Σε 24ωρη απεργία προχωρούν αύριο οι εργαζόμενοι στην Εγνατία Οδό ΑΕ, αντιτιθέμενοι στην επιλογή της κυβέρνησης να προχωρήσει στην ιδιωτικοποίηση του μεγαλύτερου δικτύου αυτοκινητοδρόμων της χώρας. Για αύριο Παρασκευή έχει προγραμματιστεί η υποβολή των δεσμευτικών προσφορών για την παραχώρηση του αυτοκινητοδρόμου.
Την ώρα που όλη η χώρα πλήττεται βαρύτατα από την επιδημία του Covid-19, η κυβέρνηση, μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, επιλέγει να προχωρήσει άμεσα τον διαγωνισμό για την παραχώρηση του αυτοκινητοδρόμου της Εγνατίας Οδού, με την κατάθεση την Παρασκευή 11/12/2020 δεσμευτικών προσφορών.
Ο Σύλλογος Εργαζομένων της «ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε», από το 2011 που είναι στο προσκήνιο η παραχώρηση της Εγνατίας Οδού, αντιτάχθηκε σε αυτό το ενδεχόμενο, όχι για λόγους ιδεοληψίας η ιδιοτέλειας, αλλά γιατί ήταν ξεκάθαρο ότι μία τέτοια παραχώρηση, ενός ολοκληρωμένου κατασκευαστικά οδικού άξονα τεράστιας γεωπολιτικής σημασίας (που μαζί με τους κάθετους άξονες ουσιαστικά αποτελούν το σύνολο των αυτοκινητοδρόμων που διασχίζουν τη Βόρεια Ελλάδα και μας ενώνουν με τους βόρειους γείτονές μας), είναι ενάντια στο δημόσιο συμφέρον από κάθε άποψη (οικονομική, κοινωνική, πολιτική).
Σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο Σύλλογος επιστήμονες που πραγματοποίησαν τεχνοοικονομική μελέτη παρουσίασαν τα βασικά πορίσματα που βεβαιώνουν και τις εκτιμήσεις του Συλλόγου.
Η επιλογή της παρούσας χρονικής περιόδου για την υποβολή των προσφορών εγείρει ερωτηματικά για τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος, τόσο γιατί μέχρι σήμερα έχουν δοθεί πολύμηνες αναβολές αλλά γιατί εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν οικονομικές προσφορές που βασίζονται σε μελλοντικά έσοδα διοδίων (τα οποία θα λάβουν ως βάση υπολογισμού τα σημερινά έσοδα), τη στιγμή που λόγω της πανδημίας η κυκλοφορία στην Εγνατία Οδό έχει πέσει κάτω από το 50% και οι προοπτικές επανόδου στα προηγούμενα δεδομένα είναι ακόμα αβέβαιες. Θεωρείται έτσι εξαιρετικά πιθανόν οι προσφορές να διαμορφωθούν με βάση το δυσμενέστερο σενάριο εσόδων και να είναι εξαιρετικά χαμηλές.
Σημαντικό ζήτημα αποτελεί ότι όλες οι διαδικασίες και οι συνεννοήσεις του ΤΑΙΠΕΔ με τους παραχωρησιούχους γίνονται εν κρυπτώ και όχι σε δημόσια θέα και έτσι κανείς δε γνωρίζει τι ακριβώς συζητιέται.
Ο Θανάσης Ματθαίου, διευθυντής Συντήρησης και Λειτουργίας Δικτύου της εταιρίας «Εγνατία Οδός Α.Ε.» υπενθύμισε ότι η Εγνατία Οδός παραχωρήθηκε το 2010 και οι κάθετοι άξονές της το 2018 και χρηματοδοτήθηκε 100% από κρατική δαπάνη. Η παραχώρηση μπήκε στο προσκήνιο το 2011 με το μεσοπρόθεσμο, τα πρώτα χρόνια της οικονομική κρίσης μέσω της ένταξής στο ΤΑΙΠΕΔ των παγίων που ανέρχονταν στα 250 δις. Το μεγαλύτερο πάγιο των ιδιωτικοποιήσεων δεν αφορούσε την εταιρεία αλλά το δικαίωμα συντήρησης και λειτουργίας της Εγνατίας οδού.
Υπενθύμισε ακόμη ότι η κατασκευή της έγινε στο πλαίσιο αναπτυξιακών έργων για περιοχές με τα χαμηλότερα ΑΕΠ. Η επιβολή διοδίων και η σταδιακή τους αύξηση χωρίς σοβαρό κατασκευαστικό αντικείμενο ακυρώνει το αναπτυξιακό ρόλο της και εκτοξεύει το κόστος, σύμφωνα με τον ίδιο. Εξέφρασε ακόμη τον κίνδυνο ότι με την παραχώρηση θα προκύψει μια εκτόξευση τεχνιτών αναγκαιοτήτων για εκτεταμένα έργα προκειμένου να γίνει λάστιχο το ποσό της παραχώρησης και να προκύψει για αυτά ποσό ισάξιο με αυτό της αρχικής επένδυσης.
Ο Τάσος Παπαδόπουλος που διετέλεσε αντιπρόεδρος του Συλλόγου και διευθυντής εργαζομένων στην Εγνατία Οδός, επεσήμανε ότι ενώ τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της τα κέρδη της ήταν ουσιαστικά ζημιές, το 2019 αυτά έφτασαν τα 33 εκ. Δηλαδή η Εγνατία δούλεψε σε τέτοιον βαθμό που περίσσεψαν 33 εκ. να μοιράσει στους μετόχους της που είναι ο εξής ένας: το Ελληνικό Δημόσιο. Ανέφερε ακόμη ότι με νόμο που έχει περάσει κάποια τα έσοδα από τα διόδια, όπως του Προμαχώνα και της Κρυοπηγής, δεν μπαίνουν στα ταμεία της Εγνατίας οδού αλλά σε έναν λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος και πηγαίνουν για αποπληρωμή του χρέους. Τα ποσά αυτά αποτελούν πάνω από το 10% των συνολικών εσόδων.
Ενώ η Εγνατία Οδός είναι κερδοφόρα, διαθέτει χρήματα για επενδύσεις, η κυβέρνηση αναζητά επενδυτή που δεν τον χρειάζεται σε καμία περίπτωση. Πρόκειται, επίσης, για εταιρεία που δεν χρωστάει αλλά αντίθετα κατάφερε να εξοφλήσει και το 1δις δάνειο που είχε λάβει από την Τράπεζα Επενδύσεων.
Επίσης, σύμφωνα με αυτά που ειπώθηκαν στη συνέντευξη Τύπου, πρόκειται για έναν δρόμο στον οποίο το κόστος διέλευσης είναι ακόμη χαμηλό -3 λεπτά ανα χιλιόμετρο- και πολύ μικρότερο από οδικούς άξονες που έχουν παραχωρηθεί σε ιδιώτες.
Ο καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, Γρ. Ζαρωτιάδης τόνισε πως «υπάρχει σοβαρή προοπτική διακινδύνευσης δημόσιου, κοινωνικού αλλά και εθνικού συμφέροντος, γιατί υπάρχει το σοβαρότατο ενδεχόμενο να τριπλασιαστούν τα κόστη συμμετοχής χρήσης του αυτοκινητοδρόμου σε περίπτωση παραχώρησης, κάτι που σήμερα δεν κρίνεται απαραίτητο, υπάρχει επίσης κατασκευαστική διακινδύνευση και αβεβαιότητα. Το βέλτιστο αποτέλεσμα των εργασιών συντήρησης που γίνονται, πραγματοποιούνται από δημόσιες εταιρείες, τα διόδια εισπράττονται από το δημόσιο, η Εγνατία Οδός συνεκτελεί άλλα δημόσια έργα και συμβάλει στην αποπληρωμή του χρέους». «Η παραχώρησή της μόνο ως σκανδαλώδης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί» πρόσθεσε.
Από τη πλευρά του ο Λ. Βατικιώτης τόνισε ότι σε ενδεχόμενη παραχώρηση οι ιδιώτες θα προβάλλουν νέες αξιώσεις ενώ έφερε ως παράδειγμα καταστροφικά παραδείγματα παραχωρήσεων με τραγικότερο αυτό της γέφυρας της Γένοβα που κατέρρευσε πριν δύο χρόνια περίπου αφήνοντας δεκάδες νεκρούς, μια γέφυρα που είχε παραχωρηθεί σε ιδιώτη, ο οποίος αποκόμισε τεράστια κέρδη χωρίς να την επισκευάζει.
«Δεν είμαστε στο 1995 για να κάνουμε ιδεολογική συζήτηση, έχουμε φύγει δυστυχώς από αυτό το στάδιο, υπάρχει συσσωρευμένη εμπειρία από την Ιταλία, την Κροατία, την Γαλλία, παραδείγματα που παντού αυτός ο θεσμός των παραχωρήσεων χρεοκόπησε και το δημόσιο της χώρας ανέλαβε να σώσει και τον παραχωρησιούχο. Δυσοίωνες προοπτικές θα ενεργοποιηθούν αν προχωρήσει η παραχώρηση. Η Εγνατία αποτελεί επιτυχημένο παράδειγμα δημόσιου τομέα» κατέληξε.
Αξιοσημείωτο είναι ότι σύμφωνα με τον Σύλλογο, από το 2011 που εντάχθηκε η Εγνατία Οδός στο ΤΑΙΠΕΔ δεν άφηναν στους εργαζόμενους να κάνουν συντηρήσεις ενώ εδώ και τρία χρόνια ζητούν επίμονα να γίνουν αρκετές.
Συνοπτικά τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι:
- Η δημόσια διαχείριση του παγίου της Εγνατίας οδού με καθαρά οικονομικούς όρους, σε ότι αφορά τα μελλοντικά έσοδα του δημοσίου, είναι μακράν η πιο συμφέρουσα έναντι οποιουδήποτε σεναρίου ιδιωτικοποίησης.
- Μόνο με δημόσια διαχείριση το αντίτιμο των διοδίων μπορεί να κρατηθεί χαμηλά, σε ένα ανεκτό κοινωνικά επίπεδο, και να μην υπερδιπλασιαστεί, όπως προβλέπεται στην περίπτωση παραχώρησης.
- Η σχεδιαζόμενη παραχώρηση της Εγνατίας Οδού και των Κάθετων Αξόνων δεν περιλαμβάνει σημαντικό κατασκευαστικό αντικείμενο, όπως οι συμβατικές παραχωρήσεις και ουσιαστικά αποτελεί παραχώρηση μελλοντικών εσόδων με αντάλλαγμα την άμεση μεν αλλά χαμηλή είσπραξη (δηλ. αντί το δημόσιο να εισπράξει κέρδη 6 δισ.€ στα 35 έτη, θα εισπράξει άγνωστο ποσό, εφόσον δεν τίθεται κατώτατο όριο στον διαγωνισμό).
- Η παραχώρηση της πλήρως κατασκευασμένης Εγνατίας Οδού και των Κάθετων Αξόνων (με κόστος κατασκευής περί τα 7 δισ.€) δεν αποτελεί κάποια παραγωγική επένδυση, ούτε θα επιφέρει πρόσθετα οφέλη. Επιπλέον η παραχώρηση δεν αποτελεί κάποια μορφή ιδιωτικοποίησης, αφού οι εργασίες ήδη ανατίθενται με διαγωνιστικές διαδικασίες και εκτελούνται από ιδιωτικές τεχνικές εταιρείες, οι οποίες μάλιστα –μέσω σχημάτων- είναι αυτές που ενδιαφέρονται για τη σύμβαση παραχώρησης. Η μοναδική ιδιωτικοποίηση που θα επέλθει θα είναι αυτή των διοδίων που, αντί να εισπράττονται από το δημόσιο, θα εισρέουν στον παραχωρησιούχο με χρέωση υπερδιπλάσια της σημερινής .
- Το βέλτιστο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με τη διατήρηση του παρόντος μικτού μοντέλου διαχείρισης της Εγνατίας Οδού, με το οποίο οι εργασίες εκτελούνται ως δημόσια έργα από ιδιωτικές τεχνικές εταιρίες και τα διόδια -με χρέωση χαμηλότερη των άλλων αυτοκινητόδρομων- εισπράττονται από το Δημόσιο και έτσι παρέχεται η δυνατότητα να αξιοποιηθούν τα σημαντικότατα μελλοντικά κέρδη ως εξής:
- Εκτέλεση άλλων δημόσιων έργων στις περιοχές διέλευσης της Εγνατίας Οδού
- Χρηματοδότηση ευρύτερων έργων, σύμφωνα με τον προγραμματισμό και τις ανάγκες του Υπουργείου Υποδομών, συμπληρώνοντας τις χρηματοδοτήσεις του ΠΔΕ.
- Μείωση του Εθνικού Χρέους, με κατάθεση ποσοστού των κερδών στον λογαριασμό εξυπηρέτησης Δημόσιου Χρέους.
- Αποπληρωμή των δανείων για την κατασκευή της Εγνατίας Οδού (του Υπουργείου Οικονομικών) προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).