Μαζική ανυπακοή κατά των μεγάλων έργων υδροταμιευτήρων, διαδηλώσεις και δράσεις κατά της διάνοιξης αυτοκινητοδρόμων, συγκεντρώσεις κατά της βιομηχανικής γεωργίας: Το κίνημα Les Soulèvements de la Terre (Οι Εξεγέρσεις της Γης) είναι μια μορφή σύγχρονης Κομμούνας, σύμφωνα με την ιστορικό Κριστίν Ρος, η οποία δημοσίευσε πρόσφατα ένα δοκίμιο για τον «αγώνα ως τρόπο να κατοικείς».
Η Κριστίν Ρος, καθηγήτρια συγκριτικής λογοτεχνίας και ειδική στη γαλλική ιστορία και τον πολιτισμό, επανέρχεται στα βιβλία της στην ιστορία της Κομμούνας. Αντί όμως να εξετάζει το παρελθόν που έχει περάσει, επιχειρεί να φέρει στο παρόν τις επαναστατικές επινοήσεις και πρακτικές των κομμουνάρων και όσων κληρονόμησαν την παράδοσή τους. Στο νέο της βιβλίο, La Forme-Commune. La lutte comme manière d’habiter (Η μορφή-Κομμούνα. Ο αγώνας ως τρόπος να κατοικείς), ερευνά το πώς βιώνονται τα κοινά στις στιγμές εκείνες που το κράτος αποσύρεται. Επανέρχεται σε ορισμένες πρωτοποριακές εμπειρίες του τέλους του 20ού αιώνα: την Κομμούνα της Νάντης τον Μάη του 1968, τον αγώνα κατά του αεροδρομίου Ναρίτα στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1970, και τη ZAD της Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ. Συζητάει επίσης για τις «Εξεγέρσεις της Γης», ένα κίνημα που υποστηρίζει και με το οποίο διαδήλωσε κατά του υδροταμιευτήρα στο Σαντ-Σολίν της περιοχής Ντε-Σεβρ στις 25 Μαρτίου 2023.
[Στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο της Κοινοτική πολυτέλεια: Το πολιτικό φαντασιακό της Παρισινής Κομμούνας (εκδόσεις των ξένων, 2020) και μια συζήτησή της με το περιοδικό «Βαβυλωνία» Ένας καφές με την Κριστίν Ρος. Για τις συνέχειες του Μάη του ’68 (Βαβυλωνία, 2018).]
Στο βιβλίο σας La Forme–Commune, γράφετε ότι «Οι Εξεγέρσεις της Γης» είναι «η σύγχρονη εκδοχή της Κομμούνας». Γιατί πιστεύετε ότι αυτό το κίνημα για την υπεράσπιση της γης ενάντια στην αγροτική βιομηχανία μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή ενσάρκωσης της Κομμούνας;
Για μένα, «Οι Εξεγέρσεις της Γης» είναι ένα σύγχρονο παράδειγμα μιας μορφής Κομμούνας, επειδή κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα κοινό μέτωπο, και το δημιούργησαν από πολύ διαφορετικές ομάδες και ανθρώπους. Πρόκειται για μια πολύ συγκεκριμένη μορφή. Δεν είναι πολιτικό κόμμα, δεν είναι μια οργάνωση με βάση την τάξη ή την εθνικότητα, και όμως είναι πολύ καλά οργανωμένες. Δεν λέω ότι «Οι Εξεγέρσεις της Γης» είναι η μετενσάρκωση της Παρισινής Κομμούνας. Όμως και οι δύο μάς αποκαλύπτουν έναν τρόπο διαχείρισης των κοινών που εμφανίζεται όταν αποσύρεται το κράτος. Αυτή η μορφή μπορεί να ονομαστεί «Κομμούνα». Ο όρος είχε πολλές σημασίες ιστορικά. Αναφέρεται τόσο στις αστικές πόλεις του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, όσο και στην πιο ριζοσπαστικά δημοκρατική πλευρά της Γαλλικής Επανάστασης, σε αγροτικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο, καθώς και στις επιθυμίες που εκφράστηκαν στις εργατικές συνελεύσεις στο τέλος της Δεύτερης Αυτοκρατορίας στη Γαλλία: επιθυμίες, με άλλα λόγια, για έναν κόσμο που να βασίζεται στη συνένωση και τη συνεργασία. Ετυμολογικά, «κομμούνα» σημαίνει, πολύ απλά, συνένωση, μοίρασμα από κοινού.
«Οι Εξεγέρσεις της Γης» είναι μια ιδιαίτερη μορφή συνένωσης, που δεν φοβάται να έρθει αντιμέτωπη με την αστυνομία και να αντιταχθεί κατά μέτωπο στο κράτος. Είναι αυτό που τις καθιστά μια «μορφή Κομμούνας»;
Στην περίπτωση των «Εξεγέρσεων της Γης», αυτό που δημιούργησε την ανάγκη τους να συνεργαστούν βασίζεται στην υπεράσπιση της ζωής απέναντι στις συνεχείς επιθέσεις του καπιταλισμού. Και αυτές οι επιθέσεις είναι πολύ βίαιες. Συγκεκριμένα, οι ομάδες που απαρτίζουν τις «Εξεγέρσεις της Γης» έχουν επιλέξει να υπερασπιστούν ό,τι έχει απομείνει από τη γεωργική γη στη Γαλλία. Οι κομμούνες χαρακτηρίζονται από πρακτικό πνεύμα: είναι ριζωμένες στις συνθήκες του κάθε τόπου και έρχονται αντιμέτωπες με τις σύγχρονες περιβαλλοντικές συνθήκες. Χρησιμοποιούν επίσης πολύ δημιουργικά τους πόρους που είναι διαθέσιμοι στο παρόν. Η μορφή-Κομμούνα έχει μια υπαρξιακή διάσταση: αναλαμβάνεις την ευθύνη να οργανώσεις την καθημερινή σου ζωή μαζί με άλλους. Αλλά όταν οι άνθρωποι ζουν πραγματικά διαφορετικά, το κράτος συνήθως δεν το βλέπει αυτό με καλό μάτι.
Πώς ορίζετε τη μορφή της Κομμούνας;
Η μορφή δηλώνει μια πολύ πρακτική (και όχι θεωρητική) άμεση παρέμβαση στις συνθήκες του παρόντος, και επίσης εντάσσεται σε μια τοπική κατάσταση. «Οι Εξεγέρσεις της Γης» επεξεργάστηκαν εκ νέου την ξεπερασμένη μορφή του συνεταιρισμού και, προσαρμόζοντάς την στις νέες συνθήκες, δημιούργησαν ένα σύνολο εντελώς νέων εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σήμερα.
Η ZAD [Zone A Défendre – Ζώνη προς Υπεράσπιση] στη Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ ήταν πραγματικά η πρώτη που κατάφερε να δημιουργήσει και να διατηρήσει αυτό που θεωρώ ως το βασικό νέο εργαλείο: την αλληλεγγύη ενός πολύ μεγάλου φάσματος διαφορετικοτήτων. Όποιος/α συμμετείχε σε γενικές συνελεύσεις της ZAD γνωρίζει ότι μπορούσες να δεις εκεί φυσιολάτρες, δικηγόρους, παλαιού τύπου αγρότες, υπερσύγχρονους αγρότες, σεπαρατίστριες λεσβίες, ακτιβιστές, εκλεγμένους αξιωματούχους, μαγαζάτορες: ένα φάσμα ανθρώπων που σε άφηναν με το στόμα ανοιχτό, και που αναλάμβαναν το δύσκολο έργο να τα βρουν μεταξύ τους και να προσπαθήσουν να κάνουν κάτι μαζί. Αυτό είναι το είδος του κοινωνικού και πολιτικού σχηματισμού που προκαλεί τον μεγαλύτερο πανικό στις ελίτ, επειδή δείχνει ότι οι άνθρωποι είναι σε θέση να δημιουργήσουν ευρείες συμμαχίες. Ο Κροπότκιν λέει ότι η αλληλεγγύη δεν είναι ένα αίσθημα, δεν είναι κάτι που νιώθεις, δεν είναι μια προσωπική ηθική αξία. Είναι μια επαναστατική στρατηγική. Και είναι η πιο σημαντική από όλες τις στρατηγικές.
Συμμετείχατε στη διαδήλωση των «Εξεγέρσεων της Γης» κατά του υδροταμιευτήρα στο Σαντ-Σολίν στις 25 Μαρτίου 2023. Τι είδατε εκεί;
Έχω φτάσει σε μια ηλικία που κάνω πράγματα μόνο αν υπάρχει μια εύλογη πιθανότητα να περάσω καλά. Απολαμβάνω πραγματικά αυτού του είδους τις συγκεντρώσεις. Μου αρέσει να συναντώ ανθρώπους που δεν γνωρίζω, πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους, μου αρέσει να μιλάω μαζί τους και να περπατάμε παρέα – ο καλύτερος τρόπος για να συζητάς με κάποιον είναι να περπατάτε μαζί. Στο Σαντ-Σολίν νομίζω ότι περπατήσαμε 20 χιλιόμετρα. Είναι ένας τρόπος να γνωρίσεις νέους φίλους και να ξαναδείς παλιούς. Είναι πολύ ευχάριστο, πόσο μάλλον όταν έχει και λιακάδα.
Την πρώτη φορά που πήγα στο Ντε-Σεβρ για μια διαδήλωση ενάντια στους υδροταμιευτήρες, πριν από ένα χρόνο, δεν είχα ιδέα για το μέγεθος της συσσώρευσης νερού και της ιδιωτικοποίησης που αναπτύσσεται στην ύπαιθρο. Νομίζω ότι ο μόνος τρόπος για να πάρει κανείς μια ιδέα της κλίμακας αυτού που συμβαίνει είναι να πάει και να δει. Έμεινα έκπληκτη από το μέγεθος αυτών των δεξαμενών. Δεν πίστευα στα μάτια μου. Το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν πώς όλο αυτό το νερό εξατμίζεται! Γιατί δεν θεωρείται πρόβλημα αυτό; Εκείνη την πρώτη φορά ήμασταν μόνο μερικές χιλιάδες άνθρωποι. Ήταν τότε που είχαμε μόλις βγει από τους περιορισμούς του Covid. Όταν επέστρεψα στο Σαντ-Σολίν στις 25 Μαρτίου, υπήρχαν δέκα φορές περισσότεροι άνθρωποι. Είναι εντυπωσιακή αύξηση για έναν μόλις χρόνο. Δείχνει αυτό που θεωρώ ως το μεγαλύτερο επίτευγμα των «Εξεγέρσεων της Γης»: την πολιτική εκπαίδευση.
Τριάντα χιλιάδες άνθρωποι που βαδίζουν μέσα από αυτά τα χωράφια αποτελούν ένα αρκετά περίεργο θέαμα. Η τελευταία φορά που τόσοι πολλοί άνθρωποι ήρθαν από όλη τη Γαλλία για να συναντηθούν σε ένα μέρος στην ύπαιθρο ήταν πριν από 50 χρόνια: όταν ήρθαν για να υποστηρίξουν τους κτηνοτρόφους της Λαρζάκ. «Οι Εξεγέρσεις της Γης» κατάφεραν να ξαναστρέψουν το βλέμμα των κατοίκων των πόλεων στην ύπαιθρο.
Αυτό που επίσης είδα στο Σαντ-Σολίν ήταν μια παραστρατιωτική κυβέρνηση να πετάει κρότου-λάμψης στους ίδιους τους πολίτες της. Όλα τα κινήματα χειραφέτησης έχουν αντιμετωπίσει και θα αντιμετωπίσουν στρατιωτική και αστυνομική καταστολή: η Παρισινή Κομμούνα, το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εξέγερση των Ζαπατίστας στο Μεξικό. Αλλά υπάρχει κάτι ιδιαίτερο όσον αφορά την αστυνομική βία στη Γαλλία αυτή τη στιγμή. Την είχα ήδη βιώσει σε κάποιες από τις διαδηλώσεις της ZAD, και κυρίως το 2018 στη Νάντη, όταν η κυβέρνηση εκκένωσε τη ZAD. Κατά τη διάρκεια εκείνης της διαδήλωσης, η αστυνομία κυριολεκτικά έπνιξε στα δακρυγόνα ολόκληρη την πόλη της Νάντης. Είδα Καναδούς τουρίστες, με τα μάτια τους γεμάτα δάκρυα, να προσπαθούν να βρουν καταφύγιο στις κουζίνες εστιατορίων. Είδα ένα πεντάχρονο κορίτσι να κάνει εμετό στο δρόμο και τον πατέρα της να βαράει το πλάι μιας κλούβας των CRS [γαλλικά ΜΑΤ] και να φωνάζει: «Βγείτε έξω να δείτε τι κάνατε!». Στη Νάντη η αστυνομία έριχνε αδιακρίτως δακρυγόνα και κρότου-λάμψης. Η αστυνομία και τα πολεμικά όπλα που χρησιμοποιούσε έμοιαζαν εκτός ελέγχου. Ως Αμερικανίδα, αυτό ήταν κάτι πρωτόγνωρο για μένα. Η αστυνομική βία στις ΗΠΑ δεν εφαρμόζεται αδιακρίτως – μάλλον κάνει έντονες διακρίσεις: η αχαλίνωτη βία της εξαπολύεται ιδιαίτερα εναντίον νεαρών έγχρωμων ανδρών. Όμως, ακόμη και τότε, οι αστυνομικοί δεν χρησιμοποιούν κρότου-λάμψης.
Στο βιβλίο σας, ανατρέχετε σε διάφορους αγώνες από τη δεκαετία του 1960: την Κομμούνα της Νάντης τον Μάη του 1968, τον αγώνα των αγροτών της Τσίμπα κατά του αεροδρομίου Ναρίτα τη δεκαετία του 1970 στην Ιαπωνία, την ZAD στη Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ και τον πιο περιορισμένο αγώνα κατά του αεροδρομίου Μιραμπέλ στο Μόντρεαλ. Τι έχουν να μας διδάξουν σήμερα αυτοί οι (ανεπιτυχείς εκτός από την Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ) αγώνες του παρελθόντος;
Υποθέτω ότι δεν είναι συνηθισμένο για μία ιστορικό, αλλά δεν πιστεύω ότι το παρελθόν μάς διδάσκει τίποτα. Δεν παίρνουμε μαθήματα από το παρελθόν. Δεν νομίζω ότι ο αγώνας της Ναρίτα διδάσκει τίποτα στις «Εξεγέρσεις της Γης». Ούτε ότι η Κομμούνα της Νάντης δίδαξε τίποτα στη Λαρζάκ. Το παρελθόν δεν έχει κάποια παιδαγωγική σχέση μαζί μας. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το αντίθετο: πώς ένα σύγχρονο κίνημα όπως «Οι Εξεγέρσεις της Γης» μάς κάνει να αλλάξουμε την οπτική μας για το παρελθόν. Έτσι, για άλλη μια φορά, η Λαρζάκ γίνεται ορατή στους ανθρώπους σήμερα. Και μπορούμε σήμερα να θεωρήσουμε τον αγώνα των αγροτών ενάντια στο αεροδρόμιο Ναρίτα ως το σημαντικότερο κίνημα στη μεταπολεμική ιστορία της Ιαπωνίας.
Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει με όλους αυτούς τους αγώνες για τη γη από τη δεκαετία του 1970. Μπορούμε τώρα να τους ξανακοιτάξουμε και να τους δούμε με διαφορετικό τρόπο. Αυτοί οι μεγάλοι αγώνες, που διήρκεσαν τόσο πολύ, επέτρεψαν σε όλους να συνειδητοποιήσουν για πρώτη φορά ότι δεν αρκεί να αγωνίζονται για την ισότητα. Ο αγώνας για την ισότητα έπρεπε να συνδυαστεί με έναν ακόμη στόχο: την υπεράσπιση των συνθηκών της ζωής στον πλανήτη. Με αυτή την ανάγνωση, οι δεκαετίες του 1960 και του 1970 γίνονται πάνω απ’ όλα η στιγμή που πολλοί άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι η αντίφαση μεταξύ της καπιταλιστικής ανάπτυξης και των περιβαλλοντικών συνθηκών ζωής είχε γίνει η καθοριστική αντίφαση της ζωής τους.
Ο αγώνας στη Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ, και η επακόλουθη εμπειρία της ZAD, αγνοήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα από τον γαλλικό πνευματικό κόσμο που τον είδε ως ένα μικρό τοπικό περιστατικό. Αλλά εσείς λέτε, αντίθετα, ότι ήταν ακριβώς ο τοπικός του χαρακτήρας που τον έκανε ισχυρό, επειδή υπήρχε κάτι συγκεκριμένο να υπερασπιστεί. Πώς εξηγείτε αυτό το παράδοξο;
Δεν μπορώ να σας πω πόσοι άνδρες επαναστάτες και διανοούμενοι της πόλης, όταν τους έλεγα ότι κάτι συνέβαινε εκεί κάτω και ότι συνέχιζα να πηγαίνω, μου απαντούσαν: «Α, όλοι έχουμε δει νέους να το κάνουν αυτό, θα το ξεπεράσουν, δεν έχει καμία σχέση με την αλλαγή του συστήματος». Πάντα λένε ότι τα «μικρά τοπικά πράγματα» δεν μετράνε, επειδή τα κέντρα της καπιταλιστικής εξουσίας βρίσκονται στις πόλεις, και οι εργαζόμενοι των πόλεων είναι η μόνη κοινωνική ομάδα από την οποία θα έρθει η κοινωνική αλλαγή. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αναγνώριση των «μικρών τοπικών αγώνων» σχετίζεται με το χάσμα μεταξύ πόλης και υπαίθρου. Είναι σαν να πιστεύουμε ότι εργασία υπάρχει μόνο στις πόλεις. Ή ότι η αρπαγή της γης που συμβαίνει στην ύπαιθρο δεν συμβαίνει και στην πόλη. Τον 19ο αιώνα, ο Ελιζέ Ρεκλύ έγραψε ένα ολόκληρο φυλλάδιο μετά την Παρισινή Κομμούνα για το θέμα αυτό, γιατί πίστευε ότι το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα ήταν η αδυναμία των κατοίκων της πόλης να αντιληφθούν πώς είναι η ζωή στην ύπαιθρο και ποια είναι τα προβλήματά της.
Όταν είπα σε κάποιους φίλους μου στο Παρίσι ότι θα πήγαινα σε ένα μέρος στο Ντε-Σεβρ κοντά στο Μελ, μου είπαν: «Μα είναι στη μέση του πουθενά!». Αλλά τι σημαίνει αυτό το «πουθενά» σήμερα; Όταν οι ιάπωνες αγρότες προσπαθούσαν να αποτρέψουν τη μετατροπή της γης τους σε αεροδρόμιο, ονόμασαν το σχεδιαζόμενο αεροδρόμιο «πύλη για το πουθενά». Έχει πολύ ενδιαφέρον σήμερα να αναρωτηθούμε πού βρίσκεται το κέντρο του πουθενά. Μήπως το πουθενά είναι ο εναέριος χώρος, γεμάτος drones, δισεκατομμυριούχους με τα φανταχτερά τους παιχνίδια και πολυτελή εμπορεύματα που ίπτανται στην ατμόσφαιρα; Ή μήπως είναι κάπου κοντά στο Μελ; Πρόκειται για ζήτημα αντίληψης και ικανότητας να δούμε ότι η αστική ζωή έχει συστηματικά παραβλέψει και αγνοήσει το ζήτημα της αγροτικής εργασίας, της πρόσβασης στη γη, της παραγωγής των τροφίμων. Ενώ όλες οι αποφάσεις σχετικά με αυτά τα θέματα λαμβάνονται στα αστικά κέντρα.
Το έργο σας για την Παρισινή Κομμούνα έκανε γνωστή την έννοια της «κοινοτικής πολυτέλειας», μια ιδέα που επινόησαν ορισμένοι κομμουνάροι για να περιγράψουν μια μορφή «δημόσιας ομορφιάς», που νοείται ως βελτίωση του περιβάλλοντος στις πόλεις και τα χωριά. Στο νέο σας βιβλίο, γράφετε ότι αυτή η ιδέα της κοινοτικής πολυτέλειας «αψηφά τα θεμέλια του λόγου περί λιτότητας». Τι εννοείτε με αυτό;
Η κοινοτική πολυτέλεια είναι ένας τρόπος να μιλάμε για το μη οικονομικό μέρος της στέρησης. Είμαι αρκετά μαρξίστρια για να λέω ότι κάθε στέρηση είναι τελικά οικονομική. Αλλά οι μορφές αλλοτρίωσης και στέρησης που βιώνουν οι άνθρωποι περιλαμβάνουν και πολλά άλλα στοιχεία. Ένας άνθρωπος μπορεί να στερηθεί την αξιοπρέπειά του, τον χρόνο του, την ικανότητά του να φαντάζεται και να εργάζεται για ένα εφικτό μέλλον μαζί με άλλους ανθρώπους, τη δημιουργικότητά του, ορισμένες απολαύσεις, την αισθητική.
Και είναι ένας τρόπος να μιλήσουμε για τη σημασία που έχουν αυτές οι διαστάσεις για τον κοινωνικό και προσωπικό μετασχηματισμό. Οι απολαύσεις και η αισθητική είναι εξίσου σημαντικές για τους ανθρώπους με περιορισμένα οικονομικά μέσα όσο και για τους άλλους. Κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας, ο όρος αυτός αναφερόταν στο δικαίωμα όλων να ζουν και να εργάζονται σε ένα ευχάριστο περιβάλλον. Αυτό το αίτημα μπορεί να μη φαίνεται πολύ σημαντικό. Στην πραγματικότητα, όμως, έχει τεράστια σημασία, διότι για να ικανοποιηθεί θα πρέπει να μετασχηματίσουμε τη σχέση μας με την τέχνη –θα πρέπει η τέχνη να είναι μέσα στη ζωή όλων μας και κάθε μέρα, όχι μόνο στα μουσεία–, τη σχέση μας με την εργασία, με την εκπαίδευση, με το περιβάλλον όπου ζούμε. Είναι επομένως ο μεγαλύτερος από όλους τους μετασχηματισμούς. Πρόκειται για μια «επαναξιολόγηση των αξιών», όπως το έθεσε ο Νίτσε: για τον μετασχηματισμό των αξιών της κοινωνίας, για το πώς ορίζει τον πλούτο και τη φτώχεια.
Σε αυτό το βιβλίο, αναφέρομαι συχνά στον Ανρύ Λεφέβρ, έναν στοχαστή που δεν έχει εκτιμηθεί τόσο στη Γαλλία όσο στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, και ο οποίος δεν αναγνωρίζεται ως στοχαστής της οικολογίας που ήταν. Είπε ότι οι ομάδες και τα άτομα δεν μπορούν να συγκροτηθούν ως πολιτικά δρώντες, και να γίνουν πολιτικά υποκείμενα, παρά μόνο αν παράγουν έναν υλικό και κοινωνικό χώρο τον οποίο ελέγχουν και ιδιοποιούνται. Αλλά όχι με την έννοια της κατοχής ή της ιδιοκτησίας – μάλλον, με την έννοια μιας συλλογικής δημιουργίας. Έφερε ως παράδειγμα τις βραζιλιάνικες φαβέλες: πολύ φτωχοί άνθρωποι που καταφέρνουν να δημιουργήσουν έναν κοινωνικό χώρο που γι’ αυτούς έχει αξία.
Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που είδαμε πολύ καθαρά με τα Gilets Jaunes (Κίτρινα Γιλέκα), στις συγκεντρώσεις τους στους κόμβους των αυτοκινητόδρομων και με το είδος της κοινωνικότητας που ανέπτυξαν σε πολύ αφιλόξενα περιβάλλοντα στην άκρη της πόλης. Και η κυβέρνηση θέλησε αμέσως να διαλύσει αυτό που συνέβαινε εκεί. Κατά τη διάρκεια του Occupy Wall Street και της κατάληψης στο Πάρκο Ζουκότι στη Νέα Υόρκη, οι άνθρωποι μπορούσαν τουλάχιστον να περάσουν τη νύχτα έξω. Ενώ στη Γαλλία, κατά τη διάρκεια του κινήματος Nuit Debout (Άγρυπνη Νύχτα), έπρεπε να ξαναχτίζουν τα καταφύγιά τους κάθε πρωί! Πράγμα που δείχνει, για άλλη μια φορά, το πόσο απειλητικές θεωρεί η κυβέρνηση αυτές τις κοινοτικές δραστηριότητες.
Μιλάτε για τη σημασία των κινημάτων «υπεράσπισης», μια έννοια που προτιμάτε από εκείνη της αντίστασης. Γιατί;
Το να λες ότι αντιστέκεσαι σημαίνει ότι αποδέχεσαι την ατζέντα της κυβέρνησης. Αντιστέκεσαι στην ατζέντα της κυβέρνησης. Όταν θέλεις να υπερασπιστείς τον εαυτό σου, είναι επειδή έχεις ήδη κάτι που αγαπάς και που αξίζει να αγωνιστείς γι’ αυτό. Είναι η δική σου ατζέντα. Όταν αντιστέκεσαι, αποδίδεις στην αντίπαλη πλευρά χαρακτηριστικά μιας τεράστιας δύναμης. Νομίζω ότι είναι πιο σημαντικό να ξεκινάς με αυτό που έχεις, με αυτό που εκτιμάς, γιατί με αυτόν τον τρόπο δημιουργείς μια κοινότητα.
Γιατί δεν μιλάτε περισσότερο για την επανάσταση ή τις επαναστατικές πράξεις στο βιβλίο σας;
Νομίζω ότι, ούτως ή άλλως, η λέξη πρέπει να υπάρχει κάπου μέσα στο βιβλίο! Ο Κροπότκιν έλεγε ότι η μορφή-Κομμούνα ήταν τόσο το απαραίτητο περιβάλλον της επανάστασης όσο και το μέσο για την πραγματοποίησή της. Στα παραδείγματα που συζητώ, νομίζω ότι οι έννοιες της υπεράσπισης και της επανάστασης μπορούν μάλλον να χρησιμοποιηθούν η μία στη θέση της άλλης. Συνδέονται στενά μεταξύ τους. Το πλήρες όνομα του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων ήταν Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων για την Αυτοάμυνα. Όταν αποφάσισαν ότι το να είσαι μαύρος ή μαύρη είχε αξία, ότι άξιζε να υπερασπιστούν τις μαύρες γειτονιές, άρχισαν να κινούνται με έναν συγκεκριμένο τρόπο: να δημιουργούν προγράμματα σχολικών γευμάτων για τα παιδιά, να φτιάχνουν αρτοποιεία, ένα ολόκληρο αυτοοργανωμένο κοινοτικό σύστημα που μετέτρεψε τις γειτονιές τους σε ενεργές κομμούνες. Για μένα, αυτή είναι μια μορφή επανάστασης, ριζωμένη στην καθημερινή ζωή και όχι στην ιδεολογία. Το να δουλεύεις σε κομμούνες που οργανώνονται με βάση την καθημερινή ζωή σού επιτρέπει να κάνεις μια επανάσταση με τρόπο τέτοιο που οι άνθρωποι μπορούν να σχετιστούν μαζί της. Είναι ένας τρόπος που τον καταλαβαίνουν και μπορούν να συμμετέχουν. Όλοι θέλουν να συμμετέχουν στην αλλαγή των ρυθμών της καθημερινής τους ζωής. Η μετατροπή της διατροφής σε συλλογική υπόθεση είναι ένας τρόπος για να γίνει αυτό.
Γράφετε επίσης ότι καθώς πυκνώνουν οι περιβαλλοντικές καταστροφές καθίσταται όλο και πιο δύσκολη η διάκριση ανάμεσα στην αναμονή μιας αλλαγής του συστήματος και στην απλή υπεράσπιση του κεφαλαίου. Γιατί συμβαίνει αυτό;
«Οι Εξεγέρσεις της Γης» κατάφεραν κάτι σπουδαίο: να δημοσιοποιήσουν τα προβλήματα της υπαίθρου και τον θανάσιμο ρόλο της FNSEA [Fédération nationale des syndicats d’exploitants agricoles, η γαλλική Εθνική Ομοσπονδία Αγροτικών Ενώσεων] και άλλων αγροτικών οργανώσεων.
Γνωρίζουμε ήδη όλα όσα χρειάζεται για το πώς ο καπιταλισμός καταστρέφει τη ζωή. Αρκεί να καταλάβουμε ότι μέχρι τα μέσα αυτού του αιώνα η διαθέσιμη καλλιεργήσιμη γη ανά άτομο στον πλανήτη θα είναι το ένα τέταρτο της αντίστοιχης που ήταν τη δεκαετία του 1960. Αυτό και μόνο το στοιχείο είναι αρκετό. Και τότε συνειδητοποιείς ότι δεν χρειάζεται να περιμένεις αυτό που οι παλιοί μαρξιστές αποκαλούσαν «κατάλληλη συγκυρία», τη στιγμή εκείνη που όλοι ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο θα ξεσηκωθούν και θα αλλάξουν το σύστημα. «Οι Εξεγέρσεις της Γης», ένα κίνημα στο οποίο μπορεί να ενταχθεί ο καθένας, δείχνουν ότι μπορούμε να αρχίσουμε να ξεσηκωνόμαστε οπουδήποτε. Αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου.
*Η συνέντευξη της Kristin Ross στη Jade Lindgaard, δημοσιεύτηκε αρχικά στις 23 Απριλίου 2023 στο Mediapart. Η μετάφραση έγινε από τα αγγλικά: https://www.versobooks.com/en-gb/blogs/news/les-soulevements-de-la-terre-have-succeeded-in-reorienting-the-gaze-of-city-dwellers-towards-the-countryside
