Βιάζοντας τη νοημοσύνη μας…πρώτη φορά “Αριστερά”! (Γιάννης Πανούσης, Υπουργός Δημοσίας Τάξεως, 08.05.2015: “…εάν το δίλημμα είναι οι εξαγγελίες ή οι δεσμεύσεις της Αριστεράς και από την άλλη μεριά ο λαός, θα θυσιαστούν οι εξαγγελίες της Αριστεράς, δεν θα θυσιαστεί ο λαός…”)
Για τους μη γνωρίζοντες, στις σελίδες 220-231 του σχολικού βιβλίου της Έκθεσης Γ Λυκείου περιλαμβάνεται ως αναπόσπαστο μέρος της εξεταστέας πανελλαδικώς ύλης η ενότητα “Γλώσσα της Εξουσίας & Γλώσσα της Παιδείας”. Περιέχει σπουδαία όντως κείμενα, που σκοπό έχουν να αντιπαρατάξουν τον ανθρωπισμό και την προάσπιση της ελευθερίας ως επαινετέα στάση ζωής απέναντι στον αυταρχισμό της εξουσίας, η οποία χρησιμοποιεί την γλώσσα διαστρεβλωτικά, ως μέσο χειραγώγησης των μαζών. Αφήνοντας κατά μέρος το πολύ μεγάλο ζήτημα του αν η διδασκαλία τέτοιων κειμένων και ενοτήτων σε ένα τέτοιο στάδιο υπηρετεί όντως τον διακηρυγμένο της στόχο (αφύπνιση κριτικής σκέψης, δημιουργία ενσυναίσθησης των αυθαιρεσιών της εξουσίας κτλ) η, απλώς, αποτελεί το άλλοθι δημοκρατικότητας ενός εκπαιδευτικού συστήματος που έχει υπονομεύσει ποικιλότροπα το οιοδήποτε ψήγμα ελεύθερης σκέψης του νέου ανθρώπου πολύ πριν φτάσει στα 17 του (διότι την ελεύθερη σκέψη ή την καλλιεργείς ή την φαλκιδεύεις ήδη από το νηπιαγωγείο…), η ενότητα ξεκινά με την περίφημη αποδόμηση εκ μέρους του Μπέρτολτ Μπρεχτ ενός χριστουγεννιάτικου μηνύματος του Ρούντολφ Ες προς τον γερμανικό λαό την περίοδο του Χιτλερισμού. Στον λόγο του ο Μπρεχτ ξεσκεπάζει τα ψεύδη του λόγου του Ες, με τρόπο που να απογυμνώνει τον προπαγανδιστική ιδεολογία της Εξουσίας. Ουσιαστικά ξαναγράφει τον λόγο, αποκαλύπτοντας τα βαθύτερα νοήματά του και προάγοντας την δημιουργία βαθιάς κριτικής σκέψης απέναντι σε κάθε αυταρχισμό και ολοκληρωτισμό.
Σημαντική λεπτομέρεια: η εξουσία εδώ ταυτίζεται με ένα απεχθές, για την μεγάλη πλειοψηφία των νοημόνων πολιτών, καθεστώς, ένα φασιστικό του χειρίστου είδους (δυστυχώς, ακόμη και γι’ αυτήν την αυτονόητη, σε άλλες εποχές, απόφανση χρειάζονται σήμερα αστερίσκοι, δεδομένης της μεγάλης ανόδου της Ακροδεξιάς τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη). Η ταύτιση, εντός της ενότητας του βιβλίου, της εξουσίας με τις πιο ειδεχθείς μορφές της (Χιτλερισμός σε αντιπαράθεση με τον Μπρεχτ, Κρέων σε αντιπαραβολή με την Αντιγόνη, Ερμής ως αντίπαλος του Προμηθέα κλπ) καθιστά πολύ εύκολη και ανώδυνη την ταύτιση μιας νεανικής ψυχής με τους εκάστοτε αντιεξουσιαστές των διπόλων– απομακρυσμένους όμως από το Εδώ και Τώρα, περιβεβλημένους με μια μυθολογική αχλύ. Γι’ αυτό μίλησα πιο πριν και για “άλλοθι δημοκρατικότητας”….όταν η κοινωνία και η εκπαίδευση έχουν φροντίσει να ευνουχίσουν τον έφηβο με χίλιους δυο τρόπους από τα πρώτα του βήματα, δεν κοστίζει τίποτα να του πετάξουν και μερικά μαθήματα “ελεύθερης σκέψης” στα τελειώματα, ξέροντας πως δεν υπάρχει κίνδυνος να εκτραπεί ουσιαστικά (πραγματική χειραφέτηση) καθώς φροντίζουν άλλωστε να ταυτίσουν την μισητή εξουσία με κοινώς μη αποδεκτά πρότυπα όπως ο Χίτλερ.
Αρκετά όμως με τις “θεωρητικολογίες”… Τι γίνεται στην περίπτωση που εξουσία γίνεται η Αριστερά όπως σήμερα; Ποιον από τους δύο ρόλους της υπηρετεί, τον “φύσει” ή τον “θέσει”; Διότι ο “φύσει” ρόλος οιασδήποτε Αριστεράς μέχρι σήμερα (αφήνοντας έξω από την συζήτηση την κομμουνιστική, που κυβέρνησε στην Ανατολική Ευρώπη τον 20ό αιώνα) υποτίθεται ότι ήταν η εναντίωση στον απολυταρχισμό και τον ολοκληρωτισμό της κάθε είδους εξουσίας (έστω κι αν αυτό προέκυψε εν πολλοίς εξ’ ανάγκης, από το γεγονός δηλαδή ότι η Αριστερά στη Δύση βρισκόταν πάντοτε πολύ μακριά από την πραγματικότητα της διακυβέρνησης), η υπαγωγή της στην υπηρεσία της ελευθερίας, της αυτονομίας, κλπ, κλπ. Σήμερα όμως, που ο “θέσει” ρόλος της (εξουσία) την φέρνει σε άμεσησύγκρουση με τις πατροπαράδοτες προτεραιότητές της, ποια πλευρά δείχνει να επικρατεί; Άραγε, η Αριστερά παραμένει Αριστερά ΠΑΡΑ την Εξουσία ή τείνει να μετατραπεί σε φορέα εξουσίας που μετέρχεται μεθόδους όχι κι ιδιαίτερα αλλότριες με τις πιο“απεχθείς” και “τρισκατάρατες” (που όλοι μας το έχουμε εύκολο να στηλιτεύομε μέσα στο πλαίσιο ενός μουσειακού εκπαιδευτικού συστήματος); Για να το κάνω πιο λιανά: Μεταχειρίζεται την γλώσσα ως μέσο διαφώτισης, που προάγει την κριτική σκέψη, ή την εντάσσει κι η ίδια στον βωμό της πιο ανελέητης χειραγώγησης;
Για να δούμε λίγο προσεκτικά τι μας λέει ένας “αριστερός” υπουργός, τοποθετούμενος στο θέμα των περιβόητων διαπραγματεύσεων που διεξάγει μια αριστερή κυβέρνηση με την Ευρώπη: “…εάν το δίλημμα είναι οι εξαγγελίες ή οι δεσμεύσεις της Αριστεράς και από την άλλη μεριά ο λαός, θα θυσιαστούν οι εξαγγελίες της Αριστεράς, δεν θα θυσιαστεί ο λαός…” Πόση δουλειά θα είχε εδώ, άραγε, ο Μπρεχτ; Πόσα ψεύδη, πόσα ύπουλα και αποπροσανατολιστικά διλήμματα θα είχε να απογυμνώσει, αντιμετωπίζοντας μία τόσο κατάφωρα προπαγανδιστική χρήση της γλώσσας;
Παρατήρηση πρώτη: Από πότε οι “εξαγγελίες/δεσμεύσεις της Αριστεράς” αντιτίθενται ως έννοια στον “λαό” (άρα και τα λαϊκά συμφέροντα); Η Αριστερά πορεύτηκε ως τα σήμερα διακηρύσσοντας σε όλους τους τόνους ότι παλεύει “με τον λαό, για τον λαό” – και πως η ίδια δεν είναι τίποτα χωρίς τον λαό (για να κάνουμε κι ένα φιλολογικό μάθημα προθέσεων…) Επομένως, ή θεωρεί πως οι εξαγγελίες και δεσμεύσεις της υπηρετούν την προάσπιση του λαού ή μας λέει, κατάμουτρα, πως είναι αντιλαϊκές και υπονομεύουν τα συμφέροντά του. Πότε μας δούλευαν; Τότε ή τώρα; Ας διαλέξουν…
Παρατήρηση δεύτερη: Η συσχέτιση δεν περιορίζεται μόνο στην αντιθετική της χροιά. Επιχειρείται και αξιολογική ιεράρχηση, όπου ο ομιλητής παίρνει θέση με τον αγέρωχο αέρα του “φυσικώς αυτονόητου”: οι “αριστερές δεσμεύσεις” είναι κάτι απολύτως ασήμαντο και δευτερεύον μπροστά στον “λαό”. Απορία: ποιος είναι αυτός ο λαός που δεν κατονομάζεται, δεν προσδιορίζεται, δεν προσλαμβάνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (κάτι που μας οδηγεί στον απόλυτο ορισμό του λαϊκισμού: “απρόσωπη και παγιδευτική επίκληση στο όνομα του λαού ως μεταφυσικής οντότητας, ώστε να δικαιολογούνται όλες οι αντιλαϊκές αποφάσεις ερήμην του”); Οι “αριστεροί” που πρέπει να ξεχάσουν ότι ήταν κάποτε τέτοιοι; Οι “δεξιοί”; Οι “κεντρώοι”;’Πώς προσδιορίζονται άραγε αυτοί, για το καλό των οποίων ο κύριος Υπουργός αποφασίζει – ερήμην τους – ότι επιβάλλεται να πεταχθούν στον κάλαθο των αχρήστων οι “αριστερές” δεσμεύσεις; Ποιος του έδωσε το δικαίωμα να τσουβαλιάζει δέκα εκατομμύρια ανθρώπους με διαφορετικά συμφέροντα, πεπρωμένα, κοινωνική και οικονομική θέση, ιδεολογίες κλπ μέσα σε τρία γράμματα (“λαό”), προκειμένου να κάνει τη δουλειά του (προπαγάνδιση του ‘έντιμου” συμβιβασμού);
Τρίτον: Το ρήμα “θυσιάζομαι” σημαίνει πως εκχωρώ κάτι σημαντικό για να διατηρήσω κάτι ακόμα πιο σπουδαίο, ενίοτε και ιερό! Εδώ ποιο είναι άραγε το ιερό, εν ονόματι του οποίου πρέπει να πάνε Υπέρ Πίστεως οι “αριστερές δεσμεύσεις”; Επειδή είναι εξόφθαλμα προκλητικό να ονομαστεί αυτό όπως είναι (Μνημόνιο 3), ο πονηρός ομιλητής το υποκαθιστά με την μαγική λέξη του σοφού Δρυίδη του Αστερίξ (“λαός”). Κι άντε τώρα εσύ, ταπεινέ κι ασήμαντε αναγνώστη, να τα βάλεις με τον “λαό” και την “βούλησή” του (κι αυτή εννοείται πως την ξέρει ο κύριος Υπουργός…)
Τέταρτον: Στη συνέχεια του λόγου του, ο κ. Πανούσης προσπαθεί να “συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα”με την εξής προσθήκη:”Προφανώς δεν μιλάμε για υποχωρήσεις που καταστρέφουν τον κοινωνικό ιστό ή καταστρέφουν τη δημοκρατία…” Εδώ γεννιέται η εξής απλοϊκή απορία: Επομένως, ο κοινωνικός ιστός ή η δημοκρατία δεν είναι ήδη κατεστραμμένα, όπως προσπαθούσαν τόσα χρόνια να μας πείσουν; Κι αν όχι, γιατί επί πέντε χρόνια έβγαιναν στα κάγκελα και ξιφουλκούσαν εναντίον των προηγούμενων; Ποια διαφορετικότητα επικαλούνται και τι το καινούργιο κομίζουν;
Κατακλείδα: Όταν η εξαπάτηση και η χειραγώγηση είναι τα βασικά ζητούμενα, το “δεξιό” ή το “αριστερό” πρόσημο μπροστά τους καμία ουσία δεν αλλάζει. Ο “αριστερός” κύριος Υπουργός μπορεί επάξια να αντικαταστήσει τον Ρούντολφ Ες στο σχολικό βιβλίο Έκθεσης της Γ Λυκείου, λειτουργεί ως τέλειος “λαγός” της συμβιβαστικής τάσης του ΣΥΡΙΖΑ στο ζήτημα των διαπραγματεύσεων, ενώ τέλος προσφέρει ( σκόπιμα;) και στα λυσσασμένα μνημονιακά ΜΜΕ μερικά από τα καλύτερα επιχειρήματά τους υπέρ της (βέβαιης; πιθανής; αμετάκλητης;…επιλέξτε, αναλόγως γούστου και οπτικής γωνίας!) προσχώρησης της κυβέρνησης στον“μνημονιακό μονόδρομο”.
*Ο Μιχάλης Ανεζίρης είναι Φιλόλογος στη ΜΕ/ Ηθοποιός