Μέσα από αντικρουόμενα νομοσχέδια, συντροφικά κρεμάσματα, στημένους διαλόγους και ακριβοπληρωμένες (αλλά ανύπαρκτες) μελέτες, η κυβέρνηση τινάζει στον αέρα τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Το νομοθετικό πλαίσο, το υιοθετήθηκε μόλις πριν από λίγα χρόνια για την εναρμόνιση της χώρας με τις διεθνείς συμφωνίες, στην εποχή του Μνημονίου θεωρείται πια ένα ακόμα «γραφειοκρατικό εμπόδιο» για την «ανάπτυξη», την αύξηση δηλαδή της κερδοφορίας με κάθε τρόπο, με κάθε κόστος και με κάθε παράπλευρη απώλεια.
Έτσι, μετά την υιοθέτηση πριν από ένα περίπου μήνα του νόμου 3894 για την επιτάχυνση των Στρατηγικών Επενδύσεων, το γνωστό fast track, δυο νέα νομοσχέδια των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης έρχονται να επεκτείνουν τις ευνοϊκές αυτές ρυθμίσεις σε όλες τις δραστηριότητες και τα έργα, περιορίζοντας ασφυκτικά τη δυνατότητα περιβαλλοντικού -αλλά και κοινωνικού- ελέγχου.
Το «Φτάνει Πια» των πράσινων υπουργών
Εχθές Τρίτη, 21 Δεκεμβρίου, η «πράσινη» Υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη εισηγήθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο μια σειρά αλλαγών στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ώστε να μειωθεί ο μέσος χρόνος αναμονής, αλλά και να ελαφρυνθεί το έργο των αρμόδιων υπηρεσιών. Στην πράξη, αυτό σημαίνει απλά ότι θα μειωθεί δραστικά το ποσοστό των έργων και δραστηριοτήτων που χρήζουν περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Η νομοθετική «πρωτοβουλία» (αν και, όπως θα δειχθεί παρακάτω η κίνηση αυτή είναι μάλλον αποτέλεσμα πολλαπλών πιέσεων από άλλα Υπουργεία, φορείς και εταιρίες) της Τίνας Μπιρμπίλη έγινε δεκτή με ανακούφιση από τους υπόλοιπους υπουργούς. Ιδιαίτερα οι παλαιότεροι στο κυβερνών κόμμα Υπουργοί, όπως φρόντισαν να διαρρεύσουν προς το φυλοκυβερνητικό τύπο (βλ πχ Έθνος), τόνισαν ότι το νομοσχέδιο αυτό ήταν αναγκαίο από καιρό (ρίχνοντας έτσι έμμεσα καρφιά για καθυστέρηση) αφού η διαδικασία περιβαλλοντικού ελέγχου, την οποία νομοθέτησε το ίδιο το ΠΑΣΟΚ μόλις το 2002, καθυστερεί τα …χιλιάδες έργα που έχουν προγραμματιστεί. Δεν έλειψαν ούτε και οι λαϊκιστικές κραυγές, με τους Υπουργούς να ανταγωνίζονται να επιδείξουν την αγωνία τους: «Πότε θα το φέρεις, πότε θα υλοποιηθεί, τι θα γίνει;» φέρεται να ρώτησε γεμάτος ενδιαφέρον ο Ανδρέας Λοβέρδος, «κάνουμε περιβαλλοντικές μελέτες και κυνηγάμε βοσκούς με σαράντα προβατάκια» προσέθεσε ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κ. Σκανδαλίδης (χωρίς να μπορούμε να εξηγήσουμε τι ακριβώς εννοούσε). Την παράσταση έκλεψε ωστόσο με την κοτσάνα του ο Δημήτρης Ρέππας, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι στο χωριό του «δεν έχουν νερό για ένα ζευγάρι γυπαετών»: αν δεν κάνουμε λάθος ο κ. Ρέππας είναι από την Αρκαδία, από όπου οι Γυπαετοί έχουν αφανιστεί εδώ και δεκαετίες…
Ο “διάλογος”, με το προδιαγεγραμμένο τέλος
Για την πολυαναμενόμενη αυτή μεταρρύθμιση, η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ έχει ξεκινήσει από τα μέσα Νοέμβρη διάλογο με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, προσπαθώντας να διαμορφώσει μια εικόνα συναίνεσης. Στις 16 Νοέμβρη, το Υπουργείο κάλεσε περιβαλλοντικές οργανώσεις και υπηρεσίες σε μια Τεχνική Σύσκεψη με θέμα την αναμόρφωση των διαδικασιών που προβλέπονται από την υφιστάμενη νομοθεσία για την περιβαλλοντική αδειοδότηση όλων των έργων και των παραγωγικών δραστηριοτήτων (βιομηχανίες, βιοτεχνίες, μεταφορές κοκ). Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις έκριναν γενικά μια τέτοια πρωτοβουλία ως αναγκαία, καθώς η περιβαλλοντική αδειοδότηση πάσχει σοβαρά από αναποτελεσματικότητα, αδιαφάνεια, σχέσεις διαπλοκής και γραφειοκρατικό χάος. Στην πράξη ωστόσο ο διάλοδος αποδείχτηκε πρόχειρος, χωρίς σαφές αντικείμενο, χωρίς τεκμηριωμένες προτάσεις, χωρίς κανένα σκεπτικό που να εξηγεί την αναγκαιότητα των αλλαγών, χωρίς προθεσμίες και διαδικασίες.
Ο διάλογος αυτός για παράδειγμα θα στηριζόταν στα αποτελέσματα μιας σχετικής μελέτης, την οποία το Υπουργείο ανάθεσε σε ένα από τα γνωστότερα και πιο δικτυωμένα Γραφεία Μελετών, την ENVECO Α.Ε.. Η εταιρία αυτή έχει αναλάβει ήδη σωρεία Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για πολλά από τα μεγάλα έργα της χώρας, όπως μεγάλοι οδικοί και σιδηροδρομικοί άξονες (δυστυχώς, για ένα μυστήριο λόγο η ιστοσελίδα της μεγάλης αυτής εταιρίας είναι αυτή την εποχή «πεσμένη» και έτσι δεν μπορούμε να παραθέσουμε περισσότερα στοιχεία). Παρά την αδρή αμοιβή των 80.000 ευρώ (!), το μόνο που έχει καταθέσει μέχρι τώρα η ENVECO είναι ένα δισέλιδο σημείωμα, όπου απλώς αναφέρονται κάποια «θέματα προς επεξεργασία». Ακόμα όμως και από αυτό το πρόχειρο σημείωμα φαίνεται καθαρά ότι η μόνη προτεραιότητα του Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας μέσα από την απαλλαγή των επενδυτών ή εργολάβων από μεγάλο μέρος των περιβαλλοντικών ελέγχων, ενώ η ποιοτική αναβάθμιση και η διεύρυνση της κοινωνικής συμμετοχής αναβάλλεται για ένα απροσδιόριστο μέλλον.
Οι πολυαναμενόμενες (απ)αλλαγές
Από ότι φαίνεται λοιπόν, η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ πιέζεται από παντού να κατεβάσει το νομοσχέδιο το συντομότερο δυνατό, ενώ το βασικό του περιεχόμενο είναι ήδη προδιαγεγραμμένο. Πρωταρχικός στόχος του Υπουργείου είναι η τυπική απένταξη πολλών έργων και δραστηριοτήτων από τις κατηγορίες για τις οποίες απαιτείται βαθύτερος περιβαλλοντικός έλεγχος. Ακόμα σημαντικότερο ίσως, στο παραπάνω Σημείωμα αναφέρεται και η δυνατότητα ονομαστικής και αυτόματης απένταξης, και άρα απαλλαγής από περιβαλλοντικές υποχρεώσεις, συγκεκριμένων έργων.
Εξετάζεται ακόμα η κατάργηση του σταδίου της «Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης», το οποίο σήμερα προηγείται της υποβολής της οριστικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και της τελικής Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων. Ωστόσο, το προκαταρκτικό αυτό στάδιο περιλαμβάνει την αναγκαία εξέταση των εναλλακτικών λύσεων, ενώ δίνει και το περιθώριο στην κοινωνία και τις οικολογικές οργανώσεις για πληροφόρηση, κριτική και παρεμβάσεις. Χωρίς το στάδιο αυτό καθίσταται πολύ πιο δύσκολη η επιβολή ή βελτίωση των Περιβαλλοντικών Όρων για κάθε έργο ή παραγωγική μονάδα.
H ρελάνς του Χρυσοχοϊδη
Την ώρα ωστόσο που το Υπουργείο Περιβάλλοντος καλεί τις περιβαλλοντικές οργανώσεις σε διάλογο γύρω από τα παραπάνω θέματα, το Υπουργείο Ανάπτυξης καταθέτει νομοσχέδιο για την απλοποίηση της αδειοδότησης επαγγελματιών, βιομηχανιών και «Επιχειρηματικών Πάρκων», όπως θα λέγονται πια οι Βιομηχανικές Περιοχές. Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης προσπάθησε λοιπόν να δείξει ξανά ότι είναι ο πιο γρήγορος: τροποποιεί από μόνος του ριζικά τους όρους περιβαλλοντικής αδειοδότησης για όλες τις δραστηριότητες που υπάγονται στην αρμοδιότητά του, δηλαδή ολόκληρη τη βιομηχανία. Οι διαδικασίες για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των δραστηριοτήτων αυτών ωστόσο ρυθμίζονται ακόμα από την περιβαλλοντική νομοθεσία, η οποία αποτελεί αρμοδιότητα του Υπουργείου Περιβάλλοντος (και αντικείμενο διαλόγου για την τροποποίησή της)!
Το προτεινόμενο λοιπόν Νομοσχέδιο των 72 άρθρων, το οποίο τέθηκε σε «ανοιχτή διαβούλευση» για εφτά μόνο ημέρες (16-23 Δεκεμβρίου) καταργεί οριστικά τη φάση της Προκαταρκτικής Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ), χωροθετεί με όποια κριτήρια θέλει τα νέα «Επιχειρηματικά Πάρκα», ακόμα και στο εσωτερικό των Προστατευόμενων Περιοχών του Δικτύου Natura 2000, ενώ, ακόμα σημαντικότερο, υιοθετεί την αρχή του τεκμαρτού που εισηγήθηκε πρώτος ο νόμος fast track: αν μέσα στην ορισθείσα από το νόμο προθεσμία οι υπηρεσίες δεν προλάβουν να αξιολογήσουν μια αίτηση έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, αυτή θα «τεκμαίρεται» αυτόματα ως θετική. Η προθεσμία αυτή με την κατάργηση της Προκαταρκτικής Αξιολόγησης μειώνεται πρακτικά στο μισό, ενώ σύντομα αναμένεται οι τρεις μήνες που προβλέπονται να μειωθούν στους δύο, κάτι που άλλωστε ήδη ισχύει για τις «στρατηγικές επενδύσεις» που καλύπτονται από τις ρυθμίσεις του fast track.
Οι προτεινόμενες αυτές ρυθμίσεις αντιβαίνουν προφανώς με την υφιστάμενη περιβαλλοντική νομοθεσία (κυρίως τον 3010/02), χωρίς ο νομοθέτης να μπαίνει καν στον κόπο να αναφέρει ρητά ότι οι ισχύουσες μέχρι σήμερα διατάξεις τροποποιούνται ή καταργούνται. Αυτό σημαίνει, στο βαθμό που ο νόμος υιοθετηθεί και δεν τροποποιηθεί καθοριστικά μετά την «ανοιχτή διαβούλευση» των …εφτά ημερών, ότι το Υπουργείο Ανάπτυξης προκαταβάλει το Υπουργείο Περιβάλλοντος, καθώς αν αυτό δεν υιοθετήσει τα ίδια μέτρα για όλα τα έργα και τις δραστηριότητες η πολυνομία θα γίνει χαοτική. Εκτός φυσικά, αν η κ. Τίνα Μπιρμπίλη κοροϊδεύει ανοιχτά και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που καλεί σε «διάλογο», μοιράζει τζάμπα λεφτά για δήθεν μελέτες και έχει ήδη αποφασίσει το περιεχόμενο του δικού της νομοσχεδίου, το οποίο δεν θα διαφέρει από αυτό του σ. Χρυσοχοΐδη…
Νίκος Νικήσιανης