Κρυφές πλευρές του ζητήματος της καταστροφικής επένδυσης του χρυσού στην ΒΑ Χαλκιδική έφερε στο φως η ολλανδική ΜΚΟ Somo (Κέντρο για την Έρευνα των Πολυεθνικών εταιρειών) μέσα από την έρευνά την οποία παρουσίασε το Σάββατο στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης σε μια εκδήλωση με την συνδιοργάνωση του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών δραστηριοτήτων και την συμμετοχή του “Soste το νερό”. Η έρευνα που φέρει τον τίτλο «Eldorado Gold- ο ρόλος των ολλανδικών εταιρειών στην φοροαποφυγή και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα» αποκάλυψε τον τρόπο με τον οποίο η Eldorado Gold επιδίδεται σε μία συνεχή φοροαποφυγή μέσα από την σύνδεσή της με ολλανδικές εταιρείες και φυσικά την κάλυψη της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Τα χρήματα από τις υπάρχουσες δραστηριότητες της Eldorado Gold δεν φορολογούνται στην Ελλάδα αλλά στα νησιά Μπαρμπέιντος μέσα από μια περίπλοκη διαδρομή της ροής χρήματος στην οποία συμβάλλουν ολλανδικές εταιρείες -βιτρίνα (εταιρείας που δεν έχουν υλικές δραστηριότητες, υπαλλήλους πωλήσεις, ενεργητικό και εκτελούν απλά λογιστικές δραστηριότητες). Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η έρευνα είναι ότι πέρα από τις αποδεδειγμένα επιστημονικά καταστροφικές συνέπειες της εξόρυξης στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων το δημόσιο δεν θα κερδίζει απολύτως τίποτα από την παρουσία της Eldorado Gold στην Ελλάδα. Αντίθετα όπως δείχνουν παραδείγματα άλλων χωρών στην Αφρική και την Λατινική Αμερική όπου δραστηριοποιούνται πολυεθνικές εξορύξεων μετάλλων και δη χρυσού, το δημόσιο χάνει φόρους εκατομμυρίων ευρώ την στιγμή που λόγω της δραστηριότητας της πολυεθνικής το βιοτικό επίπεδο πέφτει κατακόρυφα.
Η Ολλανδία μεσάζοντας για τους φορολογικούς παραδείσους
Η Somo μέσα από την έρευνά της εντόπισε τρεις τρόπους με τους οποίους η Eldorado επωφελείται οικονομικά από τις δραστηριότητές της στην Ελλάδα. H πολυεθνική λαμβάνει οικονομική ενίσχυση από την Export Development Canada καναδική υπηρεσία εξαγωγικών πιστώσεων ενώ παράλληλα μέσα από την ελληνική κρατική ενίσχυση από τα προγράμματα fast track εγκρίνονται σε dt όλες οι άδειες που απαιτούνται (εκεί όπου υπάρχει πρόβλημα νομιμότητας «τροποποιείται» η νομιμότητα). Να αναφερθεί ότι ήδη η προηγούμενη κυβέρνηση με ρύθμιση εξαίρεσε την Eldorado Gold από κάθε απαίτηση στην μεταβίβαση των ορυχείων και της γης από το Δημόσιο στην εταιρεία (αντίστοιχα είχε απαλλάξει και την προκάτοχό της TVX). Τέλος η Eldorado επωφελείται από την φοροαποφυγή μέσα από την ιδιαίτερη δομή της πολυεθνικής η οποία περνά μέσα από την Ολλανδία και τα νησιά Μπαρμπέιντος.
Όσον αφορά το τελευταίο, σύμφωνα με την ερευνήτρια της Somo Kathrin McGauran, οι μεγαλύτερες μεταλλευτικές πολυεθνικές έχουν επιλέξει την Ολλανδία ως χώρα μεσάζοντα, όπου εγκαθίστανται ολλανδικές εταιρείες «βιτρίνα» που δανείζουν εντός των ομίλων και διοχετεύουν τα κέρδη των τόκων από τα κράτη υποδοχής σε φορολογικούς παραδείσους, στην περίπτωση της Eldorado Gold, στα Μπαρμπέιντος. Η Ολλανδία μπορεί, όπως δείχνει η έρευνα, να μην είναι ζώνη χαμηλής φορολόγησης αλλά διευκολύνει τις πολυεθνικές να διοχετεύουν τα έσοδά τους από κράτη με υψηλή φορολόγηση σε κράτη με χαμηλή για αυτό και αποτελεί την δεύτερη χώρα σε προτίμηση για την σύσταση θυγατρικών για τις 10 μεγαλύτερες εξορυκτικές εταιρείες του πλανήτη. Η νομοθεσία της ΕΕ και συγκεκριμένα η Οδηγία περί τόκων και δικαιωμάτων της ΕΕ, που μειώνει τους φόρους παρακράτησης στην πηγή, κάνει προτιμότερη για την ελληνική θυγατρική της Eldorado την διοχέτευση της χρηματοδότησής της και των πληρωμών τόκων μέσω Ολλανδίας αντί απευθείας προς την μητρική εταιρεία στον Καναδά. Ακόμη ελκυστικότερη γίνεται η συνθήκη σύμφωνα με την οποία μέσω των ολλανδικών εταιρειών τα κέρδη οδηγούνται στα νησιά Μπαρμπέιντος και δεν φορολογούνται καθόλου! Ενδεικτικά και σύμφωνα με την ανάλυση της SOΜΟ μέσω της διοχέτευσης των εσόδων της από τόκους μέσω των εταιρειών του ομίλου στην Ολλανδία το ελληνικό κράτος ήδη απώλεσε φόρους εταιρικού εισοδήματος ύψους 1,8 εκατ ευρώ μόνο για τα έτη 2012 και 2013.
Η Kathrin McGauran συνέδεσε επίσης το ζήτημα της φοροαποφυγής με την παραβίαση δικαιωμάτων στην ΒΑ Χαλκιδική από την δραστηριότητα της Eldorado Gold τονίζοντας την απουσία οικονομικής δικαιοσύνης (δηλαδή ότι η Ελντοράντο θα θησαυρίζει και τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα θα επωμίζονται τους φόρους), την σημαντική ζημιά που θα υποστεί το περιβάλλον αλλά και την απώλεια θέσεων εργασίας σε υπάρχοντες τομείς της τοπικής οικονομίας, απώλεια μεγαλύτερη από τις θέσεις που υπόσχεται να δημιουργήσει η εταιρεία.
Καναδάς: Ορμητήριο των μεταλλευτικών εταιρειών
Σύμφωνα με τον Jamie Kneeing, από το Mining Watch Canada, ο Καναδάς αποτελεί την έδρα των περισσότερων μεταλλευτικών εταιρειών στον κόσμο. Συγκεκριμένα το 75% των μεταλλευτικών εταιρειών εγκαθίστανται στον Καναδά οι περισσότερες από τις οποίες δεν δραστηριοποιούνται όμως εκεί. Ο Καναδάς αποτελεί τον πιο ελκυστικό προορισμό εγκατάστασης των εταιρειών διότι, όπως τόνισε ο J. Kneeing υπάρχουν ελάχιστοι περιορισμοί και ιδιαίτερη προστασία τέτοιων επενδύσεων ενώ αναφορικά με τον νόμο περί διαφθοράς αυτός έχει δυσκολίες εφαρμογής καθώς τον σχετικό έλεγχο τον υποβάλλει η ίδια η εταιρεία. Οι επιπτώσεις των δραστηριοτήτων των καναδικών εταιρειών είναι πολλές και έχουν να κάνουν τόσο με το περιβάλλον, την υγεία αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Καναδικές εταιρείες έχουν κατηγορηθεί, σύμφωνα με τον ίδιο, για βιασμούς, επιθέσεις της αστυνομίας και των σεκιουριτάδων εναντίον μελών των τοπικών κοινωνιών που αντιστέκονται στις εξορύξεις.
Η κυβέρνηση του Καναδά συνεχίζει παρ`όλα αυτά να διευκολύνει με κάθε τρόπο τέτοιου τύπου επενδύσεις χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη ζημιά και την εκμετάλλευση που υφίστανται οι τοπικές κοινωνίες, όπως την απώλεια της γης την αυξημένη φτώχεια που προκαλείται ακόμη και τις δολοφονίες της αστυνομίας.
Όλα αυτά προκάλεσαν πλήθος διαμαρτυριών από πολίτες του Καναδά οι οποίοι ξεκίνησαν μία μεγάλη καμπάνια υπό τον τίτλο «Open for justice» ζητώντας να αναγνωριστούν τα δικαιώματα των τοπικών κοινωνικών που πλήττονται από τις καναδικές εταιρείες. Ζητούν ακόμη την δημιουργία ενός ανεξάρτητου παρατηρητηρίου που θα λειτουργεί σαν συνήγορος του πολίτη ο οποίος θα έρχεται σε επαφή με τέτοιες υποθέσεις και θα αναλαμβάνει τις ανάλογες συστάσεις στην καναδική κυβέρνηση.
Στην Ζάμπια η φτώχεια πλήττει ….τις εταιρείες!
Χαρακτηριστικό για τα αποτελέσματα του δήθεν αναπτυξιακού μοντέλου των εξορύξων σε αναπτυσσόμενες χώρες είναι το παράδειγμα της Ζάμπια μιας χώρας με σημαντικό ορυκτό πλούτο (η πρώτη χώρα σε παραγωγή χαλκού) μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης (7,9 το 2012) που όμως εξακολουθεί να κατατάσσεται μεταξύ των φτωχότερων χωρών του κόσμου(το 60,5% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας).
Ο Patrick Nshinado, από την Action Aid της Ζάμπια μέσα από στοιχεία που παρουσίασε απέδειξε ότι οι ξένες μεταλλευτικές επενδύσεις στην Ζάμπια, μια χώρα που έχουν εγκατασταθεί πάρα πολλές καναδικές εταιρείες από το 1960, δεν δημιούργησε κανένα όφελος για την τοπική κοινωνία. Όπως χαρακτηριστικά είπε «μια χώρα που ολόκληρη σκάβεται από τις εταιρείες δεν επωφελήθηκε σε τίποτα από την ύπαρξη τους». Σημαντικό είναι ακόμη να αναφερθεί ότι οι θέσεις εργασίας το 1930 και το 2010 στην Ζάμπια παραμένουν ακριβώς οι ίδιες! Επιπλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, από το 1990 μέχρι και το 1999 η συμβολή του μεταλλευτικού τομέα στα έσοδα του κράτους από φόρους ήταν μηδενική εξαιτίας του τρόπου μέσα από τον οποίο οι εταιρείες καταφέρνουν να διαφεύγουν την φορολόγηση! Κάθε χρόνο όπως τόνισε οι εταιρείες παρουσιάζουν με τεχνάσματα ζημιές λαμβάνουν την έκπτωση φόρου για απόσβεση και στην συνέχεια μεταφέρουν τις ζημιές στους ισολογισμούς του επόμενου έτους. Τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο κυνικό σημείο έτσι ώστε ο πρόεδρος της KCM -Konkola Copper Mines (γνωστής μεταλλευτικής εταιρείας για την αντεργατική πολιτική που εφαρμόζει στην Λουσάκα) να παραδέχεται με δηλώσεις του ότι τα κέρδη της εταιρείας είναι 500 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο ενώ στα επίσημα στοιχεία η εταιρεία φαίνεται να παρουσιάζει …. ζημιές.
Όσον αφορά την περιβαλλοντική καταστροφή ο Nshinado αναφέρθηκε ενδεικτικά στην πτώση των σκεπών που διαβρώνονται από την οξύτητα στην πόλη Konkoyo όπου δραστηριοποιείται η Mopani Copper Mines (MCM) και στον θάνατο πριν περίπου ένα χρόνο μια γυναίκας από τα τοξικά αέρια που εκλύονται από τα ορυχεία της εταιρείας.
Τραγική ειρωνεία, τόνισε ο Nshinado αποτελεί ότι τυπικά όλες αυτές οι εταιρείες τηρούν τους περιβαλλοντικούς όρους και κανόνες μιας και τις σχετικές εκθέσεις που παρουσιάζουν στην κυβέρνηση τις συντάσσουν οι ίδιες! Το νόμιμο εξάλλου δεν είναι πάντα και ηθικό.
Σταυρούλα Πουλημένη