«Η επαναφορά στη δια ζώσης λειτουργία των πανεπιστημίων σε συνθήκες αυξημένου συγχρωτισμού φοιτητών και εργαζόμενων, ανεπαρκούς φυσικού αερισμού της συντριπτικής πλειοψηφίας των αιθουσών διδασκαλίας και απουσίας επιδημιολογικής επιτήρησης είχε έγκαιρα επισημανθεί ότι θα οδηγήσει σε έξαρση της επιδημίας στο campus του ΑΠΘ και αυξημένο κίνδυνο νόσησης ιδιαίτερα για τους εργαζόμενους στο ίδρυμα, οι οποίοι/ες έρχονται καθημερινά σε στενή επαφή με εκατοντάδες φοιτητές/τριες» δηλώνουν ο Αλέξης Μπένος, Ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής Υγιεινής και Ιατρικής,ΠΦΥ, ΑΠΘ και ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής ΠΦΥ-Πολιτικής Υγείας ΑΠΘ στην έρευνα που έχουν εκπονήσει για το Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας.
Όπως συμπεραίνουν σχετικά με το άνοιγμα του ΑΠΘ και των υπόλοιπων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων α εμβολιαστικά κενά σε κάθε χώρα ή τοπικό πληθυσμό, οι τεράστιες ανισότητες στην εμβολιαστική κάλυψη των πληθυσμών σε πλανητικό επίπεδο, η σχετική μείωση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων με την πάροδο του χρόνου και η ανάδυση νέων στελεχών του SARS-CoV-2 καθιστούν επιτακτική την ανάγκη συνδυασμού των εμβολίων με όλα τα αναγκαία μέτρα δημόσιας υγείας7 (χρήση μάσκας, τήρηση αποστάσεων, αποφυγή συνωστισμού, επαρκή αερισμό κλειστών χώρων, επιδημιολογική επιτήρηση) για τον διαρκή έλεγχο της εξάπλωσης του SARS-CoV2 και την αποφυγή νόσησης από την COVID-19 σε όλο τον πληθυσμό, εντός και εκτός πανεπιστημίων.
Ολόκληρη η ανακοίνωση του ΚΕΠΥ:
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όπως και τα υπόλοιπα Ανώτατα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα της χώρας μετά από ενάμιση χρόνο εξ’ αποστάσεως διδασκαλία, επέστρεψε στη δια ζώσης λειτουργία στις 11 Οκτωβρίου 2021.
Η επανεκκίνηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας έγινε σε συνθήκες «μέγιστης δυνατής πληρότητας» των αιθουσών διδασκαλίας, ελέγχους των πιστοποιητικών εμβολιασμού (ή πρόσφατης νόσησης ή πρόσφατου αρνητικού διαγνωστικού ελέγχου) στις εισόδους των σχολών και οδηγίες για κατ’οίκον περιορισμό μόνο των επιβεβαιωμένων θετικών κρουσμάτων χωρίς καμία πρόβλεψη για ιχνηλάτηση, διαγνωστικό έλεγχο ή/και προληπτική απομόνωση των στενών επαφών τους1.
Η επαναφορά στη δια ζώσης λειτουργία των πανεπιστημίων σε συνθήκες αυξημένου συγχρωτισμού φοιτητών και εργαζόμενων, ανεπαρκούς φυσικού αερισμού της συντριπτικής πλειοψηφίας των αιθουσών διδασκαλίας και απουσίας επιδημιολογικής επιτήρησης είχε έγκαιρα επισημανθεί ότι θα οδηγήσει σε έξαρση της επιδημίας στο campus του ΑΠΘ και αυξημένο κίνδυνο νόσησης ιδιαίτερα για τους εργαζόμενους στο ίδρυμα, οι οποίοι/ες έρχονται καθημερινά σε στενή επαφή με εκατοντάδες φοιτητές/τριες2.
Στις 9 Νοεμβρίου 2021 οι Πρυτανικές Αρχές του Ιδρύματος ανακοίνωσαν με επιλεκτικό τρόπο στοιχεία για το σύνολο των κρουσμάτων στο ΑΠΘ από τις αρχές του νέου ακαδημαϊκού έτους. Σύμφωνα με τη σχετική τους ανακοίνωση «έχει καταγραφεί ένας μικρός αριθμός θετικών κρουσμάτων στον SARS-CoV-2, σε όλες τις κατηγορίες των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας … τα κρούσματα αυτά δεν συνοδεύτηκαν με διάδοση-εξάπλωση στα ακροατήρια των μαθημάτων και στο προσωπικό του Ιδρύματος. Το γεγονός αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι … τα μέτρα που έχει λάβει το Α.Π.Θ … σε μεγάλο βαθμό αποδίδουν»3.
Η επεξεργασία των στοιχείων που έδωσε στη δημοσιότητα το ΑΠΘ δεν φαίνεται να επιβεβαιώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό. Το χρονικό διάστημα 11 Οκτωβρίου έως 7 Νοεμβρίου 2021 η αθροιστική επίπτωση (cumulative incidence) της COVID-19 στο σύνολο του διδακτικού/ερευνητικού προσωπικού του ΑΠΘ (ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ) υπολογίστηκε στα 1,309 κρούσματα ανά 100,000 πληθυσμού, ήτοι 34% υψηλότερη από την αντίστοιχη επίπτωση στο γενικό πληθυσμό όλων των ηλικιών (978 κρούσματα ανά 100,000 πληθυσμού) και 33.2% υψηλότερη από την αντίστοιχη επίπτωση στο γενικό πληθυσμό ηλικίας 40-64 ετών (984 κρούσματα ανά 100,000 πληθυσμού) κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. [διάγραμμα 1]
Ομοίως κατά το χρονικό διάστημα 11 Οκτωβρίου έως 7 Νοεμβρίου 2021 η αθροιστική επίπτωση (cumulative incidence) της COVID-19 στο σύνολο του διοικητικού προσωπικού του ΑΠΘ υπολογίστηκε στα 1,688 κρούσματα ανά 100,000 πληθυσμού, ήτοι 72.6% υψηλότερη από την αντίστοιχη επίπτωση στο γενικό πληθυσμό όλων των ηλικιών και 71.5% υψηλότερη από την αντίστοιχη αθροιστική επίπτωση στο γενικό πληθυσμό ηλικίας 40-64 ετών κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. [διάγραμμα 1]
Διάγραμμα 1.
Σημείωση: η αθροιστική επίπτωση αφορά στο σύνολο των νέων κρουσμάτων σε μία συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα για μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο και υπολογίζεται διαιρώντας το σύνολο των νέων κρουσμάτων της πληθυσμιακής ομάδας με το σύνολο των μελών της συγκεκριμένης ομάδας.
Πηγές: (α) τα στοιχεία για τα νέα κρούσματα στο ΑΠΘ και τον αριθμό εργαζομένων ανά κατηγορία προέρχονται από τις Πρυτανικές Αρχές του ΑΠΘ (β) τα στοιχεία για τα νέα κρούσματα στο γενικό πληθυσμό προέρχονται από το ημερήσιο δελτίο επιδημιολογικής επιτήρησης του ΕΟΔΥ, ενώ τα πληθυσμιακά στοιχεία για κάθε ηλικιακή ομάδα προέρχονται από την απογραφή του πληθυσμού της ΕΛΣΤΑΤ του 2011.
Στο φοιτητικό πληθυσμό του ΑΠΘ για το αντίστοιχο χρονικό διάστημα η αθροιστική επίπτωση της COVID-19, βάσει των στοιχείων των Πρυτανικών Αρχών, υπολογίζεται στα 733 κρούσματα ανά 100,000 πληθυσμού, ήτοι 37.8% χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη επίπτωση του COVID-19 στο γενικό πληθυσμό ηλικίας 18-19 ετών (1015 κρούσματα ανά 100,000 πληθυσμού) κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. [διάγραμμα 2]
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αθροιστική επίπτωση ενός λοιμώδους νοσήματος σε έναν ορισμένο πληθυσμό για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα σχετίζεται με τον αριθμό και τη συχνότητα των διαγνωστικών ελέγχων σε αυτόν τον πληθυσμό, την εμβολιαστική κάλυψη του, την πραγματικά μειωμένη ή αυξημένη έκθεση του στο λοιμώδες νόσημα, ή τέλος μπορεί να είναι προϊόν ατελούς καταγραφής.
Στην περίπτωση του ΑΠΘ η ανάλυση των πρώιμων στοιχείων που δόθηκαν στη δημοσιότητα (η αξιοπιστία και ακρίβεια των οποίων είναι προς επιβεβαίωση) δείχνει ότι οι εργαζόμενοι στο ΑΠΘ (μέλη ΔΕΠ, ερευνητικό προσωπικό και κυρίως οι διοικητικοί υπάλληλοι των Τμημάτων) έχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης στον SARS-CoV2 (και αυξημένο κίνδυνο νόσησης η βαρύτητα της οποίας, εφόσον είναι εμβολιασμένοι, είναι κατά κανόνα ήπια ή μέτρια) σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, λόγω αυξημένου συγχρωτισμού στους χώρους εκπαίδευσης του ιδρύματος.
Τα δε χαμηλά ποσοστά νέων κρουσμάτων SARS-CoV-2 στο φοιτητικό πληθυσμό (σε σχέση τουλάχιστον με το γενικό πληθυσμό της αντίστοιχης ηλικίας) αποτελούν ευχάριστο εύρημα, η αξιοπιστία όμως του οποίου μένει να αποδειχθεί δεδομένου ότι στον υπολογισμό της επίπτωσης της COVID-19 στους φοιτητές χρησιμοποιείται ως παρονομαστής το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών και όχι αυτών που προσήλθαν στο campus. Επιπρόσθετα η συγκριτικά χαμηλότερη επίπτωση του COVID-19 στους φοιτητές του ΑΠΘ είναι πιθανά προϊόν υποεκτίμησης λόγω πλημμελούς συστήματος διάγνωσης, αναφοράς και καταγραφής των κρουσμάτων καθώς και της ανυπαρξίας συστήματος ιχνηλάτησης των στενών επαφών τους.
Διάγραμμα 2.
Πηγές: ο.π.
Πολλές κυβερνήσεις διεθνώς (συμπεριλαμβανομένης της Ελληνικής) φαίνεται ότι έχουν εγκαταλείψει την αποδεδειγμένα αποτελεσματική στρατηγική εξάλειψης/ελέγχου της νόσου στην κοινότητα (elimination strategy – στρατηγική βάσει της οποίας επιχειρείται η σημαντική μείωση της διασποράς της επιδημίας στην κοινότητα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα και η γρήγορη αντιμετώπιση των εξάρσεων όταν και όπου αυτές εμφανίζονται) διολισθαίνοντας στην επικίνδυνη στρατηγική μετριασμού της επιδημίας (mitigation strategy – στρατηγική βάσει της οποίας αφήνεται ανεξέλεγκτη η διασπορά της επιδημίας, επικεντρώνοντας μόνο στη θεραπευτική αντιμετώπιση των υγειονομικών της επιπτώσεων), διακηρύσσοντας σε όλους τους τόνους ότι «πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον ιό» και να αποδεχθούμε ως «αναπόφευκτο γεγονός ότι εμβολιασμένοι και μη κάποια στιγμή θα νοσήσουμε από COVID-19»4. Η στρατηγική αυτή εκτός από επικίνδυνη είναι και αναποτελεσματική.
Η καθολική εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένου του πληθυσμού της ακαδημαϊκής κοινότητας (εκπαιδευτικό προσωπικό, διοικητικοί υπάλληλοι, φοιτήτριες/τές), αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή προϋπόθεση για τον έλεγχο της επιδημίας5,6. Τα εμβολιαστικά κενά σε κάθε χώρα ή τοπικό πληθυσμό, οι τεράστιες ανισότητες στην εμβολιαστική κάλυψη των πληθυσμών σε πλανητικό επίπεδο, η σχετική μείωση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων με την πάροδο του χρόνου και η ανάδυση νέων στελεχών του SARS-CoV-2 καθιστούν επιτακτική την ανάγκη συνδυασμού των εμβολίων με όλα τα αναγκαία μέτρα δημόσιας υγείας7 (χρήση μάσκας, τήρηση αποστάσεων, αποφυγή συνωστισμού, επαρκή αερισμό κλειστών χώρων, επιδημιολογική επιτήρηση) για τον διαρκή έλεγχο της εξάπλωσης του SARS-CoV2 και την αποφυγή νόσησης από την COVID-19 σε όλο τον πληθυσμό, εντός και εκτός πανεπιστημίων.
Παραπομπές:
1. Κοινή Υπουργική Απόφαση. Λειτουργία των ΑΕΙ και μέτρα για την αποφυγή διάδοσης του κορωναϊού COVID-19 κατά το ακαδημαϊκό έτος 2021-22. ΦΕΚ Β’ 4406, 24 Σεπτεμβρίου 2021
2. Κονδύλης Η, Αλεξίου Σ, Γαρύφαλλος Α, Κούγκολος Α, Μπίμπου Ι, Σαρηγιάννης Δ, Μπένος Α. Πόρισμα της Επιτροπής του Ενιαίου Συλλόγου ΔΕΠ, για την υγειονομικά ασφαλή, δια ζώσης επαναλειτουργία του ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη, 16 Σεπτεμβρίου 2021
3. Πρυτανικές Αρχές Α.Π.Θ. Δελτίο τύπου: Μικρός αριθμός κρουσμάτων COVID-19 στο ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη: 9 Νοεμβρίου 2021
4. Bar-Yam Y. et al. (on behalf of multiple signatories including Kondilis E.). The World Health Network: a global citizens’ initiative. Lancet 2021;1398:1567-68
5. Blauquart F. et al. Characterisation of vaccine breakthrough infections of SARS-CoV-2 Delta and Alpha variants and within host viral load dynamics in the community, France June to July 2021. Eurosurveillance 2021;26(37):pii=2100824
6. Shitrit P. et al. Nosocomial outbreak caused by the SARS-CoV2 Delta variant in a highly vaccinated population, Israel July 2021. Eurosurveillance 2021;26(39):pii=2100822
7. Barton M.D. et al. SARS-CoV-2 elimination, not mitigation creates best outcomes for health, the economy and civil rights. Lancet 2021;1397:2234-36
