Του Κώστα Μπαλτζή
Λαμβάνοντας αφορμή από την πρόσφατη δημοσίευση του διεθνή πίνακα κατάταξης πανεπιστημίων QS World University Rankings® 2014/15 [1] της πολυεθνικής εταιρείας QS Quacquarelli Symonds Ltd., πληθώρα δημοσιευμάτων κατέκλυσαν τον ελληνικό έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. «Ελληνικά πανεπιστήμια στα καλύτερα του κόσμου» [2], «Ούτε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο στα καλύτερα 400 του κόσμου» [3], «Τέσσερα ελληνικά πανεπιστήμια ανάμεσα στα 150 κορυφαία του κόσμου» [4], ήταν ορισμένοι χαρακτηριστικοί τίτλοι της ειδησεογραφίας, η ανάγνωση και μόνο των οποίων δημιουργεί εύλογα ερωτήματα. Διαβάζοντας τα πλήρη άρθρα συνειδητοποιεί κανείς την επιφανειακή αλλά ταυτόχρονα και διαφορετική ερμηνεία των ίδιων δεδομένων καθώς οι επιμέρους αναφορές κατέληγαν άλλοτε σε θετικά και άλλοτε σε αρνητικά συμπεράσματα και κριτικές, αλλά ενίοτε προχώρησαν και σε απολύτως λανθασμένους σχολιασμούς. Άκρως αλλοπρόσαλλη και μακράν μη αιτιοκρατική, δεν εμμένω στην ατυχή περίπτωση λανθασμένης ερμηνείας των στοιχείων, η εξαγωγή πλήρως αντικρουόμενων συμπερασμάτων με χρήση ίδιων δεδομένων.
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η εκτενέστερη παράθεση συγκριτικών αποτελεσμάτων για την ποιότητα των ελληνικών πανεπιστημίων, η αιτιολογημένη και κατά το μέτρο του δυνατού αντικειμενικότερη εξαγωγή ποιοτικών συμπερασμάτων, αλλά και η κριτική της υπάρχουσας διαμορφωθείσας κατάστασης από κοινωνικοπολιτική σκοπιά. Πριν όμως προχωρήσουμε σε λεπτομερή ανάλυση των δεδομένων της προαναφερθείσας λίστας για τα ελληνικά πανεπιστήμια, σκόπιμη κρίνεται μία σύντομη αναφορά στο τι είναι και πως καθορίζονται οι συγκεκριμένες λίστες. Πρακτικά οι παγκόσμιες πίνακες (λίστες) κατάταξης πανεπιστημίων συνιστούν, σύμφωνα με τους δημιουργούς τους, μία προσπάθεια ποσοτικοποίησης και μέτρησης της ποιότητας και βαθμονομημένης κατάταξης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην υφήλιο. Οι συγκεκριμένες λίστες προσφέρουν ενδιαφέρουσες και ενδεχομένως χρήσιμες πληροφορίες, αλλά είναι γενικά παραδεκτό ότι η σωστή ερμηνεία τους είναι αυτή που τις δίνει ουσιαστική πρακτική αξία [5]. Πλην της QS World University Rankings®, μεταξύ των ευρύτερα αποδεκτών λιστών συγκαταλέγονται ενδεικτικά η λίστα της Σαγκάης [6] την ευθύνη υλοποίησης της οποίας έχουν ερευνητές στο Shanghai Jiao Tong University, και η Times Higher Education World University Rankings [7] του Βρετανικού περιοδικού Times Higher Education. Για την εξαγωγή των συγκεκριμένων λιστών χρησιμοποιούνται αντικειμενικά μετρήσιμοι δείκτες όπως το πλήθος παραγόμενων ερευνητικών πονημάτων, ο αριθμός των ετεροαναφορών του συγγραφικού έργου του προσωπικού των ιδρυμάτων, κ.λ.π., αλλά και υποκειμενικά κριτήρια όπως οι γνώμες επιστημόνων και επαγγελματιών του χώρου [1,6,7].
Στην περίπτωση του πίνακα κατάταξης QS World University Rankings®, η βαθμολογία των πανεπιστημίων γίνεται ισομερώς βάσει υποκειμενικών κριτηρίων και αντικειμενικών δεικτών. Ειδικότερα, για τη σύνταξη της τελευταίας λίστας, το 40% της βαθμολογίας κάθε ιδρύματος προήλθε από τις γνώμες 63700 ακαδημαϊκών και το 10% από τις γνώμες 28800 εργοδοτών/επιχειρηματιών. Τέσσερεις αντικειμενικοί δείκτες, το πλήθος των ετεροαναφορών που έχουν λάβει την τελευταία πενταετία τα δημοσιεύματα των μελών του προσωπικού του κάθε ιδρύματος προς τον αριθμό των μελών του, ο λόγος φοιτητών προς διδάσκοντες, και οι λόγοι αλλογενών διδασκόντων (φοιτητών) προς το συνολικό πλήθος διδασκόντων (φοιτητών) συμπληρώνουν τα βαθμολογικά κριτήρια με ποσοστά 20%, 20%, 5%, και 5%, αντίστοιχα.
Σύμφωνα με την παραπάνω λίστα, το Ε.Μ.Π. κατατάσσεται πρώτο μεταξύ των ελληνικών πανεπιστημίων στις θέσεις 441-450 στην παγκόσμια κατάταξη, με το Πανεπιστήμιο Κρήτης να ακολουθεί στην επόμενη δεκάδα. Έπονται το Α.Π.Θ. (θέση 461-470), το Ε.Κ.Π.Α. (θέση 491-500), το Πανεπιστήμιο Πατρών (601η-650η θέση), και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (θέση μεγαλύτερη της 701ης). Προσωπικά θεωρώ ότι η συγκεκριμένη κατάταξη δε δύναται να προκαλέσει ενθουσιασμό αλλά ούτε και δυσαρέσκεια, αντιθέτως με τα όσα αναφέρονται σε σημαντικό τμήμα της ελληνικής ειδησεογραφίας, και επιπροσθέτως δεν μπορεί να οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα χωρίς περαιτέρω στοιχεία. Ωστόσο, η εταιρεία QS δίνει επιπλέον λίστες με τα 400 κορυφαία παγκοσμίως πανεπιστήμια σε πέντε γενικά και τριάντα έξι ειδικά γνωστικά αντικείμενα, αντίστοιχα κατ’ αναλογία στο μέτρο του δυνατού με τις σχολές και τα τμήματα του ελληνικών πανεπιστημίων, από τις οποίες μπορούν να εξαχθούν ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Οι Σχολές και τα Τμήματα των Ελληνικών Πανεπιστημίων που κατατάσσονται εντός των 400 καλύτερων παγκοσμίως, σύμφωνα με την παραδοχή περί αναλογίας τους με τα γενικά και ειδικά γνωστικά αντικείμενα, καθώς και οι θέσεις κατάταξης τους δίνονται στους Πίνακες Ι και ΙΙ, αντίστοιχα. Από τον Πιν. Ι προκύπτει ότι το Α.Π.Θ. διακρίνεται στο σύνολο των γνωστικών αντικειμένων με το Ε.Κ.Π.Α. να έπεται. Το Ε.Μ.Π. υπερτερεί, ως αναμενόμενο, στην Μηχανολογία και Τεχνολογία, να τονιστεί ότι στην συγκεκριμένη κατηγορία είναι 76ο στην παγκόσμια κατάταξη, και στις Φυσικές Επιστήμες, ενώ Α.Π.Θ., Ε.Κ.Π.Α., και Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών μοιράζονται από μία πρωτιά στην σχετική κατάταξη. Από τον συγκεκριμένο πίνακα γίνεται προφανής η καλή ποιότητα, και προφανώς η ροπή, της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προς την μηχανολογία, οι Πολυτεχνικές Σχολές πέντε ιδρυμάτων βρίσκονται εντός των 400 καλύτερων παγκοσμίως, και τις φυσικές επιστήμες. Στα αρνητικά πρέπει να αναφερθεί η περιορισμένη παρουσία των περιφερειακών πανεπιστημίων κάτι το οποίο οφείλει να προβληματίσει την Πολιτεία με δεδομένη την πληθώρα αλλά και τη γεωγραφική διασπορά των ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
ΠΙΝ. Ι. ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΑΝΑ ΓΕΝΙΚΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ (ΣΧΟΛΕΣ)
|
|
Ιατρική και Επιστ. Ζωής |
Κοιν. Επιστ. και Διοίκηση |
Μηχ. και Τεχνολ. |
Τέχνες και Ανθρ. Επιστ. |
Φυσικές Επιστ. |
|
Α.Π.Θ. |
292 |
330 |
164 |
330 |
266 |
|
Ε.Κ.Π.Α. |
246 |
|
329 |
385 |
230 |
|
Ε.Μ.Π. |
|
|
76 |
|
210 |
|
Οικ. Παν. Αθηνών |
|
286 |
|
|
|
|
Παν. Κρήτης |
388 |
|
|
|
352 |
|
Παν. Πατρών |
|
|
248 |
|
|
|
Πολ. Κρήτης |
|
|
398 |
|
|
|
Συντμ.: Ανθρ.: Ανθρωπιστικές, Επιστ.: Επιστήμες, Κοιν.: Κοινωνικές, Μηχ.: Μηχανολογία, Οικ.: Οικονομικό, Παν.: Πανεπιστήμιο, Πολ.: Πολυτεχνείο, Τεχνολ.: Τεχνολογία |
|||||
Από τις λίστες των ειδικών γνωστικών αντικειμένων (Τμήματα) δυστυχώς προκύπτει ότι σε 16 κατηγορίες, ενδεικτικά συμπεριλαμβανομένων των Πολιτικών Επιστήμων, Ιστορίας, Παιδαγωγικής, Κτηνιατρικής, Οδοντιατρικής και Φαρμακευτικής, δεν υπάρχει κάποια διάκριση. Αξίζει όμως να τονιστεί, βλ. Πιν. ΙΙ, ότι έντεκα τμήματα του Α.Π.Θ., οχτώ του Ε.Μ.Π., επτά του Ε.Κ.Π.Α., πέντε του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, τρία του Πανεπιστημίου Πατρών, δύο του Πανεπιστημίου Κρήτης, και ένα του Πολυτεχνείου Κρήτης κατατάσσονται εντός των καλυτέρων 400 παγκοσμίως. Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει η πολύ καλή θέση των τμημάτων Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. (29η) και του Α.Π.Θ. (θέση 51η-100η), ενώ δεκαπέντε ακόμα τμήματα κατατάσσονται μεταξύ των θέσεων 101 και 200. Η κραταιά θέση των πολιτικών μηχανικών στον επιχειρηματικό και επαγγελματικό στίβο και στην οικονομικοπολιτική ζωή της χώρας και οι ανάγκες αλλά και προτεραιότητες που αυτό έθετε, και θέτει, μπορεί να ερμηνεύσει την υψηλή ποιότητα των συγκεκριμένων Τμημάτων μη μπορώντας βέβαια να αψηφήσουμε τον πάντα επίκαιρο αν και προ 40 ετών διατυπωμένο προβληματισμό του Ν. Πουλαντζά σύμφωνα με τον οποίο «Περισσότεροι πολιτικοί μηχανικοί: τούς χρειάζεται η οικονομία: Εδώ βλέπουμε την εξάρτηση από τις πολιτικές επιλογές της εξουσίας. Εξαρτάται από το αν πρέπει να χτίζουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.» [8]. Κάτι αντίστοιχο βέβαια φαίνεται να ισχύει και στην περίπτωση των Ιατρικών Σχολών. Θετική επίσης η εικόνα των τμημάτων Πληροφορικής αλλά και Φυσικής. Στον αντίποδα των ανωτέρω, η συνεχής υποβάθμιση του πρωτογενούς τομέα ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών των προσφάτων δεκαετιών δυστυχώς συνάδει με το χαμηλότερο επίπεδο σε γνωστικά αντικείμενα που σχετίζονται άμεσα με την αγροτοκτηνοτροφία.
ΠΙΝ. ΙΙ. ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΑΝΑ ΕΙΔΙΚΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ (ΤΜΗΜΑΤΑ)
|
|
Α.Π.Θ. |
Ε.Κ.Π.Α. |
Ε.Μ.Π. |
Οικ.. Παν. Αθηνών |
Παν. Κρήτης |
Παν. Πατρών |
Πολ. Κρήτης |
|
Αγγλική Φιλολογία |
201-250 |
|
|
|
|
|
|
|
Βιολογία |
|
301-400 |
|
|
|
|
|
|
Γεωπονία και Δασοπονία |
101-150 |
|
|
|
|
|
|
|
Διοίκηση και Διαχείριση Επιχ. |
|
|
|
151-200 |
|
|
|
|
Επιστ. Γης και Θάλασσας* |
151-200 |
|
|
|
|
|
|
|
Επιστ. Περιβάλλοντος |
101-150 |
|
|
|
|
|
251-300 |
|
Επιστ. Υπολογιστών |
251-300 |
201-250 |
101-150 |
301-400 |
|
|
|
|
Ηλεκτρική Μηχ. |
201-250 |
|
101-150 |
|
|
|
|
|
Ιατρική |
251-300 |
251-300 |
|
|
251-300 |
301-400 |
|
|
Λογιστική και Χρημ. |
|
|
|
101-150 |
|
|
|
|
Μαθηματικά |
|
301-400 |
201-250 |
|
|
|
|
|
Μηχ. Πολιτ. Δομικών Έργων |
51-100 |
|
29 |
|
|
101-150 |
|
|
Μηχαν. Μηχ., Αερ., Διαμ. Μηχ.+ |
201-300 |
|
101-150 |
|
|
201-300 |
|
|
Νομική |
|
151-200 |
|
|
|
|
|
|
Οικονομικά |
|
|
|
151-200 |
|
|
|
|
Στατιστική και Επιχειρ. Έρευνα |
|
|
101-150 |
151-200 |
|
|
|
|
Φιλοσοφία |
|
151-200 |
|
|
|
|
|
|
Φυσική και Αστρονομία |
301-400 |
301-400 |
251-300 |
|
301-400 |
|
|
|
Χημεία |
301-400 |
|
|
|
|
|
|
|
Χημική Μηχ. |
|
|
151-200 |
|
|
|
|
|
* Earth and Marine Sciences, + Mechanical, Aeronautical & Manufacturing Engineering |
|||||||
|
Συντμ.: Αερ.: Αεροναυτική, Διαμ.: Διαμορφωτική, Επιστ.: Επιστήμη(ες), Επιχ.: Επιχειρήσεων, Επιχειρ.: Επιχειρησιακή, Οικ.: Οικονομικό, Μηχ.: Μηχανολογία, Μηχαν.: Μηχανολογική, Παν.: Πανεπιστήμιο, Πολ.: Πολυτεχνείο, Πολιτ.: Πολιτικών, Χρημ.: Χρηματοοικονομική |
|||||||
Ολοκληρώνοντας την παρούσα ανάλυση, θα καταβληθεί προσπάθεια μίας σχετικά απλής αλλά ενδιαφέρουσας σύγκρισης των ελληνικών πανεπιστημίων με αυτά των λοιπών χωρών της ευρωζώνης. Στον Πιν. ΙΙΙ δίνονται για κάθε χώρα της ευρωζώνης η καλύτερη θέση κατάταξης των πανεπιστημίων της στον πίνακα QS World University Rankings®, καθώς και το πλήθος αυτών που κατατάσσονται στα 500 κορυφαία παγκοσμίως. Να σημειωθεί η απουσία της Κύπρου, της Λετονίας, της Λιθουανίας, του Λουξεμβούργου, της Μάλτας, της Σλοβενίας και της Σλοβακίας, λόγω του ότι κανένα πανεπιστημιακό ίδρυμα των χωρών αυτών δεν βρίσκεται εντός των 500 κορυφαίων παγκοσμίως. Για συγκριτικούς λόγους και εξαιτίας της Βρετανικής πρωτοκαθεδρίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο συγκεκριμένο τομέα στον πίνακα παρατίθενται δεδομένα και για το Ηνωμένο Βασίλειο. Περί του λόγου το αληθές και καθαρά ενδεικτικά να αναφερθεί ότι τέσσερα Βρετανικά πανεπιστήμια, το Κέιμπριτζ, το Ιμπέριαλ, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και το Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου (UCL) κατατάσσονται μεταξύ των έξη κορυφαίων παγκοσμίως,. Μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης στην κορυφή βρίσκονται, ως αναμενόμενο, τα Γερμανικά πανεπιστήμια με τα Γαλλικά να έπονται. Σημαντικό αριθμό πανεπιστημιακών ιδρυμάτων υψηλής ποιότητας βρίσκουμε επίσης σε Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία, και Φινλανδία με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης να ακολουθούν. Μεταξύ των δεκαεννέα χωρών της Ευρωζώνης, η Ελλάδα μοιράζεται την 9η θέση με την Αυστρία αναφορικά με το πλήθος των διακεκριμένων (δλδ. σε θέση κατάταξης μικρότερης του 501) πανεπιστημίων, και είναι 12η όσον αφορά το πανεπιστημιακό ίδρυμα με την καλύτερη θέση κατάταξης.
ΠΙΝ. ΙΙΙ. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ
|
Χώρα |
Καλύτερη κατάταξη |
Πλήθος Πανεπιστημίων |
|||||
|
1-100 |
101-200 |
201-300 |
301-400 |
401-500 |
1-500 |
||
|
Αυστρία |
156 |
0 |
1 |
2 |
0 |
1 |
4 |
|
Βέλγιο |
82 |
1 |
4 |
2 |
0 |
0 |
7 |
|
Γαλλία |
24 |
2 |
2 |
9 |
4 |
5 |
22 |
|
Γερμανία |
49 |
3 |
10 |
9 |
9 |
6 |
37 |
|
Ελλάδα |
441 |
0 |
0 |
0 |
0 |
4 |
4 |
|
Εσθονία |
379 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
|
Ηνωμένο Βασίλειο |
2 |
19 |
10 |
7 |
8 |
4 |
48 |
|
Ιρλανδία |
71 |
1 |
1 |
2 |
1 |
0 |
5 |
|
Ισπανία |
166 |
0 |
3 |
3 |
3 |
3 |
12 |
|
Ιταλία |
182 |
0 |
1 |
5 |
7 |
2 |
15 |
|
Ολλανδία |
50 |
6 |
5 |
1 |
1 |
0 |
13 |
|
Πορτογαλία |
293 |
0 |
0 |
1 |
2 |
0 |
3 |
|
Φινλανδία |
67 |
1 |
1 |
3 |
3 |
1 |
9 |
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει τέλος, ο συσχετισμός μεταξύ ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (επίσημα στοιχεία Eurostat για το 2014 [9]) και πλήθους διακεκριμένων πανεπιστημίων των χωρών της ευρωζώνης, βλ. σχ. 1. Στο συγκεκριμένο γράφημα, στον οριζόντιο άξονα παρατίθενται οι χώρες της Ευρωζώνης με τουλάχιστον ένα πανεπιστήμιο εντός των κορυφαίων 500 παγκοσμίως κατά αύξων ΑΕΠ για το 2014 (με μοναδική εξαίρεση την Εσθονία η οποία το 2014 είχε το τρίτο χαμηλότερο ΑΕΠ μεταξύ των 19 χωρών της ευρωζώνης, η συγκεκριμένη κατάταξη ταυτίζεται με την αντίστοιχη για το σύνολο των χωρών της ευρωζώνης), ενώ ο κατακόρυφος άξονας δίνει τη θέση κατάταξης των συγκεκριμένων χωρών όπως προκύπτει από τα δεδομένα του Πιν. ΙΙΙ για το σύνολο των διακεκριμένων πανεπιστημίων. Πρακτικά και πλην μικρών αποκλίσεων, παρατηρείται μία γραμμική εξάρτηση μεταξύ των δύο μεγεθών, κάτι που καταδεικνύει την άμεση εξάρτηση της ποιότητας της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μίας χώρας με το τρέχον ακαθάριστο εθνικό προϊόν της.
Σχ. 1. Συσχετισμός επιπέδου πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και ΑΕΠ για τις χώρες της Ευρωζώνης το 2014.
Στις προηγούμενες παραγράφους κατεβλήθη προσπάθεια ποσοτικής περιγραφής της ποιότητας, όσο εφικτή μπορεί να είναι η ποσοτικοποίηση της ποιότητας, των ελληνικών πανεπιστημίων με χρήση δεδομένων προερχομένων από τον διεθνή πίνακα κατάταξης πανεπιστημίων QS World University Rankings®. Τα αποτελέσματα μπορούν να ερμηνευτούν με διττό τρόπο, θετικά ή αρνητικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων ή απλά για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης. Πριν την ολοκλήρωση όμως της συζήτησης, προβάλλει ως αναγκαία η κατάθεση συγκεκριμένων προβληματισμών για τη φιλοσοφία και τον τρόπο εξαγωγής του συγκεκριμένου πίνακα κατάταξης.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, για την εξαγωγή του πίνακα κατάταξης της QS, το ήμισυ της βαθμολογίας στηρίζεται σε υποκειμενικές γνώμες ακαδημαϊκών αλλά και εν δυνάμει εργοδοτών των αποφοίτων. Εύκολα μπορεί να τεθεί το ερώτημα για το βαθμό αντικειμενικότητας ενός ατόμου ιδιαίτερα όταν κοινά χαρακτηριστικά, παγιωμένες αντιλήψεις, συνήθειες, ακόμα και προκαταλήψεις μπορούν έστω και υποσυνείδητα να επηρεάσουν την γνώμη του. Κατανοητή και σε σημαντικό βαθμό αναμενόμενη η επικράτηση των πανεπιστημίων των Ηνωμένων Πολιτειών, 28 εξ αυτών κατατάσσονται εντός των 100 κορυφαίων στη συγκεκριμένη λίστα, αλλά η ύπαρξη 19 Βρετανικών πανεπιστημίων μεταξύ των 100 καλύτερων παγκοσμίως πυροδοτεί εύλογα ερωτήματα. Ανάλογοι προβληματισμοί πηγάζουν από ότι στις δέκα πρώτες θέσεις κατάταξης δεν υπάρχει πανεπιστήμιο άλλης χώρας πλην των δύο προαναφερθέντων, ενώ προχωρώντας στην πρώτη 20άδα απαντούμε πέραν αμερικανικών και βρετανικών πανεπιστημίων μόνο τα ελβετικά ETH και École polytechnique fédérale de Lausanne (EPFL) και το Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά. Μείζον θέμα επίσης είναι το κατά πόσο παράμετροι όπως η κατάρτιση και η υπερεξειδίκευση, που έχουν βαρύνουσα σημασία στους χώρους της εργοδοσίας, μπορούν να χρησιμοποιούνται ως κριτήρια για την αξιολόγηση ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος, πολύ περισσότερο δε όταν επιχειρηματικές δραστηριότητες εντός των ιδρυμάτων δύναται να επηρεάσουν τη γνώμη εκπροσώπων της εργοδοτικής κάστας. Όσον αφορά τα αντικειμενικά κριτήρια, πλανάται το εύλογο ερώτημα ως προς την επάρκεια των συγκεκριμένων για τον χαρακτηρισμό της ποιότητας ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος. Μπορεί να αξιολογηθεί το παραγόμενο επιστημονικό έργο ενός ιδρύματος αποκλειστικά και μόνο από τις αναφορές στο ερευνητικό έργο του προσωπικού του; Σε τι βαθμό η μεταναστευτική ροή επιστημονικού προσωπικού προς ένα ίδρυμα του προσθέτει αξία όταν αυτό δεν συνεπάγεται πάντα καλύτερο επίπεδο προσωπικού από το εγχώριο υπάρχον; Ο σημαντικός αριθμός αλλογενών φοιτητών συνεπάγεται υψηλότερο επίπεδο ιδρύματος; Ας αποφευχθεί η αναφορά στις εκροές ελλήνων φοιτητών σε πανεπιστήμια συγκεκριμένων χωρών ιδιαίτερα στο παρελθόν… Λοιπές παράμετροι, οι οποίες μπορούν να μετρηθούν ποσοτικά, όπως οι ερευνητικές και εκπαιδευτικές υλικοτεχνικές υποδομές, το πλήθος υποστηρικτικού (μη διδακτικού) τεχνικού και διοικητικού προσωπικού, οι υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας, κ.λ.π., δεν έχουν σημασία;
Αυτό είναι όμως το μόνο εργαλείο που έχουμε επί του παρόντος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ενστερνιζόμαστε και υιοθετούμε την εγκυρότητα και ισχύ του συνόλου των αποτελεσμάτων. Εξάλλου, ο κύριος, κατά την άποψη αρκετών, λόγος που έχουν δημιουργηθεί οι παγκόσμιοι πίνακες κατάταξης πανεπιστήμων είναι η προώθηση, αιτιολόγηση, και ενδυνάμωση ενός ατέρμονα κύκλου που περιλαμβάνει φοιτητές, ακαδημαϊκό προσωπικό, εκπαίδευση, έρευνα, χρηματοδότηση, και παραγωγή εργατικού δυναμικού υψηλού επιπέδου κατά τα νεοφιλελεύθερα πρότυπα της καπιταλιστικής οικονομίας και της ταξικής κοινωνίας. Ενός κύκλου, κάπου εδώ μπορεί και να εισχωρήσει και ο λόγος του Αριστείδη Μπαλτά περί «Αριστείας», του οποίου ο άρρηκτος συνδετικός ιστός είναι αποκλειστικά το οικονομικό κέρδος και η δημιουργία υπεραξίας την οποία ως επί το πλείστον καρπώνονται άτομα και ομάδες που μόνο έμμεση σχέση έχουν με αυτόν καθαυτό τον κύκλο. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι απορρίπτουμε καθ’ ολοκληρία τις συγκεκριμένες λίστες; Τότε ποιος και ο λόγος συγγραφής του παρόντος; Δε θα μακρηγορήσω επί του θέματος, αλλά καλώς ή κακώς, ευτυχώς ή δυστυχώς, το συγκεκριμένο “παιχνίδι” αφορά ιδρύματα που απέχουν μακράν του Ελληνικού Δημόσιου Πανεπιστημίου. Δεν θα τολμούσα βέβαια να φανταστώ το τι θα συνέβαινε με τυχόν ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στη Ελλάδα. Υπό το πρίσμα της σημερινής κατάστασης όμως, και προσβλέποντας σύντομα σε μία ριζική αλλαγή στο χώρο των Πανεπιστημίων ειδικότερα και της Εκπαίδευσης γενικότερα, μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα, αλλά κυρίως να αντιληφθούμε τις δυνατότητες μας και να αντιμετωπίσουμε τις αδυναμίες μας, αφού όμως προηγουμένως επαναπροσδιορίσουμε τους σκοπούς και στόχους μας για την τριτοβάθμια, και όχι μόνο, εκπαίδευση, την έρευνα, και τη διασύνδεση πανεπιστημίων – κοινωνίας.
Ηλεκτρονικές Πηγές:
[1] http://www.topuniversities.com/qs-world-university-rankings
[2] http://www.efsyn.gr/arthro/tessera-ellinika-panepistimia-sta-kalytera-toy-kosmoy
[3] http://www.skai.gr/news/culture/article/265757
[4] http://www.kathimerini.gr/813183
[6] http://www.shanghairanking.com
[7] http://www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings
[8] http://kommon.gr/x/255-paideia-kai-koinoniko-perivallon-tou-n-poulantza-omilia-tou-prin-40-xronia
[9] http://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_the_European_Union
*Ο Κώστας Μπαλτζής είναι Διδάκτωρ Τμήματος Φυσικής, Α.Π.Θ.
Photo Credit: Konstantinos Tsakalidis / SOOC