Όσοι/ες από εμάς (πολίτες και συλλογικότητες) επιλέξαμε να κρατήσουμε σαφείς αποστάσεις από το σχετικά πρόσφατο συνέδριο της περιφέρειας Αττικής, για τη διαχείριση των απορριμμάτων, το κάναμε γνωρίζοντας ότι, εκτός άλλων, θα χρησιμοποιηθεί και σαν «πασαρέλα» προβολής της φιλοεργολαβικής αντίληψης: πολλά σύμμεικτα απορρίμματα – καύση – ιδιωτικοποίηση.
Οπότε, ήταν μια δυσάρεστη έκπληξη να διαπιστώνουμε ότι μια παραλλαγή αυτής της αντίληψης, με τη μορφή της εξαγωγής σκουπιδιών στο εξωτερικό με σκοπό την καύση, είχε αρχίσει να διακινείται, πάνω – κάτω τον ίδιο καιρό, στο εσωτερικό κάποιων συλλογικοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή Μαραθώνα – Γραμματικού, όπως είχε γίνει παλιότερα και στην Κερατέα, στην περίοδο των μεγάλων κινητοποιήσεων, αλλά και μετά. Παρόλο που θιασώτες της καύσης ήταν γνωστό ότι υπήρχαν και υπάρχουν στις τοπικές κοινωνίες. Στο ερώτημα τι τους ενώνει με όλους εμάς η απάντηση είναι απλή: η εναντίωση στις συγκεκριμένες (λάθος) χωροθετήσεις ΧΥΤΑ στην Κερατέα και στο Γραμματικό και τίποτα περισσότερο.
Η προβολή της ιδέας της εξαγωγής σκουπιδιών άρχισε με έναν έρποντα και σεμνότυφο τρόπο, του τύπου «να εξετάσουμε και αυτό το ενδεχόμενο», «αφού υπάρχουν οι προϋποθέσεις για εξαγωγή, τι έχουμε να χάσουμε» κλπ. Πολύ πρόσφατα άρχισε να αποκτά επώνυμη υποστήριξη, από 4-5 άτομα και πολύ πιο πρόσφατα να αρθρώνεται κάποια υποτυπώδης επιχειρηματολογία. Από μια άποψη καλό, αφού έτσι ο καθένας παίρνει την ευθύνη των όσων υποστηρίζει, ξεκαθαρίζουν οι πραγματικές προθέσεις και διευκολύνεται η δημόσια αντιπαράθεση.
Ας μιλήσουμε, λοιπόν, επί της ουσίας και στη βάση των επιχειρημάτων που έχουν ακουστεί, ως τώρα:
1. Πλασαρίστηκε, αρχικά, η άποψη ότι μιλάμε για εξαγωγή και καύση κάποιου υποθετικού υπολείμματος. Επειδή, όμως, υπόλειμμα χωρίς προηγούμενη επεξεργασία δε νοείται, το τέχνασμα αποσύρθηκε. Αναγνωρίζεται ευθαρσώς, ότι λόγος γίνεται για εξαγωγή και καύση σύμμεικτων απορριμμάτων. Πιο σύμμεικτων δε γίνεται. Με την ευκαιρία, ας σημειώσουμε ότι στην Ελλάδα ούτε οι εργολάβοι δεν έχουν τολμήσει να μιλήσουν για απευθείας καύση σύμμεικτων, παρά μόνο για καύση δευτερογενών καυσίμων (RDF, SRF), από προηγούμενη επεξεργασία σύμμεικτων.
2. Μας αδικείτε λένε. Δε μιλάμε για καύση στην Ελλάδα, μιλάμε για καύση στο εξωτερικό. Αφού υπάρχουν χώρες που τη δέχονται, γιατί να μην το εκμεταλλευτούμε; Πραγματικά, οικουμενική αντίληψη για το περιβάλλον! Υπάρχει, αλήθεια κακή και καλή καύση; Διαφοροποιούνται τα αποτελέσματα της καύσης σύμμεικτων απορριμμάτων στην Ελλάδα, σε σχέση με τις βορειοευρωπαϊκές χώρες; Ή, μήπως, λειτουργεί διαφορετικά η καύση στην αλυσίδα της διαχείρισης; Να απαιτεί, δηλαδή, πολλά σύμμεικτα στην Ελλάδα, ενώ σε άλλες χώρες να αρκείται με λίγα; Το επιχείρημα ότι σε κάποιες χώρες υπάρχει μεγάλη ζήτηση σύμμεικτων απορριμμάτων για καύση δεν επιβεβαιώνει ότι η καύση ευνοεί και συντηρεί την παραμονή των απορριμμάτων σε σύμμεικτη μορφή; Μια προσεκτική ανάγνωση των στοιχείων της Eurostat επιβεβαιώνει ότι στις χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά καύσης, το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων (50-70%) διατηρείται μόνιμα σε σύμμεικτη μορφή.
3. Οι θιασώτες της εξαγωγής σκουπιδιών δεν πιστεύουν πραγματικά ότι, έστω στην Ελλάδα, δεν ενδείκνυται η καύση, αλλιώς θα το έλεγαν ευθαρσώς. Δεν τολμούν, όμως και να την υποστηρίξουν ανοιχτά. Αντί γι αυτό, το μόνο επιχείρημα που επικαλούνται είναι ότι στο εξωτερικό οι μονάδες καύσης λειτουργούν με ασφάλεια, ενώ εδώ όχι. Είναι ή δεν είναι καραμπινάτη ομολογία αναγνώρισης της επιλογής της καύσης, σαν βασικής μεθόδου διαχείρισης των απορριμμάτων, αυτό; Είναι ή δεν είναι «βούτυρο στο ψωμί» των εργολάβων, την ώρα, μάλιστα, που βλέπουν τα φαραωνικά έργα ΣΔΙΤ να αμφισβητούνται μαζικά;
4. Για πολύ καιρό, κυρίως οι όψιμοι θιασώτες της καύσης μέσα στις κινηματικές διαδικασίες, υποβάθμιζαν το θέμα της διαχείρισης των σύμμεικτων, υποστηρίζοντας ότι με την τοποθέτηση άπειρων κάδων προδιαλογής υλικών θα λυθεί, αυτόματα, το πρόβλημα της ασφαλούς διαχείρισης των απορριμμάτων. Τώρα που συνειδητοποιούν ότι ούτε η προδιαλογή είναι περίπατος, ούτε η διαχείριση των μεγάλων ποσοτήτων σύμμεικτων παιχνιδάκι, επιλέγουν το δρόμο της φυγής από την πραγματικότητα. Αντί να παλέψουν για μια φιλοπεριβαλλοντική, οικονομική διαχείριση των απορριμμάτων, με κοινωνικό περιεχόμενο, στρέφονται σε μια τεχνητή απαλλαγή από το πρόβλημα, πιστεύοντας αφελώς ότι τα εκατομμύρια τόνων σκουπιδιών της Αττικής και της υπόλοιπης Ελλάδας μπορούν να διακτινιστούν στο βόρειο άκρο της Ευρώπης.
5. Η εξαγωγή των σκουπιδιών παρουσιάζεται σαν λύση προσωρινής ανακούφισης, καθώς η Φυλή εξαντλεί το χρόνο ζωής της. Τίποτα ψευδέστερο από αυτό. Και οι πλέον αδαείς καταλαβαίνουν ότι για να φτάσει η προδιαλογή των υλικών σε σημείο τέτοιο, ώστε να πάψουμε να μιλάμε για σύμμεικτα, θα χρειαστούν υπεράνθρωπες προσπάθειες και ένας χρόνος, που στην πιο φιλόδοξη εκδοχή θα φτάνει τη δεκαετία. Σε όλο αυτό το διάστημα, τεράστιες ποσότητες σύμμεικτων απορριμμάτων θα πρέπει να εξάγονται στο εξωτερικό. Ας είμαστε ειλικρινείς και ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: προσωρινή λύση, με χρονικό ορίζοντα δεκαετίας, δεν υπάρχει. Είναι μόνιμη λύση. Που θα γίνεται ακόμη πιο μόνιμη, όσο θα συντηρούνται πρακτικές καύσης, είτε εδώ, είτε στο εξωτερικό.
6. Για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, η διαχείριση των σύμμεικτων απορριμμάτων, για πολλά χρόνια θα αποτελεί κεντρικό ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε επιλογή, ακόμη και αυτή της εξαγωγής των σκουπιδιών για καύση, πρέπει να αποτελεί μέρος μιας συνολικής πρότασης διαχείρισης. Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε, από πρώτο χέρι, το μοντέλο και τα βήματα υλοποίησής του, που έχουν στο μυαλό τους οι εμπνευστές της ιδέας της εξαγωγής σκουπιδιών. Το ερώτημα αν είναι προτιμότερη η κατασκευή των έργων ΣΔΙΤ, από την εξαγωγή των σκουπιδιών, ούτε καν τίθεται. Διότι με τις επιλογές τους και ανεξάρτητα από τις προθέσεις τους, είναι οι ίδιοι που οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια στο συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης, σε περιβάλλον γενικευμένης ιδιωτικοποίησης. Και αυτό απαντά και στο ερώτημα ποιος ωφελείται.
7. Κατά συνέπεια, είναι περιττό να ανοίξουμε συζήτηση για το μέγεθος της ζήτησης και για τα κόστη μεταφοράς, που αυθαίρετα κυκλοφορούν. Παρόλα αυτά θα είχε ενδιαφέρον να δούμε πως τεκμηριώνονται αυτοί οι ισχυρισμοί (προσωπικά τους αμφισβητώ) και πως επιλύονται πραγματικά τεχνικά προβλήματα. Φαντάζομαι να γνωρίζουν όλοι ότι δεν επιτρέπεται διακίνηση σύμμεικτων απορριμμάτων από τα λιμάνια που εξυπηρετούν επιβατικές και εμπορικές δραστηριότητες. Πολύ δε περισσότερο ότι δεν μπορούν να μεταφορτώνουν, καθημερινά, σκουπίδια στα λιμάνια τα χιλιάδες απορριμματοφόρα και φορτηγά της Αττικής, για να μιλήσουμε μόνο γι αυτήν.
8. Ακόμη κι αν ήταν επιλογή καθολικής αποδοχής η εξαγωγή σκουπιδιών, δεν είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι για πολλά χρόνια θα χρειάζονταν μια τεράστια έκταση για την εξυπηρέτηση της μεταφόρτωσης σκουπιδιών σε ερμητικά κλειστά εμπορευματοκιβώτια. Ελπίζω να κατανοούμε όλοι ποια περιοχή έχει τις περισσότερες πιθανότητες να υποστεί (και) αυτό το μαρτύριο.
9. Από αυτήν την άποψη, είναι πολύ υποκριτικό να επικαλούνται το κλείσιμο της Φυλής οι υποστηρικτές της εξαγωγής των σκουπιδιών. Άλλο τόσο υποκριτικό είναι να «στρώνουν το δρόμο» στην καύση σύμμεικτων απορριμμάτων και από την άλλη να εμφανίζονται πολέμιοι των μονάδων καύσης βιομάζας φυτικής προέλευσης, που είναι τόσο «της μόδας», τελευταία. Και είναι πολύ ατυχής έμπνευση, για να χρησιμοποιήσω την πιο ήπια έκφραση, να χρησιμοποιείται (και να εκτίθεται) το σωματείο εργαζομένων του δήμου Μαραθώνα για να υποστηριχθεί η «φαεινή» ιδέα της εξαγωγής σκουπιδιών, εξανεμίζοντας όλη τη δυναμική της πολύ χρήσιμης πρωτοβουλίας τους να είναι το πρώτο σωματείο εργαζομένων στην αυτοδιοίκηση που μπαίνει στη διαδικασία ανίχνευσης ενός τοπικού σχεδίου διαχείρισης.
Αναπόφευκτα τίθεται το ερώτημα για το ποιο είναι το υπόβαθρο αντιλήψεων, σαν αυτή της εξαγωγής σκουπιδιών, με σκοπό την καύση. Τι είναι αυτό που οδηγεί αγνούς ανθρώπους, χωρίς προσδοκία οικονομικού ή άλλου οφέλους, που αφιερώνονται, πολλές φορές με υπέρμετρο πάθος, σε κάποιους αγώνες, να οδηγούνται σε συντηρητικές επιλογές, με ορατό τον κίνδυνο οι επιλογές αυτές να στραφούν σε βάρος τους, αλλά και σε βάρος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Για το θέμα, που δεν είναι καινούργιο, έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί χιλιάδες εξηγήσεις, ανάμεσα στις οποίες εξέχουσα θέση έχει ο παράγοντας της συλλογικής πολιτικής και κοινωνικής συγκρότησης μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας μας. Αν, ωστόσο, θέλαμε να σταθούμε στις ιδιαίτερες πτυχές της συγκεκριμένης υπόθεσης, θα στεκόμασταν στους εξής δύο παράγοντες:
• Ο πρώτος σχετίζεται με την επαμφοτερίζουσα στάση της περιφέρειας Αττικής, της οποίας η νέα διοίκηση αντιμετωπίστηκε σαν «εξ ουρανού θεός» από μεγάλη μερίδα των κατοίκων της περιοχής και της Επιτροπής αγώνα του Γραμματικού. Φτάνοντας στο σημείο να δώσουν και προεκλογικό αγώνα υπέρ της (!). Λίγους μήνες μετά, διαπιστώνοντας την ασυμφωνία λόγων και έργων της νέας διοίκησης, πέρασαν σε μια οξεία φάση αντιπαράθεσης, όπως γίνεται με όλους, σχεδόν, τους απατημένους, μέρος της οποίας αντιπαράθεσης είναι και η ολοκληρωτική απώλεια εμπιστοσύνης στην αποτελεσματικότητα του νέου σχεδιασμού, που επαγγέλλεται η περιφερειακή διοίκηση.
• Ο δεύτερος σχετίζεται με τον ορατό κίνδυνο, εξαιτίας της στάσης της περιφέρειας Αττικής, να παραληφθεί και να λειτουργήσει ο ΧΥΤΑ Γραμματικού. Μπροστά σε αυτό το ενδεχόμενο, οτιδήποτε φαντάζει (υπογραμμίζω το φαντάζει) ότι μπορεί να εξαλείψει αυτόν τον κίνδυνο γίνεται εύκολα αποδεκτό. Κάτι, ας πούμε, ανάλογο με το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Χωρίς να υπολογίζεται ότι τα συγκεκριμένα μέσα βάσιμα θα οδηγήσουν σε πολύ χειρότερα αποτελέσματα, από αυτά που επιδιώκουν να αποτρέψουν και, μάλιστα, για ολόκληρη την Αττική.
Κλείνοντας, ας πούμε και το εξής: όση καλή διάθεση και να έχει κανείς να εξηγήσει την επιλογή της πρότασης εξαγωγής των σκουπιδιών για καύση, αυτή δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί παρά μόνο με βάση τον αντικειμενικό ρόλο, που υποθέτουμε ότι θα παίξει ή θα «κληθεί» να υπηρετήσει, σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για το μέλλον της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική και σε ολόκληρη τη χώρα. Δηλαδή, σαν μέρος ενός σχεδίου ευθέως αντιπαραθετικού σε αυτό που με πολύ κόπο έχει κατακτηθεί στη συλλογική συνείδηση μεγάλου μέρους της κοινωνίας και που συνηθίσαμε να ονομάζουμε αποκεντρωμένη, κοινωνική διαχείριση των απορριμμάτων, με έμφαση στην προδιαλογή των υλικών. Και σε αυτό το ζήτημα οφείλουν να τοποθετηθούν, χωρίς μισόλογα, όλες οι συλλογικότητες και οι φορείς, που έχουν επιλέξει να εμπλακούν με τη διαχείριση των απορριμμάτων.
14/5/2015
Τάσος Κεφαλάς
μέλος της Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
Αναρτήθηκε http://prosynat.blogspot.gr/2015/05/blog-post.html
Photo Credit: Konstantinos Tsakalidis / SOOC