Το 1970 ο Richard Titmuss έγραψε ένα εμβληματικό βιβλίο για το επιστημονικό πεδίο της κοινωνικής πολιτικής με θέμα την αιμοδοσία.1 Το βασικό του επιχείρημα ήταν ότι όταν η αιμοδοσία είναι εθελοντική και χωρίς οποιοδήποτε αντίτιμο αποτελεί μια οικονομικά και ηθικά ανώτερη λύση για την κάλυψη της συγκεκριμένης ανάγκης. Το βιβλίο έχει ένα σκέλος εμπειρικό (μεγάλος μάστορας με τα νούμερα ο Richard) και ένα ηθικό-φιλοσοφικό. Η βασική σύγκριση ήταν ανάμεσα στην ποσότητα και την ποιότητα αίματος που δίνεται στο μοντέλο των ΗΠΑ (πλουραλιστικό μεν, αλλά με εμπορευματοποίηση της αιμοδοσίας με αποτέλεσμα λιγότερο από 10% της αιμοδοσίας να γίνεται σε εθελοντική βάση χωρίς αντίτιμο) και στο αντίστοιχο του Ηνωμένου Βασιλείου με αποκλειστικά εθελοντικό και αχρήματο χαρακτήρα (κεντρική διαχείριση με δημόσιο φορέα αιμοδοσίας). Σύμφωνα με τα δεδομένα που παρουσίασε (και ήταν πολλά), το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσίαζε διαρκώς αυξητική τάση στην αιμοδοσία, χωρίς εμφανείς ελλείψεις σε σχέση με τη ζήτηση και χωρίς σπατάλες λόγω του ενοποιημένου χαρακτήρα του.2 Επιπλέον, στο μοντέλο αιμοδοσίας των ΗΠΑ αναφέρθηκαν αρκετές περιπτώσεις όπου ασθενείς κόλλησαν ηπατίτιδα μετά από μετάγγιση, γεγονός που αποδόθηκε στον εμπορευματοποιημένο χαρακτήρα της αιμοδοσίας καθώς οι αιμοδότες είχαν λόγο να κρύψουν το ιατρικό τους ιστορικό προκειμένου να λάβουν τη χρηματική αποζημίωση. Το ηθικό σκέλος του επιχειρήματος συνδέεται με το εμπειρικό. Ο Titmuss επιχειρεί να διαχωρίσει το κοινωνικό από το οικονομικό (τουλάχιστον όπως γνωρίζουμε το δεύτερο) λέγοντας πως η κάλυψη συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών είναι προτιμότερο να βασίζεται στην έννοια του δώρου και μάλιστα στο δώρο προς τον άγνωστο εν προκειμένω. Το σημαντικότερο, αν μπει η λογική του προσωπικού οφέλους και κέρδους, αυτό δεν αυξάνει την προσφορά, αλλά δυνητικά τη μειώνει καθώς η γνώση ότι κάποιος άλλος κερδίζει από την ίδια πράξη μας αποθαρρύνει από την πράξη του δώρου.
Το κείμενο αυτό αρχικά το είχα σκεφτεί ως απάντηση στα 150 Ευρώ που δίνει η κυβέρνηση στους/στις νέους/ες για να εμβολιαστούν. Ήθελα να επισημάνω ότι αυτή η λογική μπορεί να διώξει αυτούς/ες που το κάνουν με όρους συλλογικής ευθύνης και κοινωνικής φροντίδας. Ότι στην τελική, δεν υπάρχει ανθρώπινη φύση, αλληλέγγυα ή ανταγωνιστική, υπάρχουν κοινωνικές πρακτικές που διαχέονται ή συρρικνώνονται, κάτι σαν τους μυς που είτε ατροφούν είτε εξασκούνται. Αλλά έλιωσα με τον καύσωνα και τεμπέλιασα.
Έκτοτε, έπεσε η θερμοκρασία, βγήκα βόλτα και διαπίστωσα ότι όλοι/ες μιλούν για το εμβόλιο με αφορμή τα νέα κυβερνητικά μέτρα. Μια διαιρετική τομή η οποία συσκοτίζει αυτήν που μας ενδιαφέρει. Αυτήν δηλαδή ανάμεσα στους παρτάκηδες και μη και στα δύο στρατόπεδα. Αυτούς που εμβολιάστηκαν για να πάνε ευκολότερα διακοπές χωρίς τεστ και αυτές που δεν το κάνουν μέχρι να δουν τα αποτελέσματα στους υπόλοιπους. Με αυτούς και αυτές είναι προτιμότερο να μαλώνουμε. Σε μεικτά καφενεία.
*Η Σοφία Αδάμ είναι επίκουρη καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής, ΔΠΘ
1 Titmuss, R. M. (1970). The gift relationship: From human blood to social policy. London: Allen & Unwin.
2 Αίμα το οποίο δεν χρησιμοποιήθηκε για ένα χρονικό διάστημα και το οποίο δεν μπορεί πλέον να μεταγγιστεί.
