Στην ενότητα “Προορισμός Ταξίδι” του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συναντάμε τον “Ταξιδιώτη του μεσονυχτίου”. Η αληθινή ιστορία του Αφγανού θεατρικού και κινηματογραφικού σκηνοθέτη Χασάν Φαζιλί. Tρία κινητά τηλέφωνα, ένα αυτοκίνητο, βαλίτσες στο χέρι, χάρτες. Η ελπίδα για την απόδραση από μία σύγχρονη κόλαση. “Ο δρόμος της ζωής περνάει μέσα από την κόλαση”. Βραβεία σε Βερολίνο, Θεσσαλονίκη, Σέφιλντ, Σαν Φρανσίσκο και Ρέικιαβικ. H αγωνία της αποδοχής χορήγησης ασύλου και το απευκταίο σενάριο της απέλασης που θα τον φέρει αντιμέτωπο με τον θάνατο.
Γράφει ο Μίλτος Τόσκας
Ο πρωταγωνιστής τόσο σε προσωπικό, όσο και σε οικογενειακό επίπεδο βιώνει διαδοχικά σοκ. Είναι εκτός από ένας διανοούμενος, από ένας άνθρωπος του πολιτισμού, πατέρας. Η κάμερα δε σβήνει ποτέ. Έχει αποφασίσει να παραδώσει τη διαδρομή του προς τη “γη της επαγγελίας” σε όλους εμάς. Κάθε φορά που πέφτει το σκοτάδι ξεκινάει και μία νέα απόπειρα αναζήτησης του φωτός. Οξύμωρο, αλλά αληθινό. Τα θλιβερά ηλιοβασιλέματα δίνουν τη θέση τους στο ένστικτο της επιβίωσης που κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις στο έπακρο. Κάθε μάχη και μία μικρή επιτυχία μέσα σε έναν πόλεμο που οδηγεί τους ανθρώπους στην απόγνωση.
Εκβιασμοί, φυλετικός ρατσισμός, άνανδρες επιθέσεις. Είναι η Βουλγαρία, είναι η Σερβία, είναι η Ουγγαρία και δυστυχώς είναι κι η Ελλάδα. Οι κάτοικοι της οποίας ξεχνούν πως κάποτε χιλιάδες έφευγαν ως οικονομικοί μετανάστες για τη Γερμανία, την Αμερική, την Αυστραλία. Αγνοούν επιδεικτικά πως χιλιάδες νέοι αφήνουν την πατρίδα και μεταναστεύουν ακόμα και σήμερα για ένα καλύτερο αύριο (brain drain). Αυτοί που μένουν πίσω είναι μάλλον όσοι έχουν να διαχειριστούν κόμπλεξ και δαιμονοποιούν τους αδυνάτους για να νιώσουν οι ίδιοι δυνατοί. Κάπως έτσι δομούνται κοινωνίες μίσους αντί αλληλεγγύης.
Η μάζα νιώθει ότι απειλείται. Αρνείται να δει την πραγματικότητα δίχως παρωπίδες. Οι άνθρωποι στην πλειοψηφία τους έχουν ανάγκη. Καταλήγουν νομάδες. Τους μένει μόνο η παράδοση κι η προσευχή. Δε θέλουν ούτε να απειλήσουν, ούτε να κλέψουν, θέλουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Κι αυτό φωνάζει ο δημιουργός μέσα από το έργο του. Η Ευρώπη όμως έχει καταλήξει να είναι μία αφιλόξενη ήπειρος. Εγκλωβισμένη στις διαθέσεις ενός κυνικού Βορρά κι ενός προβληματικού Νότου που φλερτάρει με την οικονομική καταστροφή. Χωρίς τον Νότο όμως σύντομα δεν θα υπάρχει Βορράς.
Από την αναφορά μας δεν μπορούν να λείψουν τα παιδιά. Αυτά τα μικρά αγγελούδια. Άμαχοι, άδικα θύματα που παραμένουν όμως καταφέρνουν να παραμένουν άνθρωποι. Σκέπτονται, τραγουδούν, χορεύουν (“they don΄t really care about us”). Ένα χαμόγελό τους αξίζει όλα τα εκατομμύρια του κόσμου όσο κι αν αρνούνται οι δυνατοί να το δεχτούν. Η αγωνία των γονέων αφορά κυρίως αυτά. Συνειρμικά στο μυαλό μου έρχονται τόσο το “Πουθενά να κρυφτείς” του Ζαραντάστ Άχμεντ, αλλά και το περσινό “For Sama” των Waad Al-Kateab και Εdward Watts. Οι φωνές είναι πολλές, αλλά δυστυχώς ακόμα ακούγονται ελάχιστα και σε λίγους.
Oι ταινίες τεκμηρίωσης με την παραστατικότητα και τη ζωντάνια τους έχουν την ικανότητα να ευαισθητοποιούν και να συγκινούν. Με εξαιρετική μουσική όπως και στην αφετηρία, ο Φαζιλί κλείνει το έργο του με ένα γρήγορο καρέ που ισοδυναμεί με ένα μωσαϊκό της επώδυνης διαδρομής. “Αυτά τα όνειρα είναι οφθαλμαπάτη”. Τα κάγκελα ενός κέντρου φιλοξενίας/κράτησης προσφύγων κι η δικαίωση που αργεί και δεν έρχεται για όλους. Εξαιρετικό εγχείρημα το must του πρώτου Σαββατοκύριακου.
