Η καταλανική πολιτική σκηνή, τόσο σε σχέση με την πολιτική σκηνή του ισπανικού κράτους όσο και σε σχέση με τις εσωτερικές της, θα τολμήσω να πω, αντιφάσεις, μπορεί να ασκήσει μια ιδιαίτερη γοητεία σε πολιτικούς επιστήμονες, ακτιβίστριες, κατοίκους των Βαλκανίων και της Μεσογείου. Μάλλον, όταν ο Κ. Καραμανλής είπε το περιβόητο «Ανήκομεν εις την Δύσιν», δεν εννοούσε αυτή τη Δύση. Ίσως όμως αυτή είναι η Δύση: λαοί που ζητάνε διεξόδους να ακουστούνε, λαοί που ζητάνε τα αυτονόητα αιτήματα για την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής· όποια κι αν είναι αυτή η ζωή, από αστέγους στις μεγαλουπόλεις μέχρι πολιτικούς κρατούμενους.
Ας έρθουμε όμως στα πρόσφατα αποτελέσματα των καταλανικών εκλογών, οι οποίες έλαβαν χώρα την προηγούμενη Κυριακή 14 Φεβρουαρίου. Πριν φτάσουμε σε αυτές τις εκλογές έχουν προηγηθεί 2 εκλογικές αναμετρήσεις του 2015 και του 2017. Κατ’ ουσίαν, η καταλανική κοινωνία αναγκάζεται να πάει σε πρόωρες εκλογές, γιατί το ισπανικό κράτος το προκάλεσε μετά από την βίαιη (και οριακή στιγμή για μια δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία) επέμβαση κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, τον Οκτώβριο του 2017. Μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, σχηματίζεται κυβέρνηση τον Ιανουάριο του 2016 υπό τον Carles Puigdemont (JxSi: “Junts pel Si” (στα καταλανικά σημαίνει «Μαζί για το Ναι», κόμμα που πολιτικοί του έλκουν την καταγωγή τους από το δεξιό κόμμα (PP) και τάσσονται ωστόσο υπέρ της ανεξαρτησίας) με την αρωγή ενός μικρότερου κόμματος του CUP (Candidatura d’Unitat Popular (στα καταλανικά σημαίνει «Υποψηφιότητα Λαϊκής Ενότητας», και πρόκειται για ένα αριστερό κόμμα υπέρ της ανεξαρτησίας). Μετά το δημοψήφισμα του Οκτωβρίου του 2017, προκηρύσσονται πρόωρες εκλογές, καθώς υπάρχουν πλέον πολιτικοί κρατούμενοι και ο πρόεδρος της Generalitat, Carles Puigdemont, φεύγει εκτός χώρας. Από τις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2017 προκύπτει νέα κυβέρνηση, τον Μάιο του 2018, υπό τον Joaquim Torra, η οποία είναι συνεργασία του “Junts per Catalunya” (στα καταλανικά σημαίνει «Μαζί για την Καταλονία») και του ERC (Esquerra Republicana de Catalunya (στα καταλανικά σημαίνει Δημοκρατική Αριστερά Καταλονίας, και πρόκειται για ένα κόμμα που ιδρύθηκε το 1931).
Οι έως τώρα καταλανικές κυβερνήσεις σφραγίζονται από το αίτημα περί ανεξαρτησίας. Και μολονότι μετά τις εκλογές της 14ης Φεβρουαρίου τα 3 κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας (“Junts per Catalunya”, ERC και CUP) συγκεντρώνουν 74 έδρες σε σύνολο 135 εδρών, αυτό δε συνεπάγεται πως πρόκειται για μία σίγουρη συγκυβέρνηση. Ας δούμε όμως αναλυτικά τα αποτελέσματα των καταλανικών εκλογών, η συμμετοχή στις οποίες έφτασε στο 53,54%, σημειώνοντας πτώση 28,4% από τις εκλογές του 2017, κάτι το οποίο είναι εύλογο λόγω των συνθηκών της πανδημίας.
Πίνακας 1: Αποτελέσματα Καταλανικών Εκλογών της 14ης Φεβρουαρίου 2021
Πηγή: https://www.rtve.es/noticias/elecciones-catalanas/
Πίνακας 2: 1ο σενάριο σχηματισμού κυβέρνησης με τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας
Πηγή: https://www.rtve.es/noticias/elecciones-catalanas/
Όπως φαίνεται και από τα αποτελέσματα το σοσιαλιστικό κόμμα εκτοξεύτηκε, κάτι το οποίο μπορεί να αναλυθεί και ως αντανάκλαση της κεντρικής πολιτικής σκηνής στο καταλανικό επίπεδο. Σε κάθε περίπτωση από το 2015 κι έπειτα τα κόμματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής του ισπανικού κράτους δεν ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλή, λόγω της στάσης τους σχετικά με το ζήτημα της ανεξαρτησίας. Πάρα ταύτα με τα σημερινά αποτελέσματα αναδεικνύεται και ένα δεύτερο σενάριο σχηματισμού κυβέρνησης, υπό το πρίσμα της ιδεολογικής τοποθέτησης των κομμάτων και όχι με βάση τη διαιρετική τομή που αναδεικνύει το αίτημα περί ανεξαρτησίας. Τούτων δοθέντων, βάσει των ισπανικών μέσων ενημέρωσης μπορεί να υπάρξει και σχηματισμός κυβέρνησης της αριστεράς, μεταξύ δηλαδή του σοσιαλιστικού κόμματος (PSC), του ERC και του En Comú Podem. Μία συνεργασία που εξασφαλίζει και αυτή, όπως και εκείνη των κομμάτων υπέρ των ανεξαρτησίας, 74 έδρες σε σύνολο 135 εδρών, δηλαδή μία σταθερή συνεργασία που είναι πάνω από τις 68 έδρες που χρειάζεται μία κυβέρνηση.
Πίνακας 3: 2ο σενάριο σχηματισμού κυβέρνησης με τα κόμματα της αριστεράς
Πηγή: https://www.rtve.es/noticias/elecciones-catalanas/
Βέβαια, αυτά ήταν τα σενάρια με βάση τα αποτελέσματα των καταλανικών εκλογών, καθώς μία μέρα μετά τις εκλογές συνελήφθη ο ράπερ τραγουδιστής, ποιητής και πολιτικός ακτιβιστής Pablo Hasél μέσα στο Πανεπιστήμιο της Lleida (μία από τις 4 μεγάλες καταλανικές πόλεις). Η σύλληψη του καταλανικής καταγωγής ράπερ, ο οποίος έχει τοποθετηθεί υπέρ της ανεξαρτησίας, έγινε τη Δευτέρα, καθώς έληξε η προθεσμία του να παραδοθεί για να εκτίσει την ποινή του (9 μήνες φυλάκιση) για εξύβριση του Joan Carlos, καθώς τον παρομοιάζει συν τοις άλλοις με μαφιόζο και συνέκρινε το ισπανικό δικαστήριο με τους Ναζί. Σε αυτό το σημείο απλά να γίνει η επισήμανση ότι ο Joan Carlos διαμένει μόνιμα πλέον στο Ντουμπάι, από τον Αύγουστο του 2020, καθώς ήρθαν στο φως νέα σκάνδαλα οικονομικής φύσης για τον τέως βασιλιά. Η σύλληψη του Pablo Hasél μέσα σε ακαδημαϊκό χώρο ξαναθύμισε στην καταλανική κοινωνία και όχι μόνο, ότι στο ισπανικό κράτος τελικά διώκεται η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Δεν είναι μόνο ηθοποιοί, όπως ο Willy Toledo, αλλά και οι καταλανοί πολιτικοί κρατούμενοι που καταδικάστηκαν τον Οκτώβριο του 2019. Ενδιαφέρον επίσης έχει η ανακοίνωση των πρυτάνεων των δημοσίων Πανεπιστημίων της Καταλονίας, ενάντια στις διώξεις καλλιτεχνών και πολιτικών προσωπικοτήτων, ενάντια στον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης[1]. Με βάση τα νέα δεδομένα και τις εντεινόμενες διαδηλώσεις όχι μόνο στις καταλανικές πόλεις αλλά και στη Μαδρίτη, πιθανώς τα σενάρια δημιουργίας της νέας κυβέρνησης να επανεξεταστούν υπό ένα νέο πρίσμα· εκείνο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του αγώνα για ελευθερία του λόγου και της έκφρασης.
Στον 21ο αιώνα τα ευρωπαϊκά κράτη διώκουν τους/ τις πολίτες/ πολίτιδες τους για τις απόψεις του, ποινικοποιούν τον λόγο και την έκφραση, έχουν πολιτικούς κρατούμενους, και μάλιστα τους τιμωρούν (στα δικά μας) θέτοντας υπό διακύβευση την ίδια τους την ύπαρξη.
*Η Μάνια Σωτηροπούλου είναι υπ. δρ. Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
Πηγές:
https://www.rtve.es/noticias/elecciones-catalanas/
[1] Στα καταλανικά το δελτίο τύπου των πρυτάνεων των δημοσίων Πανεπιστημίων της Καταλονίας, https://www.ub.edu/web/ub/ca/menu_eines/noticies/2021/02/029.html?fbclid=IwAR0_GpnEqoY–LhD5poVGiNED_t1wBe4rP-EwK2fAr8D3bL5lfL–AF05Wk#?
