3 χρόνια πριν, στο πλαίσιο του 10ου Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ Θεσσαλονίκης, προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ του Μάνου Παπαδάκη σχετικά με την ιστορία της υποθαλάσσιας σήραγγας στη Θεσσαλονίκη, με τον εύγλωττο τίτλο «Μία τρύπα στο νερό». Ένα χρόνο και κάτι μετά, το καλοκαίρι του 2009, το προμηθεϊκό αυτό έργο, ακυρώνεται. Το τελικό χτύπημα δόθηκε από τις προσφυγές πολιτών της πόλης στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά των περιβαλλοντικών όρων του έργου, αλλά και τις αποφάσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), που επέβαλαν τη χρήση του μετροπόντικα σε βάθος 25 μέτρων κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας και όχι 10 μέτρων όπως προέβλεπε ο αρχικός σχεδιασμός, καθώς και την απόφαση να μην κατεδαφιστούν τα τρία διατηρητέα κτίρια της οδού Αβέρωφ και το παλαιό τελωνείο, όπως επίσης και το κτίριο των προσκόπων στο Πεδίον του Αρεως.
Οι εξελίξεις αυτές καθυστέρησαν το έργο και ανέβαζαν σημαντικά το κόστος του. Έτσι, παρά την επί χρόνια επιμονή του ΥΠΕΧΩΔΕ καθώς και της κοινοπραξίας «Θερμαϊκή Οδός» (από τις εταιρείες Ελλάκτωρ, Βoskalis και Αρχιρόδον) που είχε αναλάβει τη σύμβαση παραχώρησης, το «μεγάλο έργο» της Θεσσαλονίκης, ύψους μισού τρις ευρώ, αναβάλλεται.
Η ιδέα μίας υποθαλάσσιας αρτηρίας που θα ενώνει –για τα αυτοκίνητα- τις δύο πλευρές της Θεσσαλονίκης, κυκλοφορεί σε Χωροταξικές Μελέτες από το 1968. Στο Ρυθμιστικό σχέδιο του 1985, η «υπόγεια παραλιακή αρτηρία» μαζί με την ανατολική και την εξωτερική περιφερειακή συγκροτούν τους προτεινόμενους «νέους παρακαμπτήριους άξονες», με σκοπό την «εκτροπή της διερχόμενης κυκλοφορίας από την κεντρική περιοχή της πόλης», στο πλαίσιο πάντα ενός συνόλου έργων υποδομής, τα περισσότερα από τα οποία ποτέ δεν έγιναν.
Η υποθαλάσσια ωστόσο επανέρχεται διαρκώς, ως ένα έργο έμβλημα στην υπηρεσία της αυτοκίνησης – και ταυτόχρονα μία τεράστια ευκαιρία κερδοφορίας, σε μία Θεσσαλονίκη που ζει τότε το δικό της, μικρό ιμπεριαλιστικό όνειρο ως «Μητρόπολη των Βαλκανίων».
Η υποθαλάσσια αρτηρία, όπως τελικά σχεδιάστηκε θα ήταν μήκος 6,5 χλμ, εκ των οποίων τα 4 χλμ υπόγεια, με τρεις λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, λωρίδα έκτακτης ανάγκης και πεζοδρόμια. Θα ξεκινούσε από την οδό Κωλέττη στη δυτική είσοδο της πόλης και θα κατέληγε μέσω της λεωφόρου Μ. Αλεξάνδρου στην οδό Π. Συνδίκα. Φυσικά, θα υπήρχαν σταθμοί διοδίων και για τις δυο κατευθύνσεις. Το τμήμα αυτό, θα έβρισκε την επέκτασή του στην πόλη με εκτεταμένες μετατροπές κεντρικών αρτηριών σε κλειστούς αυτοκινητόδρομους.
Πέρα από τις κατασκευαστικές εταιρίες, ο μεγάλος οφελειμένος του έργου θα ήταν η αυτοκίνηση. Μία Θεσσαλονίκη που δεν διαθέτει κανένα αξιόλογο σύστημα δημόσιων μεταφορών και η οποία έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου χώρου της στα αυτοκίνητα, με το μορφή δρόμων και πάρκινγκ, θα επένδυε ένα αστρονομικό ποσό για έναν αυτοκινητόδρομο που θα ένωνε το λιμάνι με τη Νέα Παραλία. Η κίνηση που δεν μπορούσε να εξυπηρετηθεί από τους παράλληλους άξονες της παραλιακής, της Τσιμισκή, της Εγνατίας, καθώς και τόσων μικρότερων ενδιάμεσων, θα διοχετευόταν από την υποθαλάσσια, «ανακουφίζοντας» υποτίθεται το κέντρο. Ο σχεδιασμός αυτός επιβεβαιώνει την πάγια αρχή· όσο περισσότερο χώρο καταναλώνει το ΙΧ, τόσο παραπάνω απαιτεί μετά για την «αποσυμφόρηση» της κίνησής του.
Έτσι, ενάντια στην υποθαλάσσια συγκροτήθηκε ένα ισχυρό, τοπικό κίνημα αντίστασης. Συλλογικότητες όπως οι «Πολίτες κατά της Υποθαλάσσιας», οι «Πειρατές της Παραλιακής», κινήσεις γειτονιών, παρατάξεις της αριστεράς, πρωταγωνίστησαν, η κάθε μία με το δικό της τρόπο, επί τρία χρόνια σε μία μάχη, ενάντια στο ΥΠΕΧΩΔΕ και την κοινοπραξία, καταφέρνοντας τελικά να ακυρώσουν το έργο. Η ιστορική αυτή μάχη, μπορούμε να πούμε, αποτελούσε για την κοινωνία της πόλης μας, το δικό της ιδιαίτερο καθήκον απέναντι στην οικολογική κρίση γενικά και την κλιματική αλλαγή ειδικότερα, υποδεικνύοντας ότι τα οικολογικά κινήματα αποκτούν υλική ύπαρξη και αποτελεσματικότητα εκεί που εκφράζουν έμπρακτα υπαρκτές κοινωνικές αντιθέσεις, και όχι –αντίθετα- μεσσιανικές ιδεολογίες για τη φυσική και κοινωνική «αρμονία».
Πηγές και περισσότερες πληροφορίες
Το ιστορικό της υποθαλάσσιας αρτηρίας: http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=2727&lang=1&catpid=1
Κινήματα αντίστασης: http://ypothalassia.wordpress.com/ , http://peiratesalonica.blogspot.com/
Το ντοκυμανταίρ «Μία τρύπα στο νερό»
http://www.youtube.com/watch?v=IgXIwNMXqXQ
Και τα νέα για την –ευτυχή- κατάληξη :
http://www.capital.gr/Articles.asp?id=768867