Με αφορμή την επικείμενη κατάθεση από την υπουργό παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου του νομοσχεδίου για την τριτοβάθμια παιδεία και τις αντιδράσεις που αυτό έχει ήδη προκαλέσει στο επίπεδο των συνεπειών του το alterthess ζήτησε τη γνώμη του προέδρου του Ενιαίου Συλλόγου Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Γιάννη Κρεστενίτη. Να σημειώσουμε ότι ο ΕΣΔΕΠ στην απόφασή του τονίζει τη συνολική υποβάθμιση που θα επιφέρει το νέο νομοσχέδιο στην παιδεία της χώρας μας καλώντας παράλληλα την πανεπιστημιακή κοινότητα, τους διδάσκοντες, τους φοιτητές και τους εργαζόμενους στη δημιουργία ενός ενιαίου μετώπου παιδείας ενάντια στις αλλαγές που προαναγγέλλονται.
ΕΡ. Ποια είναι η λογική του νέου νομοσχεδίου και τι πανεπιστήμιο διαμορφώνει;
ΑΠ. Το κείμενο του προσχεδίου, όπως το έχει ονομάσει το υπουργείο, αποτελεί μια πολύ χειρότερη εκδοχή παλαιότερων εξαγγελιών και διαρροών. Το προσχέδιο Νόμου με τις πρωτοφανείς διατάξεις του διαλύει την δημόσια Ανώτατη Εκπαίδευση της χώρας μας και επιδιώκει τη συρρίκνωσή της, με το πρόσχημα της εξοικονόμησης πόρων. Η μείωση του χρόνου σπουδών (τριετής πρώτος κύκλος) και η δυνατότητα προγραμμάτων μικρής διάρκειας, σε συνδυασμό με τα τεράστια προβλήματα υποδομών θα έχουν ως αποτέλεσμα τα Πανεπιστήμια να μετασχηματιστούν σε Κέντρα Κατάρτισης, με αποφοίτους χωρίς επαρκείς γνώσεις και χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα και αυτό τελείως παραπλανητικά αναφέρεται ως «πτυχία με αντίκρισμα». Με το προσχέδιο αυτό επιχειρείται η πρόσδεση των Πανεπιστημίων σε διεθνή και εγχώρια ιδιωτικά συμφέροντα και αυτό αναφέρεται επίσης παραπλανητικά ως «σύνδεση με την κοινωνία και την οικονομία». Το πανεπιστήμιο που σχεδιάζει το υπ. Παιδείας στοχεύει σε υποβάθμιση του επιπέδου γνώσεων των αποφοίτων του με σκοπό την ευκολότερη εκμετάλλευσή τους κατά την αναζήτηση εργασίας.
ΕΡ. Πολλοί μιλούν για κατεδάφιση του πανεπιστημίου. Ποια είναι τα ποιο επικίνδυνα κατά τη γνώμη σας σημεία αυτού του νομοσχεδίου;
ΑΠ. Είναι αλήθεια ότι πολλοί πανεπιστημιακοί, συλλογικότητες της πανεπιστημιακής κοινότητας (τόσο των φοιτητών όσο και των διδασκόντων) αλλά και πανεπιστημιακά όργανα, υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή των αλλαγών που προτείνει το σχέδιο νόμου του υπ. Παιδείας, θα οδηγήσει στην κατεδάφιση της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης, του δημόσιου πανεπιστημίου. Με τις αλλαγές που προωθούνται ολοκληρώνεται η ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων και η υποταγή τους στις δυνάμεις της αγοράς. Δημιουργείται ένα επιχειρηματικό πανεπιστήμιο ξένο και εχθρικό προς τη βασική γνώση και την έρευνα αλλά και τη μόρφωση των νέων και καταργείται η δυνατότητά του να αποτελεί μηχανισμός άμβλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων. Η κατάργηση των τμημάτων και η εισαγωγή σε σχολές με τα διαφορετικά προγράμματα σπουδών και με την απατηλή δυνατότητα «του κάθε φοιτητή για το δικό του πρόγραμμα», ουσιαστικά οδηγεί στην κατάργηση της καλλιέργειας ολοκληρωμένων επιστημονικών αντικειμένων. Η «ατομική επιλογή» του κάθε φοιτητή θα καθορίζεται από μη επιστημονικά κριτήρια, με βάση τις συγκυριακές απαιτήσεις της αγοράς, απομακρύνοντας τους φοιτητές από τη συγκροτημένη γνώση ενός επιστημονικού αντικειμένου, οι οποίοι θα γίνονται έτσι περισσότερο ευάλωτοι σε αλλαγές στην αγορά εργασίας. Τα ευλύγιστα προγράμματα (3ετή αλλά ακόμη και 1ετή) εξυπηρετούν τις ευλύγιστες σχέσεις εργασίας. Η εισαγωγή του θεσμού του Συμβουλίου, το οποίο είναι ένα παντοδύναμο όργανο διοίκησης με αμειβόμενα μέλη και με τη συμμετοχή των παραγόντων της αγοράς αλλοιώνει τον δημόσιο και ακαδημαϊκό χαρακτήρα των πανεπιστημίων και αναιρεί την κοινωνική τους αποστολή. Η επιστροφή στο ολιγαρχικό μοντέλο οργάνωσης του πανεπιστημίου, περιορίζει ουσιαστικά την λειτουργία του ως πεδίου διαμόρφωσης των ελεύθερων και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών, ως προνομιακού χώρου δοκιμασίας των δημοκρατικών προταγμάτων.
ΕΡ. Πιστεύετε ότι όντως θα καταπολεμήσει τα φαινόμενα διαφθοράς;
ΑΠ. Όλο το προηγούμενο διάστημα, από την συνάντηση των Δελφών (αρχές της Ακαδημαϊκής χρονιάς 2010) μέχρι πρόσφατα, ο πρωθυπουργός, στελέχη της πολιτικής ηγεσίας του υπ. Παιδείας, άλλα κυβερνητικά στελέχη και μερίδα των ΜΜΕ έχουν επιδοθεί σε μια σε μια εκστρατεία δυσφήμισης των ελληνικών πανεπιστημίων και των πανεπιστημιακών. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι στα πανεπιστήμια δεν υπάρχουν φαινόμενα διαφθοράς, αλλά από τα όποια αυτά φαινόμενα (που πρέπει να στιγματιστούν και να εξαλειφθούν) μέχρι του σημείου να θεωρούνται τα πανεπιστήμια της χώρας μας ως πανεπιστήμια Β΄ κατηγορίας, η απόσταση είναι τεράστια. Πιστεύω ότι για να καταπολεμηθούν τα όποια φαινόμενα διαφθοράς υπάρχουν ή μπορεί να γεννηθούν στα πανεπιστήμια θα πρέπει να ενισχυθεί η δημοκρατία και η διαφάνεια στη λειτουργία όλων των πανεπιστημιακών οργάνων (μονοπρόσωπων και συλλογικών) από την χαμηλότερη ακαδημαϊκή μονάδα (τους τομείς και τα εργαστήρια) μέχρι την σύγκλητο και το πρυτανικό συμβούλιο. Και πρέπει να υπάρξουν θεσμοί και διαδικασίες κοινωνικής λογοδοσίας. Το μοντέλο διοίκησης του σχεδίου νόμου του υπ. Παιδείας προτείνει μια ολιγομελή και ιεραρχική δομή (που προσιδιάζει με τη δομή επιχειρήσεων), πιστεύω ότι πολύ πιο εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των φαινομένων διαφθοράς ενώ χαρακτηρίζεται από την έλλειψη δημοκρατίας που είναι απαραίτητη για το δημόσιο πανεπιστήμιο.
ΕΡ. Η υπ. Παιδείας διαβεβαίωνε επί ένα χρόνο ότι δεν θα φέρει το εν λόγω νομοσχέδιο μέσα στο καλοκαίρι και με τις σχολές κλειστές. Που οφείλεται η κίνησή της αυτή;
ΑΠ. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι εξαγγελίες των στελεχών της κυβέρνησης δεν τηρούνται. Η. υπουργός είχε εξαγγέλλει την ανάγκη του DNA των πανεπιστημίων. Και πράγματι το σχέδιο νόμου που παρουσίασε αλλάξει, στην ουσία καταργεί το δημόσιο πανεπιστήμιο. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου είναι πολύ χειρότερες από αυτές που είχαν ανακοινωθεί με το «κείμενο διαβούλευσης» του Οκτωβρίου 2010. Ξέρει λοιπόν η υπουργός και οι σύμβουλοί της ότι η πανεπιστημιακή κοινότητα (φοιτητές, διδάσκοντες και εργαζόμενοι) δεν θα αποδεχτεί αυτές τις αλλαγές. Δείτε τι έχει γίνει από τις 30/6/2011 που ενημερωθήκαμε για το νέο σχέδιο νόμου και εννοώ τις ανακοινώσεις φοιτητικών παρατάξεων, της συνόδου των Πρυτάνεων, τις αποφάσεις Συγκλήτων και πανεπιστημιακών τμημάτων. Η αντίθεση στο σχέδιο του υπουργείου είναι καθολική. Προτίμησε λοιπόν να παρουσιάσει το σχέδιο αυτή την περίοδο που οι φοιτητές έχουν πλέον φύγει από τα πανεπιστήμια, αφού οι εξετάσεις έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και οι διδάσκοντες ετοιμάζονται για τις καλοκαιρινές διακοπές, ελπίζοντας ότι όλα θα κυλίσουν πιο ευνοϊκά για τα σχέδια του υπουργείου.
ΕΡ. Το πανεπιστήμιο έτσι όπως υφίσταται τώρα είναι το πανεπιστήμιο που θέλουμε; Αν όχι σε τι συνίσταται αυτό;
ΑΠ. Τα ελληνικά πανεπιστήμια, παρά τα όσα λέγονται ακόμα και από τον Πρωθυπουργό και άλλα κυβερνητικά στελέχη και παρά την υποχρηματοδότησή τους (που για την φετινή χρονιά είναι μειωμένη έναντι του 2009 κατά 50%) προσπαθούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες τις ελληνικής κοινωνίας και παρέχουν, στις περισσότερες περιπτώσεις, υψηλής ποιότητας προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές και οι απόφοιτοί τους αναγνωρίζονται ως επιστήμονες πολύ καλού επιπέδου. Δεν είναι βέβαια όλα τέλεια και δεν είναι όλα τα τμήματα ίδια. Υπάρχουν προβλήματα στελέχωσης (σε επιστημονικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό), υπάρχουν φαινόμενα νεποτισμού, αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς, αδιαφάνειας ή και σπατάλης του δημοσίου χρήματος. Γι αυτό πολύ από μας υποστηρίζουν ότι χρειάζονται αλλαγές στα πανεπιστήμια, αλλά όχι αλλαγές προς την κατεύθυνση που επιδιώκει το υπ. Παιδείας. Χρειάζονται αλλαγές ώστε το ελληνικό πανεπιστήμιο να γίνει περισσότερο δημόσιο, πιο δημοκρατικό, πιο ακαδημαϊκό με θεσμούς και κανόνες περισσότερης διαφάνειας και με κοινωνική λογοδοσία. Χρειάζεται σε αρκετές περιπτώσεις να ξαναδούμε τα προγράμματα σπουδών. Και μαζί με όλα αυτά χρειάζεται να έχει την εμπιστοσύνη της ελληνικής κοινωνίας, που κάποιες δυνάμεις προσπαθούν να την αναιρέσουν.
ΕΡ. Βλέπουμε ότι η κυβέρνηση παρά τις αντιδράσεις του κόσμου κατάφερε να περάσει το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Πιστεύετε ότι μπορούν οι αντιδράσεις των φοιτητών και των πανεπιστημιακών να εμποδίσουν την ψήφιση και την εφαρμογή του νομοσχεδίου αυτού;
ΑΠ. Πράγματι η κυβέρνηση στηριγμένη στην εντός του κοινοβουλίου πλειοψηφία της ψήφισε το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και τον εφαρμοστικό νόμο και είναι πολύ πιθανόν να πιστεύει ότι μπορεί να γίνει το ίδιο και με το σχέδιο για την ανώτατη εκπαίδευση. Εξάλλου, για αυτό έχει, εδώ και καιρό ξεκινήσει και την εκστρατεία υποβάθμισης και συκοφάντησης των ελληνικών πανεπιστημίων, ώστε να μειωθούν και οι αντιστάσεις της ελληνικής κοινωνίας στην επιχειρούμενη αλλαγή. Οι αντιδράσεις της πανεπιστημιακής κοινότητας, που ήδη έχουν ξεκινήσει, αναφέρθηκα παραπάνω σε αυτές (ομόφωνες αποφάσεις Συγκλήτων και πανεπιστημιακών τμημάτων – ακόμη και η ηγετική ομάδα της ΠΟΣΔΕΠ ζητά την μη κατάθεση του νομοσχεδίου), ελπίζω να ματαιώσουν την κατάθεση του νομοσχεδίου. Αλλά και στην χειρότερη περίπτωση που το νομοσχέδιο κατατεθεί στη Βουλή και ψηφιστεί από τους κυβερνητικούς βουλευτές, η εφαρμογή του θα ξεκινήσει από τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά, που τα πανεπιστήμια θα είναι και πάλι με όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα εντός των πανεπιστημιακών χώρων. Και ήδη, εκτός από τις προθέσεις πολλών να αντισταθούν, υπάρχουν και αποφάσεις συλλογικών πανεπιστημιακών οργάνων για μη εφαρμογή των διατάξεων του νομοσχεδίου. Επιμέλεια: Σταυρούλα Πουλημένη, ομάδα alterthess