον πόλεμο της ενάντια στην Παλαιστίνη)-, υπάρχει μια κοινή λογική: η κατάκτηση ενός εδάφους από το εμπόρευμα, δηλαδή από το χρήμα, δηλαδή από το κεφάλαιο.
Όμως κατανοούμε ότι αυτοί οι άνθρωποι προκειμένου να γίνουν οι ταμίες που διαχειρίζονται τις πληρωμές και τους λογαριασμούς που διατηρούν τη μηχανή ζωντανή, δημιουργούν εκλογικά πολιτικά κόμματα, μέτωπα -μεγάλα ή μικρά- για να διεκδικήσουν την πρόσβαση στην κυβέρνηση, «στρατηγικές» συμμαχίες και ρήξεις, κι όλες αυτές τις παραλλαγές στις οποίες επενδύονται κόποι και ζωές ολόκληρες, και πίσω από μικρές νίκες, κρύβουν μεγάλες αποτυχίες. Ένας μικρός νόμος εδώ, ένας επίσημος διάλογος εκεί, μια δημοσιογραφική είδηση παραπέρα, ένα tweet παραδίπλα, ένα like εκεί πέρα, κι όμως, για να δώσουμε ένα παράδειγμα ενός παγκόσμιου εν εξελίξει εγκλήματος, οι γυναικοκτονίες αυξάνονται. Στο μεταξύ ανεβοκατεβαίνει η αριστερά, ανεβοκατεβαίνει η δεξιά, ανεβοκατεβαίνει το κέντρο. Όπως τραγουδούσε και η αείμνηστη Marisol από τη Málaga, «η ζωή είναι μια λοταρία»: όλοι (οι πάνω) κερδίζουν, όλες (οι κάτω) χάνουν.
Όμως, ο «πολιτισμός» δεν είναι παρά ένα ανίσχυρο άλλοθι για την κτηνώδη καταστροφή που συντελείται. Το δηλητήριο συνεχίζει να ρέει (πλέον όχι από το Prestige -ή τουλάχιστον όχι μόνο από αυτό το ναυάγιο-) κι ολόκληρο το σύστημα μοιάζει διατεθειμένο να δηλητηριάσει μέχρι και την τελευταία γωνιά του πλανήτη αφού η καταστροφή κι ο θάνατος αποφέρουν περισσότερα κέρδη από τη διακοπή της λειτουργίας της μηχανής.
Είμαστε σίγουροι ότι κι εσείς θα μπορείτε να προσθέσετε κι άλλα πολλά παραδείγματα. Ενδείξεις ενός παραλόγου, κι όμως ενεργού εφιάλτη.
-*-
Οπότε εδώ και αρκετές δεκαετίες έχουμε επικεντρωθεί στην αναζήτηση εναλλακτικών. Η κατασκευή σχεδίων, κανό, βαρκών, ακόμα και πλοίων (η Έκτη ως μια απίθανη Κιβωτός), έχει έναν πολύ σαφή ορίζοντα. Κάποια στιγμή θα πρέπει να αποβιβαστούμε.
Διαβάσαμε και διαβάζουμε. Μελετήσαμε και συνεχίζουμε να το κάνουμε. Αναλύσαμε στο παρελθόν αλλά και τώρα. Ανοίξαμε την καρδιά και το βλέμμα μας, όχι σε ιδεολογίες τωρινές ή παλιότερες, αλλά στις επιστήμες, στις τέχνες και τις ιστορίες μας ως αυτόχθονες λαοί. Και με αυτές τις γνώσεις και αυτά τα εργαλεία, ανακαλύψαμε ότι υπάρχει σε αυτό το ηλιακό σύστημα, ένας πλανήτης που θα μπορούσε να είναι κατοικήσιμος: ο τρίτος του ηλιακού συστήματος, ο οποίος, μέχρι στιγμής, εμφανίζεται στα σχολικά και τα επιστημονικά βιβλία με το όνομα «Γη». Ειδικότερα, βρίσκεται ανάμεσα στην Αφροδίτη και τον Άρη. Δηλαδή, σύμφωνα με κάποιους πολιτισμούς, ανάμεσα στον έρωτα και τον πόλεμο.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο πλανήτης είναι ήδη ένας σωρός από ερείπια, πραγματικούς εφιάλτες, απτές φρικαλεότητες. Λίγα είναι αυτά που στέκονται ακόμα όρθια. Ακόμα και η πλεκτάνη που καλύπτει την καταστροφή σπάει. Οπότε, πώς να σας το πω, το θέμα δεν είναι να κατακτήσουμε αυτόν τον κόσμο και όποιος κερδίσει να απολαύσει τα λάφυρα. Είναι πιο περίπλοκο και, ναι, χρειάζεται μια παγκόσμια προσπάθεια: πρέπει να τον φτιάξουμε από την αρχή.
-*-
Ωστόσο, σύμφωνα με τις μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές του Χόλυγουντ, η διέξοδος ενώπιον μιας παγκόσμιας καταστροφής (πάντα πρόκειται για κάτι εξωτερικό -εξωγήινοι, κομήτες, ανεξήγητες πανδημίες, ζόμπι που μοιάζουν με υποψήφιους για κάποιο δημόσιο αξίωμα-), είναι προϊόν μιας ένωσης όλων των κυβερνήσεων του κόσμου (με επικεφαλής τους Αμερικανούς)… ή, ακόμα χειρότερα, της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών εκπροσωπούμενης από ένα άτομο, ή μία άτομο (μιας και η μηχανή έμαθε ότι η φάρσα πρέπει να είναι συμπεριληπτική), που μπορεί να έχει τα πολιτικά σωστά έμφυλα και φυλετικά χαρακτηριστικά αλλά στο στήθος φέρει τη σφραγίδα της καπιταλιστικής Λερναίας Ύδρας.
Όμως, έξω από αυτές τις μυθοπλασίες, η πραγματικότητα μας αποδεικνύει ότι όλα είναι εμπόριο: το σύστημα παράγει την καταστροφή και σου πουλά τα εισιτήρια για να αποδράσεις από αυτήν… στο διάστημα. Και σίγουρα στα γραφεία των μεγάλων εταιρειών υπάρχουν εξαίσια σχέδια αποικισμού του διαστήματος… τα οποία περιλαμβάνουν, φυσικά, την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Δηλαδή το σύστημα μεταφέρεται ακέραιο σε άλλο πλανήτη. Το πακέτο «all included» απευθύνεται σε όσους εργάζονται, σε αυτούς που ζουν εις βάρος όσων εργάζονται και στη μεταξύ τους σχέση εκμετάλλευσης.
-*-
Αλλά κάποιες φορές δεν στρέφουν το βλέμμα τους μόνο στο διάστημα. Ο «πράσινος» καπιταλισμός αγωνίζεται για την εγκαθίδρυση «προστατευόμενων» περιοχών στον πλανήτη. Οικολογικές φούσκες όπου το κτήνος θα μπορεί να προστατευτεί, ενώ ο πλανήτης θα επούλωνε τις πληγές του (κάτι που θα χρειαζόταν μόλις μερικά εκατομμύρια χρόνια).
Όταν η μηχανή μιλά για «έναν νέο κόσμο» ή για «τον εξανθρωπισμό του πλανήτη», σκέφτεται μόνο εδάφη που πρέπει να κατακτηθούν, να ερημωθούν και να καταστραφούν ώστε μετά να τα αποικίσει εκ νέου και να τα ανοικοδομήσει ακολουθώντας την ίδια λογική που έχει φέρει ολόκληρο τον πλανήτη στο χείλος του γκρεμού, πάντα πρόθυμο να κάνει το βήμα προς τα μπροστά που η πρόοδος απαιτεί.
Μπορεί να σκέφτεστε ότι δεν είναι δυνατόν κάποιος να είναι τόσο ηλίθιος ώστε να καταστρέψει το ίδιο το σπίτι στο οποίο μένει. «Ο βάτραχος δεν πίνει όλο το νερό του βάλτου στον οποίο μένει», λένε ότι λέει μια παροιμία του αυτόχθονα λαού των Σιού. Όμως αν προσπαθήσετε να εφαρμόσετε μια λογική στη λειτουργία μιας μηχανής, δεν θα βγάλετε νόημα (εδώ που τα λέμε, ούτε η μηχανή θα βγάλει νόημα). Οι ηθικές κρίσεις δεν έχουν καμιά αξία. Η λογική του κτήνους είναι το κέρδος. Φυσικά μπορεί να αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν μια μηχανή παράλογη, ανήθικη και ηλίθια να ορίζει τη μοίρα ενός ολόκληρου πλανήτη. Αχ, (αναστεναγμός), αυτό βρίσκεται στη γενεαλογία της, στην ίδια την ουσία της ύπαρξής της.
Όμως αφήνοντας κατά μέρος την καταδικασμένη απόπειρα να ενσταλάξετε λογική στο παράλογο, θα φτάσετε στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητο να καταστραφεί αυτό το τερατούργημα, το οποίο όχι δεν είναι διαβολικό. Δυστυχώς είναι ανθρώπινο.
Και φυσικά εσείς μπορεί να μελετήσετε, να διαβάσετε, να προβληματιστείτε, να αναλύσετε και να ανακαλύψετε ότι υπάρχουν σπουδαίες προτάσεις για να βγούμε από αυτή την κατάσταση. Από τις προτάσεις για ξυριστικά προϊόντα και μακιγιάζ, μέχρι τις προτάσεις περί μαθημάτων ηθικής και λογικής για το κτήνος, μέσω νέων ή παλιών συστημάτων.
Ναι, σας κατανοούμε, η ζωή είναι σκατά και πάντα είναι εφικτό να καταφύγει κανείς στον κυνισμό, που τόσο έχει υπερεκτιμηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο μακαρίτης SupMarcos έλεγε: «το κακό δεν είναι ότι η ζωή είναι σκατά, αλλά ότι σε υποχρεώνουν να τα φας και περιμένουν να πεις κι ευχαριστώ».
Αλλά ας υποθέσουμε ότι όχι, ότι εσείς γνωρίζετε πως πράγματι η ζωή είναι χάλια, αλλά ότι η αντίδρασή σας δεν είναι να κλειστείτε στον εαυτό σας (ή στον «κόσμο» σας, αυτό εξαρτάται από τον αριθμό των «ακόλουθών» σας στα υπάρχοντα και μελλοντικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Κι ότι τότε αποφασίζετε να ασπαστείτε με πίστη, με ελπίδα και ευλάβεια, κάποια από τις επιλογές που σας προσφέρονται. Κι επιλέγετε την καλύτερη, τη μεγαλύτερη, την πιο επιτυχημένη, την πιο διάσημη, αυτή που προηγείται… ή την πιο κοντινή σε εσάς.
Μεγάλα προγράμματα παλιών και νέων πολιτικών συστημάτων. Αδύνατες καθυστερήσεις του ρολογιού της ιστορίας. Πατριωτικοί εθνικισμοί. Μέλλοντα κοινά υπό την προϋπόθεση ότι η τάδε πολιτική επιλογή θα πάρει την Εξουσία και θα την διατηρήσει μέχρι να λυθούν όλα. Τρέχει η βρύση σας; Ψηφίστε το τάδε. Έχει πολλή φασαρία στη γειτονιά σας; Ψηφίστε το δείνα. Ανέβηκε το κόστος της μετακίνησης, των τροφίμων, των φαρμάκων, της ενέργειας, των σχολείων, του ρουχισμού, της διασκέδασης, της κουλτούρας; Φοβάστε τη μετανάστευση; Σας κάνουν να νιώθετε άβολα οι άνθρωποι με σκούρο δέρμα, οι διαφορετικές θρησκείες, οι ακατανόητες γλώσσες, τα διαφορετικά ύψη και παρουσιαστικά; Ψηφίστε…
Υπάρχουν επίσης αυτοί που δεν διαφέρουν σε στόχους πάρα μόνο στις μεθόδους. Κι έπειτα επαναλαμβάνουν πάνω, αυτά που καυτηρίαζαν κάτω. Με αηδιαστικά ταχυδακτυλουργικά τεχνάσματα φέρνοντας ως επιχείρημα γεωπολιτικές στρατηγικές, υποστηρίζουν υποψηφίους σεσημασμένους στο έγκλημα και την ηλιθιότητα. Απαιτούν από τους λαούς να ανεχτούν την καταπίεση προς όφελος του «διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων και της ανόδου της αριστεράς στην περιοχή». Αλλά η Νικαράγουα δεν είναι το ζεύγος Ορτέγκα-Μουρίγιο και το κτήνος δεν θα αργήσει να το αντιληφθεί.
Σε όλες αυτές τις μεγάλες προσφορές λύσεων που είναι διαθέσιμες στο μοιραίο σούπερ μάρκετ του συστήματος, πολλές φορές δεν αναφέρεται ότι πρόκειται για τη βίαιη επιβολή μιας ηγεμονίας και για ένα διάταγμα καταδίωξης και θανάτωσης εναντίον όλων όσων δεν είναι ομοούσιοι με τον νικητή.
Οι κυβερνήσεις κυβερνούν για τους ακόλουθούς τους, ποτέ για τους υπόλοιπους. Τα αστέρια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τρέφουν το κοινό τους ακόμα κι αν πρέπει να θυσιάσουν κάθε έννοια νοημοσύνης και ντροπής. Και η «πολιτική ορθότητα» σε αναγκάζει να συμπορευτείς με εχθρούς οι οποίοι αργά ή γρήγορα θα καταβροχθίσουν όποιον προτείνει την παραίτηση «ώστε να μην ωφεληθεί ο βασικός αντίπαλος».
-*-
Είναι ο ζαπατισμός μια σπουδαία απάντηση, ακόμα μία, στα προβλήματα του κόσμου;
Όχι. Ο ζαπατισμός είναι ένας σωρός ερωτήσεων. Και η πιο μικρή από αυτές μπορεί να είναι η πιο ανησυχητική: Κι εσύ τι ;
Απέναντι στην καπιταλιστική καταστροφή, ο ζαπατισμός προτείνει ένα παλιό-νέο ιδανικό κοινωνικό σύστημα, επαναλαμβάνοντας τις «καλές» πλέον επιβολές της ηγεμονίας και της ομογενοποίησης;
Όχι. Ο στοχασμός μας είναι μικρός όπως κι εμείς: οι προσπάθειες του καθενός, από τη δική του γεωγραφία, σύμφωνα με το δικό του ημερολόγιο και τρόπο, είναι αυτές που θα επιτρέψουν ίσως την εξαφάνιση του εγκληματία και, την ίδια στιγμή, την αναδημιουργία των πάντων. Κι όταν λέμε των πάντων, εννοούμε των πάντων.
Ο καθένας σύμφωνα με το δικό του ημερολόγιο, τη δική του γεωγραφία, τον δικό του τρόπο, πρέπει να φτιάξει τον δρόμο του. Και ακριβώς όπως κι εμείς, οι ζαπατιστικοί λαοί, θα σκοντάφτει και θα ξανασηκώνεται κι αυτό που θα δημιουργήσει θα έχει το όνομα που θα θέλει να του δώσει. Και θα είναι διαφορετικό και καλύτερο από αυτά που έχουμε βιώσει στο παρελθόν, κι αυτά που βιώνουμε σήμερα, μόνο εάν αναγνωρίζει το διαφορετικό και το σέβεται, εάν αρνείται να επιβάλει τον τρόπο σκέψης του στο διαφορετικό, κι εάν τέλος κατανοήσει ότι οι κόσμοι είναι πολλοί κι ότι ο πλούτος τους γεννιέται από και ακτινοβολεί στην διαφορετικότητά τους.
Είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Δεν το γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε όμως ότι για να το εξακριβώσουμε πρέπει να αγωνιστούμε για τη Ζωή.
-*-
Τότε γιατί ξεκινάμε αυτό το Ταξίδι για τη Ζωή, αν δεν φιλοδοξούμε να υπαγορεύσουμε δρόμους, διαδρομές, προορισμούς; Γιατί, αν δεν ψάχνουμε ακόλουθους, ψήφους, likes; Γιατί, αν δεν πηγαίνουμε να κρίνουμε και να καταδικάσουμε ή να αθωώσουμε; Γιατί, αν δεν απαιτούμε το φανατισμό υπέρ ενός νέου-παλιού πιστεύω; Γιατί, αν δεν αποζητάμε να περάσουμε στην Ιστορία και να καταλάβουμε μια θέση στο μουχλιασμένο Πάνθεον του πολιτικού φάσματος;
Λοιπόν για να είμαστε ειλικρινείς, ως Ζαπατίστας που είμαστε: δεν πάμε μόνο για να θέσουμε αντιμέτωπες τις αναλύσεις και τα συμπεράσματά μας με το διαφορετικό που αγωνίζεται και σκέπτεται με κριτικό πνεύμα.
Πηγαίνουμε για να ευχαριστήσουμε το διαφορετικό για την ύπαρξή του. Για να ευχαριστήσουμε τα μαθήματα που μας έχει προσφέρει η αντίσταση και η εξέγερσή του. Για να παραδώσουμε το άνθος που είχαμε υποσχεθεί. Για να αγκαλιάσουμε το διαφορετικό και να του πούμε στο αφτί ότι δεν είναι μόνη, μόνοση, μόνος. Για να του ψιθυρίσουμε ότι αξίζουν τον κόπο η αντίσταση, ο αγώνας, ο πόνος για όσες κι όσους έχουν φύγει, η οργή για τον εγκληματία που μένει ατιμώρητος, το όνειρο για έναν κόσμο όχι τέλειο, αλλά καλύτερο: έναν κόσμο χωρίς φόβο.
Κι επίσης, πάνω από όλα, πάμε για να αναζητήσουμε συνεργούς… για τη ζωή.
SupGaleano.
Ιούνιος 2021, Πλανήτης Γη.
