Έξο­δος α­πό το ευρώ: έ­να τρι­πλό στρα­τη­γι­κό σφάλ­μα

Του Μι­σέλ Ισό­ν*

Κά­νο­ντας την έ­ξο­δο α­πό το ευ­ρώ προ­α­παι­τού­με­νη προϋπό­θε­ση κά­θε ε­ναλ­λα­κτι­κής πο­λι­τι­κής, οι α­ρι­στε­ροί ο­πα­δοί ε­νός τέ­τοιου προ­σα­να­το­λι­σμού δια­πράτ­τουν έ­να τρι­πλό στρα­τη­γι­κό σφάλ­μα, που υ­περ­βαί­νει την α­πο­τί­μη­ση των οι­κο­νο­μι­κών α­πο­τε­λε­σμά­των της.
1. Η έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ θα έ­δι­νε στο διε­θνές χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό σύ­στη­μα έ­να ό­πλο φο­βε­ρό, την κερ­δο­σκο­πία σε βά­ρος του «νέ­ου» νο­μί­σμα­τος, και θα στε­ρού­σε διά μιας τη χώ­ρα που θα την α­πο­φά­σι­ζε α­πό έ­να μέ­σο πίε­σης α­πο­φα­σι­στι­κής ση­μα­σίας στην α­να­μέ­τρη­ση με τους ευ­ρω­παϊκούς θε­σμούς. Η έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ θα έ­πρε­πε να χρη­σι­μο­ποιεί­ται σαν α­πει­λή στην οι­κο­δό­μη­ση ε­νός συ­σχε­τι­σμού δύ­να­μης.
2. Η α­νά­δει­ξη της ε­ξό­δου α­πό το ευ­ρώ σε κύ­ριο ά­ξο­να του πο­λι­τι­κού λό­γου, ι­σο­δυ­να­μεί στην πρά­ξη με α­πόρ­ρι­ψη κά­θε σχε­δίου ε­πα­να­θε­με­λίω­σης της Ευ­ρώ­πης. Η νο­μι­μο­ποίη­ση μιας στρα­τη­γι­κής μο­νο­με­ρούς ρή­ξης με το ευ­ρω­φι­λε­λεύ­θε­ρο οι­κο­δό­μη­μα θα ό­φει­λε να στη­ρί­ζε­ται σε έ­να συ­νερ­γα­τι­κό σχέ­διο για την Ευ­ρώ­πη.
3. Η α­ντι­στρο­φή των σκο­πών (μια άλ­λη πο­λι­τι­κή) και των μέ­σων (έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ) κα­θι­στά πο­λύ δύ­σκο­λη την ξε­κά­θα­ρη δια­φο­ρο­ποίη­ση α­πό τη θέ­ση του Εθνι­κού Με­τώ­που. Οφεί­λου­με να πού­με ποια α­κρι­βώς ε­ναλ­λα­κτι­κή προο­πτι­κή θα μπο­ρού­σε να κα­τα­στεί δυ­να­τή με μια έ­ξο­δο α­πό το ευ­ρώ.

Μια κοι­νή διά­γνω­ση

Με την πά­ρο­δο του χρό­νου και την ε­μπει­ρία της κρί­σης μπο­ρού­με κα­λύ­τε­ρα να υ­πο­λο­γί­σου­με μέ­χρι ποιο ση­μείο η δη­μιουρ­γία του ευ­ρώ υ­πήρ­ξε κα­τα­στρο­φή για τους ευ­ρω­παϊκούς λα­ούς και για την ί­δια την ι­δέα της Ευ­ρώ­πης. Εξ ο­ρι­σμού το ε­νιαίο νό­μι­σμα κα­θι­στά α­δύ­να­τη κά­θε προ­σαρ­μο­γή της τι­μής του συ­ναλ­λάγ­μα­τος, πα­ρό­λα αυ­τά δεν έ­χει προ­βλε­φθεί ο­ποιοσ­δή­πο­τε μη­χα­νι­σμός με­τα­βι­βά­σεω­ν: αυ­στη­ροί πε­ριο­ρι­σμοί για τους κρα­τι­κούς προϋπο­λο­γι­σμούς, α­πα­γό­ρευ­ση της χρη­μα­το­δό­τη­σης των ελ­λειμ­μά­των των κρα­τών με­λών α­πό την Ε­ΚΤ κ.λπ. Στις συν­θή­κες αυ­τές τέ­θη­κε σε λει­τουρ­γία έ­νας δαι­μο­νι­σμέ­νος μη­χα­νι­σμός α­πό τη στιγ­μή που τα πο­σο­στά πλη­θω­ρι­σμού άρ­χι­σαν να δια­φο­ρο­ποιού­νται με­τα­ξύ των χω­ρών με­λών.
Αυ­τό ή­ταν α­να­πό­φευ­κτο α­πό τη στιγ­μή που υ­πάρ­χουν δο­μι­κές δια­φο­ρές με­τα­ξύ των οι­κο­νο­μιών της ευ­ρω­ζώ­νης (πα­ρό­τι κα­νείς δεν εί­χε πραγ­μα­τι­κά το­νί­σει αυ­τό το πρό­βλη­μα). Από τη στιγ­μή ε­κεί­νη, ο υ­ψη­λό­τε­ρος πλη­θω­ρι­σμός στις χώ­ρες του ευ­ρω­παϊκού Νό­του ο­δη­γεί σε α­πώ­λεια α­ντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας που δεν μπο­ρεί να ε­λεγ­χθεί με τί­πο­τα. Το πλήγ­μα της κρί­σης εί­χε ως α­πο­τέ­λε­σμα τη δια­κο­πή της ει­σα­γω­γής κε­φα­λαίων που θα ε­πέ­τρε­παν την κά­λυ­ψη των ε­μπο­ρι­κών ελ­λειμ­μά­των του Νό­του. Και ο α­πο­κλει­σμός αυ­τής της πη­γής ή της χρη­μα­το­δό­τη­σης α­πό τις κε­ντρι­κές τρά­πε­ζες προ­κά­λε­σε την έ­κρη­ξη της κρί­σης χρέ­ους. Τέ­λος, κά­τω α­πό αυ­τή την ει­δι­κή κρί­ση χρέ­ους δια­κρί­νε­ται μια πιο κλα­σι­κή κρί­ση, η κρί­ση α­πο­δο­τι­κό­τη­τας του κε­φα­λαίου, που ε­ντεί­νει τη δια­φο­ρο­ποίη­ση των ε­θνι­κών οι­κο­νο­μιών στο ε­σω­τε­ρι­κό αυ­τής της οι­κο­νο­μι­κής και νο­μι­σμα­τι­κής «Ένω­σης».
Η κα­τά­στα­ση αυ­τή εί­ναι α­διέ­ξο­δη α­πό τη στιγ­μή που ό­λα τα ερ­γα­λεία που θα ε­πέ­τρε­παν τη δια­χεί­ρι­σή της εί­ναι κα­τά κά­ποιο τρό­πο α­ντι­συ­νταγ­μα­τι­κά. Ο δρό­μος που ε­πέ­λε­ξαν οι ευ­ρω­παϊκοί θε­σμοί και οι κυ­βερ­νή­σεις της ευ­ρω­ζώ­νης, ε­πέ­φε­ρε κά­ποια α­πο­διάρ­θρω­ση των ευ­ρω­φι­λε­λεύ­θε­ρων συ­ντα­γών, αλ­λά πο­λύ σύ­ντο­μα ο­δή­γη­σε σε μια θε­ρα­πεία σοκ. Η ο­ποία εί­ναι κα­τα­φα­νώς «α­νό­η­τη» ή «α­νορ­θο­λο­γι­κή», α­πό τη στιγ­μή που η δη­μο­σιο­νο­μι­κή λι­τό­τη­τα πα­ρά­γει ύ­φε­ση, α­νερ­γία και δη­μο­σιο­νο­μι­κά ελ­λείμ­μα­τα. Σ’ αυ­τό το ση­μείο α­να­φέ­ρε­ται η κεϊνσια­νή κρι­τι­κή, η ο­ποία εί­ναι μεν τέ­λεια θε­με­λιω­μέ­νη, αλ­λά πα­ρα­βλέ­πει τη λο­γι­κή αυ­τής της πο­λι­τι­κής, η ο­ποία α­πο­βλέ­πει στην ε­λα­χι­στο­ποίη­ση του κό­στους ερ­γα­σίας, τη διά­λυ­ση του συ­στή­μα­τος κοι­νω­νι­κής προ­στα­σίας και συλ­λο­γι­κών δια­πραγ­μα­τεύ­σεων, και τε­λι­κά στην α­πο­κα­τά­στα­ση του πο­σο­στού κέρ­δους.
Αυ­τή η θε­ρα­πεία σοκ προ­κα­λεί προ­φα­νώς βα­θιές και διαρ­κείς βλά­βες, α­κό­μη κι α­πό τη σκο­πιά του ευ­ρω­παϊκού κε­φα­λαίου, για­τί οι ευ­ρω­παϊκές ε­πι­χει­ρή­σεις υ­πο­φέ­ρουν α­πό την ύ­φε­ση, μέ­νουν πί­σω α­πό την ά­πο­ψη των ε­πεν­δύ­σεων κ.λπ. Αυ­τό δεν ε­μπο­δί­ζει τους ευ­ρω­παϊκούς θε­σμούς και το χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό κε­φά­λαιο που εκ­προ­σω­πούν, να υιο­θε­τούν συ­νει­δη­τά και ξε­κά­θα­ρα αυ­τή τη βίαιη και κοι­νω­νι­κά ε­πι­θε­τι­κή στρα­τη­γι­κή: η κρί­ση προ­σφέ­ρει μια πο­λύ κα­λή ευ­και­ρία.

Το δί­λημ­μα της α­ρι­στε­ράς

Γύ­ρω α­πό τις α­κό­λου­θες δύο ι­δέες υ­πάρ­χει αρ­κε­τά πλα­τιά συ­ναί­νε­ση:
«Αν θέ­λα­με να οι­κο­δο­μή­σου­με μια κοι­νή νο­μι­σμα­τι­κή ζώ­νη, θα έ­πρε­πε να δια­λέ­ξου­με μια άλ­λη μέ­θο­δο κι ό­χι αυ­τή που υιο­θε­τή­θη­κε με την Ο­ΝΕ. Και θα εί­χα­με προ­τι­μή­σει μια δια­φο­ρε­τι­κή α­φε­τη­ρία και ό­χι τη ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­ση της ευ­ρω­ζώ­νης.» (Μά­ριο Νού­τι).
«Το ε­νιαίο νό­μι­σμα και και η θε­σμι­κή και νο­μι­κή κι­γκα­λε­ρία που το στη­ρί­ζει (α­νε­ξάρ­τη­τη κε­ντρι­κή τρά­πε­ζα, σύμ­φω­νο στα­θε­ρό­τη­τας) α­πα­γο­ρεύουν ο­ποια­δή­πο­τε πο­λι­τι­κή α­πο­βλέ­πει ταυ­τό­χρο­να στην α­πό­κρου­ση της έ­ντα­σης των α­νι­σο­τή­των και την κα­τάρ­γη­ση της κυ­ριαρ­χίας, που υ­πη­ρε­τεί μια κυ­ρίαρ­χη τά­ξη υ­πο­ταγ­μέ­νη στις α­παι­τή­σεις του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος .» (Σερζ Αλι­μί).
Ξε­κι­νώ­ντας α­πό αυ­τή τη δια­πί­στω­ση δύο το­πο­θε­τή­σεις εί­ναι λο­γι­κά δυ­να­τές: η ε­πα­να­θε­με­λίω­ση ή η έ­ξο­δος. Πρό­κει­ται για δύο στρα­τη­γι­κής ση­μα­σίας προ­σα­να­το­λι­σμούς και ό­χι για προ­βλέ­ψεις της τρο­χιάς της ευ­ρω­ζώ­νης. Τα σχέ­δια ε­πα­να­θε­με­λίω­σης του ευ­ρώ προ­σφέ­ρουν έ­να πο­λύ ευ­ρύ φά­σμα προ­τά­σεων και μοι­ρά­ζο­νται χο­ντρι­κά τον ί­διο στό­χο: έ­ξο­δος α­πό την κρί­ση, με τα ι­διαί­τε­ρα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά που παίρ­νει στην Ευ­ρώ­πη, με αλ­λα­γή των κα­νό­νων του παι­χνι­διού, έ­τσι ώ­στε να δια­σω­θεί αυ­τό συ­νη­θί­ζου­με να α­πο­κα­λού­με ευ­ρω­παϊκό κοι­νω­νι­κό μο­ντέ­λο. Ο βαθ­μός ρι­ζο­σπα­στι­κό­τη­τας αυ­τών των σχε­δίων μπο­ρεί να ποι­κίλ­λει, αλ­λά ό­λες αυ­τές οι προ­τά­σεις προ­σκρούουν σε μια ό­μοια κρι­τι­κή: πρου­πο­θέ­τουν μια ε­λά­χι­στη συμ­φω­νία των ευ­ρω­παϊκών κυ­βερ­νή­σεων, η ο­ποία φαί­νε­ται να εί­ναι α­δύ­να­τη. Αυ­τοί, λοι­πόν, που τις υ­πο­στη­ρί­ζουν βα­φτί­ζο­νται «ευ­ρω­παϊστές», και κα­τη­γο­ρού­νται ό­τι υ­πο­τι­μούν τη ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­ση του συ­σχε­τι­σμού δύ­να­μης και το δε­σπό­ζον βά­ρος του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος.
Η άλ­λη το­πο­θέ­τη­ση έ­χει μια τέ­λεια λο­γι­κή: α­φού το ευ­ρώ ο­δή­γη­σε σε τέ­τοιες κα­τα­στρο­φές πρέ­πει και αρ­κεί να βγού­με α­πό αυ­τό. Εκτός α­πό το ε­πι­χεί­ρη­μα ό­τι έ­τσι ξα­να­βρί­σκου­με τη δυ­να­τό­τη­τα να ρυθ­μί­ζου­με την τι­μή του συ­ναλ­λάγ­μα­τος και να χρη­μα­το­δο­τού­με τα ελ­λείμ­μα­τα χω­ρίς προ­σφυ­γή στις χρη­μα­το­πι­στω­τι­κές α­γο­ρές, κα­τα­τί­θε­νται και άλ­λα: η υ­πο­τί­μη­ση δεν ε­πι­τρέ­πει μό­νο την α­πο­κα­τά­στα­ση της α­ντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας, αλ­λά δί­νει τη δυ­να­τό­τη­τα στην πά­λη των τά­ξεων να ξα­να­βρεί τη «φυ­σι­κή» πε­ρί­με­τρό της, του ε­θνι­κού κρά­τους.
Εί­ναι α­πο­λύ­τως α­πα­ραί­τη­το να βγού­με α­πό αυ­τό το πλα­στό δί­λημ­μα, για­τί ε­μπο­δί­ζει την α­να­ζή­τη­ση μιας ευ­ρω­παϊκής στρα­τη­γι­κής για την α­ρι­στε­ρά.

Οι α­πο­ρίες της ε­ξό­δου α­πό το ευ­ρώ

Υπάρ­χουν δύο ση­μα­ντι­κά οι­κο­νο­μι­κά ε­πι­χει­ρή­μα­τα κα­τά της ε­ξό­δου. Το πρώ­το εί­ναι το ε­πι­χεί­ρη­μα του χρέ­ους: τώ­ρα υ­πο­λο­γί­ζε­ται σε ευ­ρώ, ε­νώ με την υ­πο­τί­μη­ση του νέ­ου νο­μί­σμα­τος το ύ­ψος του θα αυ­ξη­θεί κα­τά το πο­σο­στό της υ­πο­τί­μη­σης. (…)
Το δεύ­τε­ρο ε­πι­χεί­ρη­μα εί­ναι ό­τι η έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ θα συμ­βεί σε έ­να πε­ρι­βάλ­λον α­συ­γκρά­τη­της κερ­δο­σκο­πίας, που δεν θα μπο­ρού­σε να α­ντι­με­τω­πι­στεί α­κό­μα και με τον πιο αυ­στη­ρό έ­λεγ­χο της κί­νη­σης κε­φα­λαίων. (…) Ο έ­λεγ­χος μπο­ρεί να ε­μπο­δί­σει τα κε­φά­λαια να φύ­γουν, αλ­λά δεν μπο­ρεί να τα α­να­γκά­σει να μπουν για να χρη­μα­το­δο­τή­σουν τα ελ­λείμ­μα­τα. (…)
Αυ­τή η πρώ­τη συ­ζή­τη­ση μας ε­πι­τρέ­πει, ε­πί­σης, να δια­πι­στώ­σου­με ό­τι οι α­ρι­στε­ροί ο­πα­δοί της ε­ξό­δου δεν προ­σεγ­γί­ζουν με τον ί­διο τρό­πο το κε­ντρι­κό ζή­τη­μα του δη­μό­σιου χρέ­ους. Ο Ζακ Σα­πίρ θεω­ρεί ό­τι για τη Γαλ­λία θα αρ­κού­σε μια υ­πο­τί­μη­ση κα­τά 15% και το βά­ρος που θα πρό­σθε­τε αυ­τή στο χρέ­ος θα ε­κτο­νω­νό­ταν γρή­γο­ρα χά­ρη στη θε­α­μα­τι­κή αύ­ξη­ση της με­γέ­θυν­σης που θα προ­κα­λού­σε η υ­πο­τί­μη­ση. (…)
Ο Κώ­στας Λα­πα­βί­τσας α­κο­λου­θεί έ­ναν άλ­λο συλ­λο­γι­σμό: «Η υ­πο­τί­μη­ση θα α­κο­λου­θη­θεί α­πό μια στά­ση πλη­ρω­μών και μια α­να­διάρ­θρω­ση του χρέ­ους. Για να α­πο­φευ­χθεί η κα­τάρ­ρευ­ση του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος, εί­ναι α­πα­ραί­τη­τη η ε­θνι­κο­ποίη­ση των τρα­πε­ζών, γε­γο­νός που θα ο­δη­γού­σε στη δη­μιουρ­γία δη­μό­σιου τρα­πε­ζι­κού το­μέα. Τέ­λος, για να υ­πο­στη­ρι­χθεί η με­γέ­θυν­ση και η α­πα­σχό­λη­ση, θα πρέ­πει να ε­πε­κτα­θεί η δη­μό­σια ι­διο­κτη­σία σε μια σει­ρά το­μείς-κλει­διά. (…) Σ’ αυ­τή τη βά­ση, θα ή­ταν ε­φι­κτό να α­να­πτυ­χθεί μια βιο­μη­χα­νι­κή πο­λι­τι­κή που θα κι­νη­το­ποιού­σε δη­μό­σιους πό­ρους και πι­στώ­σεις».
Το πρό­βλη­μα εί­ναι ό­τι ο Κ. Λα­πα­βί­τσας δεν ε­ξη­γεί για­τί η έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ θα ή­ταν προ­α­παι­τού­με­νη προϋπό­θε­ση για μια τέ­τοια πο­λι­τι­κή, και κυ­ρίως δεν α­πα­ντά στο μεί­ζον ε­πι­χεί­ρη­μα: βγαί­νο­ντας α­πό το ευ­ρώ η Γαλ­λία, η Ελλά­δα ή μια άλ­λη χώ­ρα θα πρό­σφε­ρε στις χρη­μα­το­πι­στω­τι­κές α­γο­ρές έ­να εκ­πλη­κτι­κό μέ­σο πίε­σης μέ­σω της κερ­δο­σκο­πίας ε­πί του νέ­ου νο­μί­σμα­τος, που μέ­σα σ’ έ­να φαύ­λο κύ­κλο πλη­θω­ρι­σμού/υ­πο­τί­μη­σης θα υ­πο­νό­μευε κά­θε ε­ναλ­λα­κτι­κή πο­λι­τι­κή. (…)

Τα μα­γι­κά α­πο­τέ­λε­σμα­τα της υ­πο­τί­μη­σης

Ένα α­πό τα θεω­ρή­μα­τα των ο­πα­δών της ε­ξό­δου υ­πο­στη­ρί­ζει ό­τι αυ­τή εί­ναι «ό­ρος α­πα­ραί­τη­τος και α­να­γκαίος για την ε­φαρ­μο­γή μιας ε­ναλ­λα­κτι­κής πο­λι­τι­κής, αλ­λά δεν εί­ναι κα­θό­λου ε­παρ­κής». Ο Ζακ Σα­πίρ υ­πο­γραμ­μί­ζει ό­τι η έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ έ­χει νό­η­μα μό­νο αν συ­νο­δεύε­ται α­πό «θε­σμι­κές αλ­λα­γές και αλ­λα­γές μα­κροοι­κο­νο­μι­κής πο­λι­τι­κής». Οι αλ­λα­γές αυ­τές στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα α­ντι­στρα­τεύο­νται την ευ­ρω­φι­λε­λεύ­θε­ρη πο­λι­τι­κή, αλ­λά για­τί θα ή­ταν α­δύ­να­το να γί­νουν μο­νο­με­ρώς και για­τί θα διευ­κο­λύ­νο­νταν με μια έ­ξο­δο α­πό το ευ­ρώ;
Ο Ζακ Σα­πίρ προ­τεί­νει μια ά­σκη­ση υ­πο­τί­μη­σης, σύμ­φω­να με την ο­ποία μια υ­πο­τί­μη­ση κα­τά 20% του «φρά­γκου» θα εί­χα­με με­γέ­θυν­ση της τά­ξης του 5% και η α­νερ­γία θα υ­πο­χω­ρού­σε κα­τά 1,5 εκ. α­νέρ­γους μέ­σα σε πέ­ντε χρό­νια. (…) Οι α­ριθ­μοί αυ­τοί δεί­χνουν ό­τι πα­ρα­μέ­νου­με κλει­σμέ­νοι μέ­σα στην πί­στη ό­τι η γαλ­λι­κή οι­κο­νο­μία και των άλ­λων ευ­ρω­παϊκών χω­ρών εί­ναι στε­ρη­μέ­νες μό­νο λό­γω της συμ­με­το­χής τους στο ευ­ρώ. Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ό­μως, δεν ε­πα­λη­θεύει τους υ­πο­λο­γι­σμούς του Σα­πίρ. Το Ενω­μέ­νο Βσί­λειο δεν με­τέ­χει στο ευ­ρώ και συ­νε­πώς μπο­ρεί να ρυθ­μί­ζει την τι­μή συ­ναλ­λάγ­μα­τος. Η στερ­λί­να ά­ξι­ζε πε­ρί­που 1,5 ευ­ρώ πριν την κρί­ση και κα­τό­πιν έ­πε­σε στα 1,2 ευ­ρώ. Υπήρ­ξε, δη­λα­δή, μια υ­πο­τί­μη­ση κα­τά 20%, χω­ρίς ω­στό­σο να πα­ρα­τη­ρη­θεί ο­ποιο­δή­πο­τε α­πο­τέ­λε­σμα αυ­τής της υ­πο­τί­μη­σης στη με­γέ­θυν­ση του Α­ΕΠ (πί­να­κας 1).

Υπο­τί­μη­ση/πλη­θω­ρι­σμός και δια­νο­μή ει­σο­δή­μα­τος

Η τρο­πο­ποίη­ση της δια­νο­μής της προ­στι­θέ­με­νης α­ξίας εί­ναι σί­γου­ρα α­πα­ραί­τη­τος μο­χλός κά­θε ε­ναλ­λα­κτι­κής πο­λι­τι­κής. Όμως, ο στό­χος αυ­τός δύ­σκο­λα μπο­ρεί να συμ­βα­δί­σει με τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα μιας υ­πο­τί­μη­σης. Για να μην κα­τα­λή­ξει μια έ­ξο­δος α­πό το ευ­ρώ σε μια «δια­δι­κα­σία ι­σχυ­ρού και αυ­το­τρο­φο­δο­τού­με­νου πλη­θω­ρι­σμού», ο Σα­πίρ προ­βλέ­πει «έ­να πρό­σκαι­ρο (τριων μη­νών) πά­γω­μα των τι­μών και των μι­σθών και τη σύ­στα­ση ε­νός Εθνι­κού Συμ­βου­λίου Τι­μών, με τη συμ­με­το­χή της κυ­βέρ­νη­σης, των συν­δι­κά­των και της ερ­γο­δο­σίας, που θα δια­πραγ­μα­τευ­τεί τους ό­ρους ε­ξό­δου α­πό το πά­γω­μα».
Το πά­γω­μα αυ­τό έ­χει ό­νο­μα: μι­σθο­λο­γι­κή λι­τό­τη­τα. Και δεν υ­πάρ­χει κα­νέ­νας λό­γος να στα­μα­τή­σει σε τρεις μή­νες, για­τί ο κύ­κλος πλη­θω­ρι­σμός/υ­πο­τί­μη­ση θα συ­νε­χί­ζε­ται πέ­ρα α­πό το «πρό­σκαι­ρο» πά­γω­μα, πράγ­μα που το α­να­γνω­ρί­ζει και ο Σα­πί­ρ: «Δεν θα μπο­ρού­σα­με να α­πο­φύ­γου­με έ­ναν δο­μι­κό πλη­θω­ρι­σμό της τά­ξης του 4% ή 6%, ο ο­ποίος θα ε­πέ­βαλ­λε υ­πο­τι­μή­σεις κά­θε 12 ή 18 μή­νες». Πρέ­πει να πού­με ό­τι ο κύ­κλος αυ­τός δεν θα τρο­φο­δο­τεί­ται μό­νο α­πό ε­σω­τε­ρι­κούς πα­ρά­γο­ντες (σχέ­ση μι­σθών και κερ­δών), αλ­λά και α­πό την κερ­δο­σκο­πία σε βά­ρος του νο­μί­σμα­τος.

Εξο­δος α­πό το ευ­ρώ και κοι­νό νό­μι­σμα

Ο Φρε­ντε­ρίκ Λορ­ντόν ε­πα­να­φέ­ρει την πρό­τα­ση για «κοι­νό νό­μι­σμα». Με άλ­λα λό­για, έ­να σύ­στη­μα νο­μι­σμα­τι­κό που συν­δυά­ζει έ­να ευ­ρώ για τις εω­τε­ρι­κές συ­ναλ­λα­γές και ε­θνι­κά ευ­ρώ (ευ­ρω-φρά­γκο, ευ­ρω-πε­σέ­τα κ.λπ.) Τα ε­θνι­κά ευ­ρώ θα εί­χαν στα­θε­ρές ι­σο­τι­μίες, οι ο­ποίες ό­μως θα μπο­ρού­σαν να ε­πα­να­προσ­διο­ρί­ζο­νται.
Ας φα­ντα­στού­με ό­τι η Ισπα­νία, ό­πως πριν την κρί­ση, εί­χε ε­μπο­ρι­κό έλ­λειμ­μα 9%. Πώς και με ποιους ό­ρους θα αί­ρο­νταν τα α­πα­ραί­τη­τα κε­φά­λαια για την κά­λυ­ψή του; Ή μή­πως θα πρέ­πει ό­λες οι χώ­ρες που με­τέ­χουν στο «κοι­νό νό­μι­σμα» να έ­χουν αυ­στη­ρά ι­σορ­ρο­πη­μέ­νο ε­μπο­ρι­κό ι­σο­ζύ­γιο; Πέ­ρα α­πό τα τε­χνι­κοοι­κο­νο­μι­κά υ­πάρ­χουν και τα πο­λι­τι­κά ζη­τή­μα­τα: Πώς θα γι­νό­ταν να α­πο­δε­χθεί η Γερ­μα­νία την α­πο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τός της και τις υ­πο­τι­μή­σεις των άλ­λων χω­ρών μέ­σα α­πό μια «δια­κρα­τι­κή δια­πραγ­μά­τευ­ση»;
Το κοι­νό νό­μι­σμα θα ε­πα­νέ­φε­ρε τη δια­δι­κα­σία των α­ντα­γω­νι­στι­κών υ­πο­τι­μή­σεων, οι ο­ποίες ε­πι­τρέ­πουν το ρο­κά­νι­σμα του με­ρι­δίου των α­γο­ρών του γεί­το­να. Η βιω­σι­μό­τη­τα ε­νός τέ­τοιου μο­ντέ­λου συ­νε­πά­γε­ται έ­να βαθ­μό συ­ντο­νι­σμού του­λά­χι­στον ί­σο με ε­κεί­νον που οι α­ντιευ­ρω­παϊστές κρί­νουν ε­ντε­λώς α­δύ­να­το.
Ο Λορ­ντόν ο­μο­λο­γεί ό­τι «η ε­πι­στρο­φή στα ε­θνι­κά νο­μί­σμα­τα μειώ­νει την πο­λι­τι­κή ε­νέρ­γεια που χρειά­ζε­ται για να ξε­κι­νή­σει έ­να νέο συλ­λο­γι­κό νο­μι­σμα­τι­κό οι­κο­δό­μη­μα». Το εκ­πλη­κτι­κό, ό­μως, εί­ναι πώς βλέ­πει αυ­τό το νέο οι­κο­δό­μη­μα: «Σ’ αυ­τή τη νέα οι­κο­νο­μι­κή και νο­μι­σμα­τι­κή Ευ­ρώ­πη θα γί­νουν δε­κτές χώ­ρες που ο μέ­σος ή κα­τώ­τα­τος μι­σθός δεν θα εί­ναι κα­τώ­τε­ρος του 75%, για πα­ρά­δειγ­μα, του μέ­σου ό­ρου των μέ­σων ή κα­τώ­τα­των μι­σθών των άλ­λων κρα­τών – με­λών». Πέ­ρα α­πό ό­λα τα άλ­λα, πώς μπο­ρείς να υ­πο­λο­γί­σεις το μέ­σο ό­ρο των άλ­λων χω­ρών, τη στιγ­μή που δεν υ­πάρ­χει κα­μία;
Θα μπο­ρού­σε να λη­φθεί υ­πό­ψη το κα­τά κε­φα­λή Α­Ε­Π, αλ­λά τό­τε σ’ αυ­τή την έ­νω­ση δεν θα μπο­ρού­σαν να με­τά­σχουν ού­τε οι μι­σές ευ­ρω­παϊκές χώ­ρες (πί­να­κας 2).

Στο δεύ­τε­ρο και τε­λευ­ταίο μέ­ρος του άρ­θρου του Μι­σέλ Ισόν, ε­ξε­τά­ζε­ται το ε­πεί­γον για τη γαλ­λι­κή α­ρι­στε­ρά ζή­τη­μα πώς δια­φο­ρο­ποιεί­ται πο­λι­τι­κά η θέ­ση της α­πέ­να­ντι στο Εθνι­κό Μέ­τω­πο, που προ­πα­γαν­δί­ζει την έ­ξο­δο α­πό το ευ­ρώ, και ο συγ­γρα­φέ­ας εκ­θέ­τει τη δι­κή του θέ­ση για το συ­γκε­κρι­μέ­νο ζή­τη­μα. 

* Ο Μι­σέλ Ισόν εί­ναι οι­κο­νο­μο­λό­γος του Ινστι­τού­του οι­κο­νο­μι­κών και κοι­νω­νι­κών ε­ρευ­νώ­ν-IRES και μέ­λος του ε­πι­στη­μο­νι­κού συμ­βου­λίου της ATTAC

Πίνακας 1: Τιμή συναλλάγματος και ρυθμός μεγέθυνσης στο Ενωμένο Βασίλειο 1999-2013

Πίνακας 2: Κατά κεφαλή ΑΕΠ το 2012 (ευρωζώνη=100)

Πηγή: Εποχή