Στις 3 Ιανουαρίου εκδόθηκε η υπ’ αρ. 1/2023 εγκύκλιος του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για την παροχή γενικών οδηγιών στους κατά τόπο αρμόδιους εισαγγελείς για την ορθή αντιμετώπιση καταγγελιών για βασανιστήρια από αστυνομικούς κατά την ανάκριση. Είχε προηγηθεί η καταδίκη της χώρας στην υπόθεση Torosian κατά Ελλάδας για παραβίαση του άρ. 3 της ΕΣΔΑ για την απαγόρευση των βασανιστηρίων ως προς το διαδικαστικό του σκέλος, δηλαδή σχετικά με το αν οι αρμόδιες για τη διερεύνηση της σοβαρής καταγγελίας αρχές (ειδικότερα, δε, οι εισαγγελικές) προέβησαν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τη διακρίβωση των καταγγελλομένων και τη δίωξη των τυχόν υπεύθυνων. Για να το πούμε πιο απλά, ο προσφεύγων κατέθεσε ότι υποβλήθηκε σε άγρια βασανιστήρια, προκειμένου να ομολογήσει την πράξη για την οποία κατηγορούνταν και οι αρμόδιοι ελάχιστα έπραξαν προκειμένου να ερευνήσουν ένα καταγγελλόμενο σοβαρό κακούργημα, παρά τις σοβαρές σωματικές βλάβες που αναντίρρητα έφερε ο συλληφθείς.
Συνήθης η αστυνομική βαρβαρότητα
Δυστυχώς, δεν προκαλεί εντύπωση ούτε το ότι η αστυνομία μετήλθε βάναυσων μεθόδων ανάκρισης, ούτε ότι το δικαστικό σύστημα προστάτευσε τους βασανιστές. Άλλωστε, σοβαρές κριτικές για τη βαρβαρότητα των ελληνικών αστυνομικών (και όχι μόνο) αρχών (τόσο κατά την εκτέλεση των νόμιμων καθηκόντων τους —δίωξη, σύλληψη, κράτηση— όσο κατά την υλοποίηση παράνομων κανονικοποιημένων μορφών ακραίας και δολοφονικής βίας —ιδ. επαναπροωθήσεις) και τη χαλαρή αντιμετώπισή τους έχουν τεκμηριωθεί από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, την ανεξάρτητη δημοσιογραφία και έρευνα, ακαδημαϊκούς/ές, ανεξάρτητες αρχές, διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς.
Η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT), έπειτα από την επίσκεψή της στην Ελλάδα από τις 28 Μαρτίου έως τις 19 Απριλίου 2019, διαπίστωσε τη συνεχιζόμενη ελλιπή συμμόρφωση με τις υποδείξεις της σχετικά με την ανάγκη αποτελεσματικών ερευνών επί των καταγγελιών για κακομεταχείριση από τις αρχές επιβολής του νόμου. Στα περισσότερα περιστατικά κακομεταχείρισης δεν ενεργοποιείται το ποινικό σύστημα και ελάχιστα αντιμετωπίζονται με διοικητικές κυρώσεις. Η CPT κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τις συνέπειες της ήπιας (μη) αντιμετώπισης των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης στην αναπαραγωγή μιας κουλτούρας ατιμωρησίας.
Στις 5.11.2021 δόθηκε με χαρακτηριστική καθυστέρηση στη δημοσιότητα το από 4.5.2021 πόρισμα της «Επιτροπής Αλιβιζάτου». Η Επιτροπή σημειώνει την απροθυμία των ανακριτικών οργάνων της ΕΛΑΣ να συνεργαστούν με τον Συνήγορο του Πολίτη, μεροληψία των ανακριτικών αστυνομικών οργάνων, συστηματική καθυστέρηση στην υποβολή εγγράφων που ζητεί ο Συνήγορος, μη συμμόρφωση προς τα πορίσματα του τελευταίου και πλημμελή αιτιολογία των αποφάσεων των πειθαρχικών οργάνων της ΕΛΑΣ, ιδίως στο πεδίο της έρευνας του ρατσιστικού κινήτρου.
Κατά τον Συνήγορο του Πολίτη, υπό την αρμοδιότητά του ως Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (ετήσια έκθεση 2020) σημειώνεται αύξηση των καταγγελλόμενων περιστατικών, αλλά συγχρόνως τεκμαίρεται ένας αξιοσημείωτος «γκρίζος αριθμός» περιστατικών αυθαιρεσίας, λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης των θυμάτων στους ποινικούς και πειθαρχικούς ελέγχους.
Ατιμωρησία και αποθράσυνση
Η ατιμωρησία οδηγεί σε περαιτέρω αποθράσυνση και εκβαρβαρισμό των μηχανισμών καταστολής και των εκπροσώπων τους. Η μη θεσμική αντιμετώπιση της εγκληματικής πολιτικής των επαναπροωθήσεων την περίοδο 2016-2019 οδήγησε στην απογείωση του φαινομένου και την εξέλιξή του σε μια καθημερινή δολοφονική ρουτίνα, η οποία οδήγησε νομοτελειακά στο έγκλημα της Πύλου.
Ξαναγυρνώντας στην εγκύκλιο του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, είναι αξιοσημείωτο ότι οι συστάσεις προς τους κατά τόπο αρμόδιους εισαγγελείς επαναλαμβάνονται σχεδόν αυτούσια σε εγκύκλιο που εκδόθηκε πριν 23 χρόνια (ΕισΑπ 6/2020), έπειτα από καταδίκη της χώρας για βασανιστήρια στις φυλακές Γρεβενών (Κωνσταντινόπουλος και λοιποί κατά Ελλάδας). Αν οι γραπτές οδηγίες σχετικά με την ορθή εφαρμογή του νόμου «έπεσαν στο κενό», με συνέπεια νέες καταδίκες της χώρας, τι μας κάνει να πιστεύουμε ότι θα αλλάξει κάτι μέσω του επιλεκτικού συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, που τιμωρεί ακραία τα εγκλήματα των φτωχών και αφήνει ατιμώρητα τα καθημερινά κρατικά εγκλήματα;
Ακόμα χειρότερη η απάντηση της πολιτείας
Η απάντηση της πολιτείας για τη δολοφονία του 20χρονου Σύρου ήταν οι αναφορές του υπουργού στο ποινικό παρελθόν του θύματος (αλήθεια, ήταν σε γνώση του αστυνομικού που τον σκότωσε το ότι είχε φυλακιστεί στο πρόσφατο παρελθόν; Αν το ήξερε, θα ήταν δικαιολογήσιμη η χρήση θανάσιμης βίας για τη σύλληψή του;) και στην ανάγκη ακόμη αυστηρότερης αντιμετώπισης της ήπιας εγκληματικότητας, όταν το Συμβούλιο της Ευρώπης κάνει λόγο για το ήδη πολύ αυστηρό πλαίσιο ποινών στη χώρα. Κατ’ ουσία, δηλαδή, ο υπουργός δικαιολόγησε τη δολοφονία. Σχετικά με τους κατηγορούμενους για διακίνηση, σκόπιμο είναι να καταγραφεί πως, σύμφωνα με δημοσίευμα της Καθημερινής, οι κρατούμενοι για σχετικά αδικήματα (που, φυσικά, στην πλειοψηφία τους είναι αλλοδαποί υπήκοοι) τον Οκτώβριο του 2022 αποτελούσαν το 20,8% των κρατουμένων, δηλαδή ήταν 2.223 σε σύνολο 10.678 κρατουμένων, πλησιάζοντας ακόμη και τους κρατούμενους για παράβαση της (πολύ αυστηρής) νομοθεσίας περί ναρκωτικών (2.508), ενώ στα ίδια συμπεράσματα καταλήγει και η πρόσφατη έρευνα της οργάνωσης Borderline-Europe («Το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα υπό απειλή: Η συστηματική ποινικοποίηση των μεταναστ(ρι)ών για “οδήγηση σκάφους/αυτοκινήτου”»).
Το γεγονός ότι στην περίπτωση της δολοφονίας του 16χρονου Σαμπάνη ασκήθηκε ποινική δίωξη στους δολοφόνους του (αυτούς που επισκέφθηκε στο κελί ο τότε υπουργός ΠροΠο), αλλά στην περίπτωση του αστυνομικού που «σκόνταψε» δεν ασκήθηκε δίωξη για ανθρωποκτονία, καταδεικνύει ότι οι οδηγίες και οι κατευθύνσεις «πέφτουν στον βρόντο» και πως το πρόβλημα της ατιμωρησίας, με ευθύνη των αρχών του ποινικοκατασταλτικού συστήματος, είναι βαθύ.
Μια (ακόμα) ανησυχητική παρατήρηση: μετά την αφαίρεση της αρμοδιότητας των φυλακών από το υπουργείο Δικαιοσύνης, έχουμε και νομοθετικές προτάσεις για την αυστηροποίηση των ποινών από τον υπουργό ΠροΠο, ως απάντηση στη δολοφονία του Σύρου από τον αστυνομικό, με κυνική αδιαφορία για τον πρόσφυγα που θανατώθηκε σαν σκυλί. Μήπως το υπουργείο Δικαιοσύνης γίνεται σιγά-σιγά περιττό, εφόσον οι αρχές επιβολής του νόμου συμπυκνώνουν τη σύλληψη, εκδίκαση και εκτέλεση σε μία πράξη, όπως ο δικαστής Ντρεντ;
πηγή: Εποχή
