Ο Δεκέμβρης του 2008 αποτελεί ένα κορυφαίο εξεγερσιακό γεγονός.
Αυθόρμητο, άναρχο, πολύπλευρο, βίαιο και πολύ μαζικό. Όπως όλες οι πραγματικές εξεγέρσεις εκτύλιξε δυνατότητες, που έγιναν εμφανείς ακριβώς τη στιγμή της υλοποίησής τους. Μέχρι τότε ελάχιστοι μπορούσαν να τις υποπτευθούν.
Έξι χρόνια πριν, με αφορμή τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, μικροί μαθητές, φοιτητές, άνεργοι και μετανάστες, η γενιά των 700 ευρώ, ριζοσπάστες και απολίτικοι γέμισαν τους δρόμους όλης της χώρας δηλώνοντας –ιδίως οι νεότεροι- εμφατικά την ύπαρξή τους με ορμητική σωματική παρουσία.
Με ποικίλα ρεπερτόρια, που επεκτάθηκαν από πορείες και καταλήψεις, δωρίσματα λουλουδιών στα ΜΑΤ(!) μέχρι πετροπόλεμο και πυρπολήσεις, το πράγμα εξελίχθηκε χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, χωρίς συνεκτική «πλατφόρμα», χωρίς καν αιτήματα καλά καλά. Πραγματικό καρναβάλι, αν θυμηθούμε πως το πιο εντυπωσιακό και σκόπιμο εγχείρημα πυρπόλησης αφορούσε το πλαστικό χριστουγεννιάτικο δέντρο του Συντάγματος, γύρω από το οποίο επίδοξοι πυρπολητές και «δυνάμεις της τάξης» αλληλοκυνηγιόταν για μέρες γελοιοποιώντας χωρίς έλεος την πλαστικούρα, δηλαδή την «ευημερία τους».
Στόχοι δεν υπήρξαν μόνο κρατικοί χώροι, αλλά, ακόμη περισσότερο, εταιρίες σύμβολα του παγκόσμιου καπιταλισμού και του λαμπερού, μα γλίσχρου, καταναλωτισμού. Με σαφή την προτίμηση στις τράπεζες. Και με προφανή και επιδεικνυόμενη περιφρόνηση προς κάθε είδους ιδιωτική ιδιοκτησία.
Ας το κρατήσουμε: ενάντια στην «ευημερία», που λίγο καιρό μετά θα μας την χτυπούσαν στα μούτρα σαν ενοχή, ενάντια στις τράπεζες που ρήμαξαν όλον τον κόσμο, ενάντια στις παγκόσμιες εταιρίες, ενάντια στην κρατική καταστολή. Η εξέγερση προηγήθηκε της μεγάλης κρίσης, αλλά προκατέλαβε, δείχνοντας δυναμικά, τους υπεύθυνους των δεινών, που έμελε να ακολουθήσουν.
Εντυπωσιακή προκατανόηση! Μια μείζονος έκτασης αντίδραση απέναντι σε αυτό που έρχονταν. Όπως έγινε και σε κείνον τον παλιό Μάη, που ξέσπασε πριν από τη μεγάλη καπιταλιστική κρίση των χρόνων του ’70.
Επιπλέον, η χωρική εξέλιξη της εξέγερσης υπήρξε εντυπωσιακή. Διαδηλώσεις και συγκρούσεις έλαβαν χώρα και σε χωριά ακόμα –ή σε συνοικίες, όπου μαζικό γεγονός δεν είχε συμβεί ποτέ, για οποιονδήποτε λόγο.
Μαζί με αυτά και το δεδομένο πως η κινητοποίηση τράβηξε σχεδόν όλον τον Δεκέμβριο απέδειξε έμπρακτα το κολοσσιαίο δυναμικό, που τροφοδότησε αυτή τη μοναδική εξέγερση.
Όλα αυτά έκαναν την δεκεμβριανή εξέγερση ένα πραγματικό διεθνές γεγονός κορυφαίας σημασίας. Ένα είδος κόμβου με πρωτοφανή ισχύ στην αλυσίδα των επεισοδίων του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, που έχει την αρχή του στο Σηάτλ. Και εκλήφθηκε ως τέτοιο όχι μόνο από όσους συμμετείχαν, αλλά και από τη παγκόσμια εξουσιαστική ελίτ. Καθόλου τυχαία μια σειρά από εκπαιδευτικές «μεταρρυθμίσεις», με χαρακτηριστικότερη εκείνη του Σαρκοζί, αποσύρθηκαν ησύχως.
***
Ο Δεκέμβρης του 2008 υπήρξε ένα κορυφαίο εξεγερσιακό γεγονός.
Γι’ αυτό το σύνολο του συστημικού τόξου, από τη ΝΔ μέχρι και την Παπαρήγα, βρέθηκαν απέναντι. Αλαφιασμένοι και εχθρικοί. Και τι δεν είπε ο στόμας τους την περίοδο εκείνη.
Η έκταση αυτού του αντιδραστικού μετώπου είναι μια από τις ισχυρότερες αποδείξεις του επικίνδυνου για το σύστημα χαρακτήρα του δεκεμβριανού κινήματος. Και κάνει πραγματικό τίτλο τιμής τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ να συγκρουστεί με το αντιδραστικό αυτό μέτωπο χωρίς επιφυλάξεις. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν είχε και εσωτερικά να αντιμετωπίσει ισχυρότατο πόλεμο για την επιλογή του, από ένα μεγάλο τμήμα συνιστωσών και μετέπειτα «ρευμάτων», όχι μόνο από την αλήστου μνήμης ανανεωτική πτέρυγα.
Η ανεπιφύλακτη συμμετοχή του ΣΥΡΙΖΑ στο κίνημα, νομίζω, υπήρξε καθοριστική στο να ακουστεί από μεγάλο τμήμα της κοινωνίας η τρομερή κραυγή, για να δοθεί το όνομα που άξιζε στο Συμβάν. Έπαιξε μεγάλο ρόλο η παρουσία του και ο λόγος του, εκεί που μόνο αυτός μπορούσε θεσμικά να φτάσει, για να κατανοήσουν –ή, ακόμα, και να οικειοποιηθούν- τη κραυγή άνθρωποι που αλλιώς δεν θα παίρνανε χαμπάρι.
Η στάση, όμως, του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι στην εξέγερση υπήρξε εξίσου καθοριστική και για τον ίδιο. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια ταυτοτική αναβάπτιση, η οποία τον ξέκοβε οριστικά από το παρελθόν του ξέπνοου και πολλαπλώς ηττημένου πολιτικού οργανισμού της δεκαετίας του ’90. Ολοκλήρωνε, έτσι, μια πορεία από την «ανανέωση» προς το «ριζοσπαστισμό», η οποία, με εκκίνηση τη συμμετοχή στο αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα και βασικό σταθμό την περίφημη αριστερή στροφή του ΣΥΝ και την ενοποιητική διεργασία του ΣΥΡΙΖΑ, διαμόρφωνε έναν πρωτότυπο μαχητικό πολιτικό φορέα, που ήταν κάτι πολύ περισσότερο από τα συνιστώντα μέρη του.
Η σύνθεση του δημοκρατικού κομμουνισμού με τους προσανατολισμούς της Νέας Αριστεράς ενισχύθηκε πολύ από τη, δια πυρός και σιδήρου κυριολεκτικά, παρουσία του κόμματος στο Δεκέμβρη. Η κινηματική του ταυτότητα και η ριζοσπαστική του τροπή σταθεροποιούταν σε μια διακεκαυμένη ζώνη χωρίς προηγούμενο, σε απόλυτη σύγκρουση με τον υπόλοιπο «πολιτικό κόσμο».
Από αυτήν την άποψη, τίποτε δεν θα μπορούσε να αποτελέσει καλύτερη εκγύμναση για τα χρόνια της κρίσης.
Ο εμπεδωμένος ριζοσπαστισμός του χώρου έγινε μεγάλο πλεονέκτημα για την πορεία στην άγρια περίοδο, που άνοιγε. Η Υπατία, οι πλατείες, η συμμετοχή σε όλες τις ενέργειες ανυπακοής ήταν πλέον προδιαγεγραμμένα.
Και, ώ του θαύματος, ήταν ακριβώς αυτά που έδιναν πολιτικό πλεονέκτημα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε μεγάλη πολιτική δύναμη στο μέτρο που αποδείκνυε, διαρκώς και εμπράκτως, πως είναι κατεξοχήν ριζοσπαστική δύναμη. Η μαζικότητα της αναφοράς του είναι ανάλογη του ριζοσπαστισμού του.
Γι’ αυτό κιόλας, αστοχούν όσοι σήμερα θεωρούν αναγκαίες περίεργες τουλάχιστον «διευρύνσεις», που δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως οδηγούν σε συρρίκνωση της επιρροής ενός χώρου, που μόνο ως αντισυστημικός μπορεί να κερδίσει. Για να θυμηθούμε τον Πουλαντζά, η πολιτική μεταβολή ή θα είναι ριζοσπαστική ή δεν θα υπάρξει.
Όπως έχει γράψει ο Αλέξανδρος Κιουπκολής[1], «η δραστηριοποίηση του Δεκεμβρίου αντιπάλεψε ευθέως την κυρίαρχη συναίνεση, βάλλοντας όχι μόνο κατά των κρατικών μηχανισμών, αλλά και των θεσμών της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και του βιωματικού σύμπαντος του εμπορευματικού ηδονισμού. Έφερε στο προσκήνιο αποκλεισμένους, περιθωριοποιημένους και αποδυναμωμένους ως αυτόβουλους δρώντες. Κατέγραψε αιτήματα «αδύνατα» για το σημερινό καθεστώς».
Και, από αυτήν την άποψη, άνοιξε μοναδικούς δρόμους