Στις 30 Αυγούστου μια ειδική ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ερεύνησε το φορολογικό καθεστώς της Apple στην Ιρλανδία, όπου είναι κι η έδρα της, ανακοίνωσε ότι «οι φοροαπαλλαγές της είναι παράνομες» κι ότι η Apple θα ‘πρεπε να πληρώσει φόρους 13 δις € συν τόκους μονάχα για την περίοδο 2003 – 2014.
Για να φανεί το μέγεθος του ποσού, αξίζει να αναφερθεί ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός για την Υγεία στην Ιρλανδία είναι 12,9 δις €. Ή ακόμα, εάν ένας σύγχρονος Ρομπέν των Δασών, μοίραζε το ποσό των 13 δις € σε όλους τους πολίτες της Ιρλανδίας – από παιδιά μέχρι ηλικιωμένους – τότε θα τους γέμιζε την τσέπη του καθενός και της καθεμιάς με 2.800€. Δε μιλάμε για φραγκοδίφραγκα δηλαδή…
Κι όμως, ενώ η ιρλανδική κοινωνία έχει βιώσει τα προγράμματα λιτότητας και καλείται να πληρώσει ακόμα κι ειδική φορολογία για τις υπηρεσίες ύδρευσης, ο πολυεθνικός γίγαντας απολαμβάνει μια εξοργιστική φορολογική ασυλία.
Από τον φορολογικό παράδεισο της Ιρλανδίας…
Το 1980 η Apple μετέφερε την έδρα της στο Κορκ της Ιρλανδίας. Η Ιρλανδία έγινε ένας φορολογικός παράδεισος για πολυεθνικές εταιρείες προσφέροντας ένα ευνοϊκό φορολογικό περιβάλλον. Έχει τον δεύτερο πιο χαμηλό συντελεστή φορολογίας επιχειρήσεων (12,5%) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με την Κύπρο, και την ξεπερνά μονάχα η Βουλγαρία (με 10%).
Οι ειδικές συμφωνίες που είχε η Ιρλανδία με την Apple, χαμήλωναν στο ελάχιστο τον συντελεστή. Η Apple πλήρωνε μόλις 1% σε φόρους, ενώ το 2014… έσπασε τα ταμεία, αφού φορολογήθηκε μόλις με 0,005%! Δηλαδή, για κάθε 1 εκατομμύριο που έβγαζε η Apple, πλήρωνε το αμύθητο ποσό των… 50€! Ίσα ίσα για να πιουν από μια Guinness τα μέλη της ιρλανδικής κυβέρνησης.
Κι αν το σκάνδαλο αφορούσε απλώς την ιρλανδική κοινωνία, θα μπορούσαμε να εκφράσουμε τη συμπαράστασή μας και να γυρνούσαμε στα καθ’ ημάς. Όμως, τα κέρδη για τα οποία φοροδιαφεύγει η Apple, δεν ήταν μόνο από τις πωλήσεις της στην Ιρλανδία. Αφορούν τα έσοδα που έχει η πολυεθνική σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μέσα από τη σύσταση θυγατρικών εταιρειών και παραρτημάτων, μια πολυεθνική μπορεί να επιλέξει σε ποιον φορολογικό παράδεισο θα έχει την έδρα της και να μεταφέρει εκεί τα έσοδα από τις άλλες χώρες, με διάφορα νομικά κόλπα. Μπορεί, για παράδειγμα, οι θυγατρικές της πολυεθνικής να πληρώνουν στη μητρική εταιρεία τεράστια ποσά για τη χρήση των πνευματικών δικαιωμάτων. Έτσι, ενώ μπορεί να έχει αυξημένα έσοδα σε μια αγορά με υψηλούς δείκτες φορολογίας, θα έχει την ίδια ώρα κι αυξημένα έξοδα, αφού θα πρέπει να πληρώσει (τη μητρική) για τη χρήση του λογότυπου της ίδιας εταιρείας.
Έτσι, η κεντρική εταιρεία της Apple υπάρχει στην Ιρλανδία μόνο στα χαρτιά, πρόκειται για ένα γραφείο, το οποίο δεν απασχολεί ούτε έναν εργαζόμενο, συγκεντρώνει εκεί τα κέρδη της από όλη την αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πληρώνει σε φόρους μόλις 1% – το πολύ.
Σύνολο η Apple έχει τρεις εταιρείες στην Ιρλανδία κι απασχολούν 6.000 εργαζομένους. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται «παρόλα αυτά» είναι και το μοναδικό πλέον επιχείρημα που έχουν οι νεοφιλελεύθεροι που απαιτούν λιγότερο κράτος για τις αγορές. «Εάν η κυβέρνηση της Ιρλανδίας κινηθεί για να πάρει αυτά τα χρήματα, τότε η Apple θα θυμώσει, θα φύγει και θα αφήσει 6.000 άνεργους».
Αλήθεια, όμως, αξίζει μπροστά στη λογική του «πάλι καλά να λέμε» οι κυβερνήσεις – και κατ’ επέκταση οι λαοί – να επιδίδονται σ’ έναν μαραθώνιο διαγωνισμό για το ποιος θα προσφέρει καλύτερη φοροασυλία, με αντάλλαγμα κάποιες θέσεις εργασίας; Θα έπρεπε να πρωτοσταστήσουμε κι εμείς, παρέχοντας μηδενική φορολογία και (γιατί όχι) κρατική επιδότηση στους πολυεθνικούς κολοσσούς; Ή θα έπρεπε να βρισκόμαστε μπροστά στη μάχη για έναν συντονισμένο και διεθνή αγώνα ενάντια στις πολυεθνικές και τους φορολογικούς παραδείσους;
Το σκάνδαλο που εντόπισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει να κάνει με τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Η Apple απολαμβάνει φοροασυλία ύστερα από ειδικές συμφωνίες, που δεν ισχύουν για όλες τις εταιρείες. Τα 13 δις € προκύπτουν από τη φορολογία που θα είχε η Apple εάν φορολογούνταν όπως οι υπόλοιπες επιχειρήσεις με το χαμηλό 12,5%.
Έναν μήνα πριν το πόρισμα της έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Apple ανακοίνωνε ότι το ποσό των αποθεμάτων της που βρισκόταν σε υπεράκτιες (offshore) εταιρείες έφτασε τα 214,8 δις $ – το μεγαλύτερο ποσό για αμερικάνικη πολυεθνική. Η χρηματιστηριακή της αξία είναι 570 δις $, ενώ ο διευθυντής της, Τιμ Κουκ, για το 2015 είχε μικτό μισθό που ξεπερνούσε τα 10.280.000$ (δηλαδή περίπου 28.160$ τη μέρα) – χωρίς να υπολογίζονται τα έσοδά του ως μέτοχος της Apple.
Μήπως τελικά το πραγματικό σκάνδαλο δεν είναι τα 13 δις € φοροαποφυγή, αλλά το πώς καταφέρνει να έχει τόσα κέρδη;
…στην εργασιακή κόλαση της Κίνας…
Παρότι η βασική αγορά για την Apple είναι η Δύση, τα προϊόντα της παράγονται σε εργοστάσια της Κίνας, με το μισθολογικό κόστος να βρίσκεται πολύ χαμηλά. Η Apple δεν έχει δικά της εργοστάσια, αλλά παραγγέλνει τα προϊόντα της σε εργοστάσια που αναλαμβάνουν την παραγωγή διάφορων πολυεθνικών εταιρειών στο χώρο της τεχνολογίας κι αλλού.
Μια τέτοια εταιρεία είναι η Foxconn, η οποία παράγει εξοπλισμό για τις Apple, Dell, HP, Motorola, Nintendo, Nokia, Sony Ericsson κι άλλες. Η Foxconn έγινε ευρέως γνωστή για τις άθλιες εργασιακές συνθήκες της, όταν το 2010 σημειώθηκε ένα κύμα αυτοκτονιών από τους εργάτες της, με αποτέλεσμα η εταιρεία να αρχίσει να τοποθετεί… δίχτυα, προκειμένου να αποτρέψει τους εργάτες της να πέφτουν από την οροφή.
Από το 2013 το China Labor Watch δημοσιεύει έρευνες με στοιχεία, που αποκαλύπτουν ότι τα εξωπραγματικά κέρδη της Apple οφείλονται στις εξωπραγματικές εργασιακές συνθήκες των Κινέζων εργατών. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Αυγούστου ‘16:
- 277$ το μήνα (χωρίς υπερωρίες) είναι ο καθαρός μισθός των εργατών στο εργοστάσιο της εταιρείας Pegatron στη Σαγκάη, που απασχολεί 70.000 εργαζόμενους και πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές της Apple. Ενώ,
- 558$ το μήνα είναι ο καθαρός μισθός τους όταν φτάνουν να συμπληρώνουν 80 (ογδόντα) ώρες υπερωρίες το μήνα. Δηλαδή, για εργασία 10 ώρες τη μέρα, 6 μέρες τη βδομάδα, οι Κινέζοι εργάτες βγάζουν καθαρά τον ελληνικό βασικό μισθό (8ωρο, 5νθήμερο) για άνω των 25 ετών (=495€).
- Το συνολικό μισθολογικό κόστος για το 2015 για το 1,6 εκατομμύριο εργαζομένων της Apple στα εργοστάσια της Κίνας αντιστοιχεί στο 4,8% της συνολικής αξίας της Apple, που βρίσκεται στα 233,7 δις $.
…και στα κρατικά κονδύλια των ΗΠΑ!
Κι αν οι ενστάσεις για την κριτική στην Apple έχουν να κάνουν με τη λογική ότι «οι έξυπνοι» κι οι «καλοί επιχειρηματίες» είναι εκείνοι που προκόβουν κι ότι αν δεν υπήρχε ο παράγοντας του κέρδους στη μέση, τότε η τεχνολογία και κατ’ επέκταση η ανθρωπότητα δε θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, έρχεται η πραγματικότητα, να μας αποδείξει ότι δεν καθόλου έτσι τα πράγματα.
Οι ίδιοι οι υμνητές της ελεύθερης αγοράς που πρώτοι ρίχνουν το λίθο τους ενάντια στο κράτος, είναι κι οι μεγαλύτεροι κρατικοδίαιτοι. Οι ίδιοι αναλυτές που έκαναν καριέρα με το να ζητούν «λιγότερο κράτος» (εννοώντας τις κρατικές δαπάνες για την υγεία, την παιδεία, τις μετακινήσεις κι ό,τι μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη ζωή του κόσμου), εκλιπαρούσαν για κρατική διάσωση των τραπεζών, όταν αυτές βρέθηκαν μπροστά στο φάσμα της χρεοκοπίας.
Η ίδια η Apple που ανάβει σα φάρος στις καρδιές των νεοφιλελεύθερων, έχει βασίσει την τεχνολογική της ανάπτυξη στις… κρατικές έρευνες και καινοτομίες!
- Το ίντερνετ, που έθεσε τις βάσεις για όλη την τεχνολογική επανάσταση, δεν ήταν μια καινοτομία ενός επιχειρηματία, αλλά στήθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ από τη δεκαετία του ’60.
- Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ μαζί με το Πολεμικό Ναυτικό της Βρετανίας χρηματοδότησαν έρευνες για τον εντοπισμό της θέσης υποβρυχίων κλπ κι έτσι γεννήθηκε το GPS.
- Η οθόνη απ’ το τηλέφωνο της Apple βασίστηκε σε παλιότερες έρευνες του Πανεπιστημίου Ντέλαγουερ και της CIA.
- Ακόμα κι η μπαταρία του iphone στηρίζεται σε έρευνες του Υπουργείου Ενέργειας και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών των ΗΠΑ.
Κι αντί λοιπόν, η Apple να… χρυσοπληρώνει για τις πατέντες των ΗΠΑ, μεταφέρει τα έσοδά της στην Ιρλανδία κι εκεί δεν πληρώνει τίποτα.
Apple: ένα μονάχα μήλο κάτω απ’ τη μηλιά του καπιταλισμού
Τα 13 δις € συν τους τόκους που καλεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την κυβέρνηση της Ιρλανδίας να εισπράξει από την Apple είναι ένα ακόμα επεισόδιο που αφορά τους φορολογικούς παραδείσους.
Πριν από λίγους μήνες αποκαλύφθηκαν 11,5 εκατομμύρια έγγραφα της εταιρείας Μόσακ Φονσέκα. Τα Έγγραφα του Παναμά έδειχναν ότι στο δίκτυο των φορολογικών παραδείσων και της φοροαποφυγής εμπλέκονται πολυεκατομμυριούχοι αθλητές, όπως ο Μέσι, διεθνείς τράπεζες, όπως οι ελβετικές HSBC και UBS κι η γερμανική Deutsche Bank, πολιτικά πρόσωπα από δημοκρατικούς αστούς όπως ο Ντέιβιντ Κάμερον μέχρι δικτάτορες, όπως ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας.
Όμως, οι φορολογικοί παράδεισοι δεν είναι μια κακή λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι βασικό συστατικό του ίδιου συστήματος. Η Apple δεν παρανομεί νομικά όταν έχει τα εργοστάσιά της στην Κίνα, πουλάει στην Ευρώπη και (δε) φορολογείται στην Ιρλανδία. Είναι οι διεθνείς συμβάσεις που επιτρέπουν σε κάθε πολυεθνική εταιρεία να κινείται έτσι, ενώ την ίδια ώρα απαγορεύουν στους ανθρώπους να επιλέγουν έναν ασφαλή τόπο διαβίωσης. Αν οι πρόσφυγες βρίσκουν φράχτες να ορθώνονται μπροστά τους, όταν επιχειρούν να διασχίσουν εθνικά σύνορα, οι πολυεθνικές έχουν παγκοσμιοποιήσει την οικονομία, ώστε να μη συναντούν κανένα εμπόδιο στη δική τους μετακίνηση.
Apple, General Electric, Microsoft, Google, Pepsi Co, Coca – Cola, JP Morgan, Goldman Sachs φιγουράρουν στη λίστα των 30 πρώτων πολυεθνικών με τα περισσότερα χρήματα που διατηρούν σε φορολογικούς παραδείσους (απ’ αυτές που έχουν δημοσιεύσει στοιχεία).
Σύμφωνα με την έρευνα του US PIRG Education Fund και των CTJ που δημοσιεύθηκε πριν από έναν χρόνο[i], το συνολικό ποσό των 30 πρώτων πολυεθνικών των ΗΠΑ (απ’ αυτές που δημοσίευσαν στοιχεία) διατηρούν στους φορολογικούς παραδείσους 1,4 τρις $ (δηλαδή 1.400 δις €). Ενώ το ποσό για τις 300 πρώτες πολυεθνικές των ΗΠΑ το ποσό έφτανε τα 2,1 τρις $ (δηλαδή 2.100 δις €).
Αυτά τα ασύλληπτα ποσά δε θα έπρεπε να τα φανταζόμαστε ότι είναι κλειδωμένα σε σεντούκια φορολογικών νησιών κι οι ιδιοκτήτες τους έχουν δύσκολη πρόσβαση σ’ αυτά. Κάθε άλλο παρά ανενεργά είναι. Η Γερουσία των ΗΠΑ σε έρευνά της το 2011 ανακάλυψε ότι το 33% των πολυεθνικών με καταγεγραμμένα ποσά σε φορολογικούς παραδείσους, είχαν επενδύσει πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες το 76 – 100% των κεφαλαίων που είχαν καταγραφεί στους φορολογικούς παραδείσους. Ενώ η έρευνά της έδειξε ότι σχεδόν τα μισά ποσά που βρίσκονταν σε φορολογικούς παραδείσους, στην πραγματικότητα είτε βρίσκονταν σε αμερικάνικους τραπεζικούς λογαριασμούς είτε είχαν επενδυθεί σε αμερικάνικα κεφάλαια – ακόμα και σε κρατικά ομόλογα των ίδιων των ΗΠΑ!
Διεθνισμός ή παγκοσμιοποίηση; Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα;
Γίνεται φανερό ότι όσο οι πολυεθνικές ελέγχουν την οικονομία, τις κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα του κατεστημένου, δεν είναι δυνατόν να μπει ένα τέλος σ’ αυτήν την ιστορία. Ακόμα κι όταν υπάρχουν ενέργειες όπως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενάντια στην Apple, δεν μπορούν να περιορίσουν τη δράση τους. Λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την ιρλανδική κυβέρνηση να σκέφτεται να κάνει ένσταση, η Apple λανσάρει νέα προϊόντα στην αγορά (και της Ευρωπαϊκής Ένωσης), ώστε να βγάλει νέα δισεκατομμύρια, πληρώνοντας ψίχουλα στους Κινέζους εργάτες κι αποφεύγοντας εντελώς τη φορολογία στους Ευρωπαίους πολίτες.
Γιατί λοιπόν, πέρα από ανακοινώσεις – εκκλήσεις για να πληρώσουν οι πολυεθνικές τους φόρους που τους αναλογούν, να μην επιδιώξουμε μια «παγκοσμιοποίηση» της δικιάς μας μεριάς; Έναν διεθνή αγώνα που να ξεκινάει από τους εργάτες στα ορυχεία της Ινδονησίας που μαζεύουν τον κασσίτερο ως πρώτη ύλη για τα προϊόντα της Apple, να περνάει στους εργάτες της Foxconn και της Petragon, που δίνουν όψη στα σχέδια της Apple και να φτάνει μέχρι την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου είναι οι βασικοί καταναλωτές;
Γιατί λοιπόν, να αφήνουμε τις πολυεθνικές εταιρείες να βγάζουν κέρδη εις βάρος όλου του κόσμου (στην κυριολεξία), αντί να δώσουμε έναν αγώνα για την κοινωνικοποίηση της Apple κι όλων των πολυεθνικών;
Μήπως τελικά, η γνωστή έκκληση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου προς τους εργαζομένους όλου του κόσμου για ένωση είναι ακόμα πιο επίκαιρη σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης;
Ακούστε:
- Ο πολίτης Κέιν και η «κρατικοδίαιτη» Apple, Άρης Χατζηστεφάνου, Infowar.
Διαβάστε:
- Φορολογικοί παράδεισοι: τα νέα νησιά των θησαυρών και οι πειρατές κεφαλαιοκράτες, Φοίβος Σταύρος Μακρίδης, Μαρξιστική Σκέψη #20, Απρίλης – Σεπτέμβρης 2016 με τίτλο Παγκοσμιοποίηση: η Βαβέλ του καπιταλισμού, εκδόσεις Τόπος.
Σημειώσεις
[i] US Public Interest Research Group Education Fund (Εκπαιδευτικό Ταμείο της Ομάδας Ερευνών Δημοσίου Ενδιαφέροντος ΗΠΑ) και Citizens for Tax Justice (Πολίτες για τη Φορολογική Δικαιοσύνη).