Κορυφαίο των κορυφαίων, πολύκροτο και πολυβραβευμένο το φιλμ του Έλιο Πέτρι, που παρουσιάζεται από την Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3, το Υπεράνω κάθε υποψίας (Indagine su un cittadino al di sopra di ogni sospetto, έγχρωμο, Ιταλία, 1970, διάρκεια 107’ ) Είναι η τρίτη και τελευταία ταινία του αφιερώματος Όταν ξέσπασε η βία στο ιταλικό, πολιτικό σινεμά.
Σε συνδιοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια του ΚΕΜΕΣ, με τη συμπαράσταση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας- Κέντρο Πολιτισμού, η προβολή γίνεται τη Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου στις 21:00 πάντα με ελεύθερη είσοδο ΠΡΟΣΟΧΗ στον κινηματογράφο Αλέξανδρο (Εθνική Αμύνης 1).
Τον πρόλογο της ταινίας θα κάνει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ ανάλυση με αποσπάσματα μνημειώδους κριτικής από τον Βασίλη Ραφαηλίδη θα διανεμηθεί στους θεατές. Μετά το τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Στο Υπεράνω πάσης υποψίας πρωταγωνιστούν οι Τζιάν Μαρία Βολοντέ, Φλορίντα Μπολκάν, ενώ την εξαιρετική μουσική συνέθεσε ο Ένιο Μορικόνε.
Το φιλμ κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας, το μεγάλο βραβείο της επιτροπής αλλά και της Διεθνούς Ένωσης κριτικών Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ των Κανών. Επίσης, δύο ιταλικά Όσκαρ (David di Donattelo), καλύτερης ταινίας και ηθοποιίας (Βολοντέ), προτάθηκε για Όσκαρ σεναρίου και για Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και σεναρίου. Στο 71ο Φεστιβάλ της Βενετίας φέτος το Σεπτέμβρη πρόβαλαν την αναδομημένη κόπια του φιλμ.
Ένας αστυνομικός λόγω πολιτικών μέσων γίνεται αρχηγός της ομάδας ανθρωποκτονιών. Σκοτώνει την ερωμένη του και αφήνει εμφανή ίχνη για να συλληφθεί, κάτι που δεν γίνεται.
Είναι μια αριστουργηματική, πολιτική ταινία με φροϋδικά στοιχεία, σχόλιο για τον καθημερινό φασισμό αλλά και τις συμπεριφορές της αστυνομίας και την ψυχοπαθολογία της.
Η κριτική που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Όπως λέμε πως ο φασισμός είναι καθημερινή κατάσταση (αυτό το δέχεται ο πρώην κομμουνιστής και νυν αναρχικός Πέτρι), δεν εννοούμε βέβαια πως πρέπει να αναθεωρήσουμε τις ρίζες του στην ψυχοπαθολογία. Το να επικαλούμαστε τον Φρόιντ (ο Πέτρι είναι φανατικός οπαδός του) κάθε φορά που δεν θέλουμε να κουραστούμε πολύ, ψάχνοντας για πραγματικά κοινωνικά αίτια συγκεκριμένων κοινωνικών καταστάσεων, είναι μια έξυπνη αλλά καθόλου έντιμη υπεκφυγή. Ο φασισμός είναι καθημερινός με την έννοια πως ο αστισμός και η σαθρή ηθική του κατάφεραν να μας πείσουν για την αναγκαιότητα ύπαρξης των επιβεβλημένων κωδίκων συμπεριφοράς (κυρίως οικονομικής συμπεριφοράς) και να μας κάνουν άβουλα πιόνια αποκόβοντάς μας από την ατομική μας ευθύνη.
Το φροϋδικό δόγμα της κάστας των αδελφών (στην ταινία των σιωπηρά συνένοχων αστυνομικών- συναδέλφων του Τζιάν- Μαρία Βολοντέ) που σκοτώνουν τον πατέρα (την Υπέρτατη αρχή της Δικαιοσύνης) για να πάρουν την εξουσία και να κυβερνήσουν ανεξέλεγκτα είναι το περισσότερο τρωτό σημείο του κοινωνικοποιημένου φροϋδισμού. Ωστόσο, η ονειρική σκηνή του τέλους φαίνεται πως μπήκε για να δικαιολογήσει ακριβώς αυτό το δόγμα.
Άλλη φροϋδική εξάρτηση: Ο μαθητευόμενος δικτάτορας πειραματίζεται πάνω στη στερεότητα του θώρακα της εξουσίας όχι σύμφωνα με έναν καθορισμένο σκοπό αλλά παρακινημένος από μια ακαθόριστη ενοχή (η επικουρία του Κάφκα στο τέλος δεν είναι τυχαία)που μόνο προσωρινά κατευνάζεται με την άσκηση της εξουσίας (για την εξουσία) προς πάσα κατεύθυνση ανεξέλεγκτα: Προς τους «αναρχικούς» πολίτες, προς την «αναρχική» (όσον αφορά την ερωτική της συμπεριφορά) ερωμένη του, προς τους «αναρχικούς» συναδέλφους το- αδελφούς (που, όταν γίνονται συνένοχοί του καταπατούν τον αυστηρό κώδικα της επαγγελματικής συμπεριφοράς).
Για τον Βολοντέ, λοιπόν, το να ασκεί εξουσία είναι ένας τρόπος του «ζην» και όχι του «υπηρετείν» ((για οποιονδήποτε λόγο). Ή, για να το πούμε αλλιώς, ο Βολοντέ υπηρετεί μόνο τον εαυτό του και καθόλου το σύστημα, το οποίο άλλωστε δεν ανέχεται τις ψυχολογικές παρεκκλίσεις «εν υπηρεσία» και πετάει στο περιθώριο καθέναν που δεν θέτει την τυχόν ανωμαλία του στην υπηρεσία του συνόλου. Δηλαδή, η εξουσία δεν τον «κατέχει» όπως τους ήρωες του Γιάντσο) αλλά τον «εμπεριέχει» παθητικά.
Ο Πέτρι αγγίζει τα όρια της μεταφυσικής, όταν μας αφήνει να εννοήσουμε ότι η άσκηση της εξουσίας προϋποθέτει τη διαφθορά ή ότι είναι αποτέλεσμά της (όπως στους εξεγερμένους αδελφούς του Φρόιντ).
ο Πέτρι πιστεύει στην αποτελεσματικότητα της μεθόδου που υιοθετεί για τη κατάδειξη του μηχανισμού λειτουργίας του αστυνομικού κράτους. Αν παρέμενε στην αρχική του πρόθεση της απλής κατάδειξης και δεν φιλοδοξούσε και να ερμηνεύσει τα τεκταινόμενα, η προσφορά του θα ήταν κάτι παραπάνω από σημαντική. Όμως, είναι δημαγωγός, γιατί προσπαθεί να γαργαλήσει το θεατή με το φτερό της ψυχανάλυσης (όσον αφορά το περιεχόμενο) και του κακόγουστου μπαρόκ (όσον αφορά τη φόρμα)».
10 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ ΥΠΕΡΑΝΩ ΠΑΣΗΣ ΥΠΟΨΙΑΣ
Πέραν της εγνωσμένης αξίας του και του παροιμιώδους τίτλου του, δέκα επιπρόσθετοι λόγοι για να μην χάσετε το Υπεράνω πάσης υποψίας είναι οι ακόλουθοι:
1. Για τον εκπληκτικό συνδυασμό πολιτικής και φροϋδικής (ψυχαναλυτικής) ανάλυσης.
2. Για την πολλαπλή ψυχοπαθολογία που διαχέεται στην ταινία.
3. Για την εξαιρετική μουσική του Ένιο Μορικόνε
4. Για τον υπέροχο ρόλο του Τζιάν Μαρία Βολοντέ
5. Για το πρωτότυπο σενάριο που προτάθηκε για Όσκαρ.
6. Για μια φωτογραφία εξαιρετική, που είναι ισοδύναμη της ψυχολογικής κατάστασης του ήρωα.
7. Για τις λειτουργικές αναδρομές στο παρελθόν
8. Για την τολμηρότατη ιδεολογική άποψη
9. Για την αγωνία του Πέτρι να ολοκληρώσει ένα πολλαπλό πολιτικό σχόλιο.
10. Για την ικανότητα του σκηνοθέτη να διαχειρίζεται τόσα πολλά ετερόκλιτα θέματα.
Υ.Γ. Η επόμενη ταινία θα προβληθεί την άλλη Τρίτη 7 Οκτωβρίου στον Αλέξανδρο (Εθνικής Αμύνης 1) στο αφιέρωμα Όταν ξέσπασε η βία στο γαλλικό, πολιτικό σινεμά, όπου θα προβληθεί το αριστούργημα του Τζότζεφ Λόουζι Μίστερ Κλάιν.