Ο Χαρίλαος Τρικούπης (1832 – 1896) γεννήθηκε σαν σήμερα, 11 Ιουλίου, στο Ναύπλιο. Προερχόταν από μία από τις πλέον ιστορικές οικογένειες του Μεσολογγίου αλλά και από την ονομαστή οικογένεια Καρατζά της Κωνσταντινούπολης, από τη μεριά της μητέρας του. Πατέρας του ήταν ο Σπυρίδων Τρικούπης, ιστορικός και πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ανάδοχος του ήταν ο ήρωας της επανάστασης Ανδρέας Μιαούλης. Σπούδασε Νομικά στο πανεπιστήμιο της Αθήνας και του Παρισιού. Αρχικά, ακολουθεί διπλωματική καριέρα, αλλά για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Ωστόσο και παρά τη σύντομη διπλωματική του καριέρα, ήταν πολλοί εκείνοι που εντυπωσιάστηκαν από τις ικανότητες του. Σύντομα επιλέγει την πολιτική στράτευση, γράφοντας την δική του ιστορία στο ταραχώδες σκηνικό της Ελλάδας του 20ου αιώνα.
Το 1865 εκλέγεται πρώτη φορά βουλευτής Μεσολογγίου και το 1866 διορίζεται υπουργό εξωτερικών υποθέσεων στη κυβέρνηση Κουμουνδούρου. Το 1872 ιδρύει το «άσημο» Πέμπτο κόμμα στο οποίο συγκεντρώνονται οι πλέον φιλελεύθεροι πολιτικοί της τότε ασθενικής ελληνικής αστικής τάξης. Το 1874 και κάτω από τις αυθαιρεσίες της κυβερνήσεως Βούλγαρη, ο χαρισματικός νέος πολιτικός, δημοσιεύει στην εφημερίδα Καιροί, το πασίγνωστο σατυρικό άρθρο Τις Πταιει. Σε αυτό το ανάγλυφο κατηγορώ, ο Τρικούπης κατονομάζει ως αντιδραστικές και αναχρονιστικές του βασιλιά να ορκίζει κυβερνήσεις μειοψηφίας με αυλική μονάχα και όχι λαϊκή υποστήριξη. Κατά τον Τρικούπη, η κάθε κυβέρνηση, που επιλέγει να ασκήσει την εξουσία, οφείλει να έχει την δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της βουλής. Είναι η πρώτη φορά που η ψήφος εμπιστοσύνης αποκτά θεμελιώδη σημασία για την ομαλή διεξαγωγή του κοινοβουλευτικού βίου. Άπαξ και αυτή χαθεί, η κυβέρνηση οφείλει να διεξάγει εκλογές. Το εμπρηστικό αυτό άρθρο ανοίγει – κάπως απρόσμενα – τις πόρτες της πρωθυπουργίας. Από το 1875 μέχρι το 1894 διατελεί πρωθυπουργός συνολικά επτά φορές και κυριαρχεί τα δέκα από τα είκοσι χρόνια.
Κατά την διάρκεια της πρωθυπουργίας του ο Τρικούπης, γίνεται ιδιαίτερα αγαπητός στα ανώτερα στρώματα της αστικής τάξης, μα ιδιαίτερα μισητός στα μεσαία και κατώτερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Το εκσυγχρονιστικό του πρόγραμμα ( τα δημόσια έργα, η αναδιοργάνωση του στρατού και της αστυνομίας καθώς και οι φορολογικές πρακτικές του) προσπαθεί να καταστήσει την Ελλάδα ένα σύγχρονο, δυτικού τύπου, δημοκρατικό προμαχώνα. Η αγροτική πολιτική του (που απλώς επέτεινε το πρόβλημα των εξαθλιωμένων κολίγων) καθώς και η αδυναμία του να αποπληρώσει τα δάνεια που ο ίδιος σύνηψε με τις δυτικές δυνάμεις, προκαλούν την ατιμωτική του ήττα το 1895. Λόγω του αποτελέσματος των εκλογών ( δεν κατάφερε να καν να εκλεγεί βουλευτής) αυτοεξορίζεται στις Κάννες. Πέθανε το 1896 σε ηλικία 64 ετών και ενταφιάστηκε στην Αθήνα. Έμεινε στην ιστορία για την τιτάνια προσπάθεια του να εκσυγχρονίσει την ελληνική πολιτική με τομές σχεδόν σε όλους τους τομείς. Η αναλγησία και η σημαντική έλλειψη κοινωνικής ευαισθησίας καθώς και η πολύ μεγάλη φορολογία των κατωτέρων κυρίως στρωμάτων, προκάλεσαν την μνημειώδη πτώση του. Η πτώχευση της Ελλάδας το 1893 αμαύρωσε κάθε προσπάθεια μεταρρύθμιση. Η ιστορική φράση «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» που αποδίδεται στον Τρικούπη, τελικώς φαίνεται να μην ειπώθηκε ποτέ μιας και δεν έχει καταγραφεί στα πρακτικά του κοινοβουλίου.
Γενικότερα, η δράση του Χαρίλαου Τρικούπη στην Ελλάδα, θεωρείται ως μία από τις πιο καθοριστικές για τη μετάβαση της χώρας στον 20ό αιώνα. Το έργο του προκάλεσε πολλές φορές διχογνωμίες και αντιδράσεις την εποχή εκείνη, όμως τα αποτελέσματά του σε πολλές περιπτώσεις είναι ορατά ακόμα και στη σύγχρονη και μεταγενέστερη Ελλάδα.
Επιμέλεια: Τάσος Ξένος