Ρεπορτάζ: Σταυρούλα Πουλημένη
Την αντίθεσή της στην κατασκευή μεγάλων διαστάσεων φωτοβολταϊκού πάρκου στην περιοχή του Ξηροχωρίου-Ν. Μεσήμβριας του Δήμου Χαλκηδόνας έκτασης 4.500 στρεμμάτων, συνεχίζει να εκφράζει πρωτοβουλία κατοίκων της περιοχής, βλέποντας τις εργασίες κατασκευής του να προχωρούν ενώ εκκρεμεί εκδίκαση των προσφυγών του Δήμου στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Οι κάτοικοι, μιλώντας στο alterthess, επισημαίνουν τον κίνδυνο για ανυπολόγιστες συνέπειες στην αγροτική παραγωγή, το περιβάλλον και την ερήμωση της υπαίθρου, ενώ παράλληλα αναφέρουν ότι συνολικά η περιοχή έχει μπει στο στόχαστρο καθώς επίκεινται νέες αδειοδοτήσεις φωτοβολταϊκών σταθμών.
«Η ελληνική ύπαιθρος κινδυνεύει να ερημώσει σε λίγα χρόνια, αν συνεχιστεί αυτή η ανεξέλεγκτη επέκταση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, όπως τα φωτοβολταϊκά πάρκα και οι ανεμογεννήτριες, σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και φυσικά τοπία. Οι γόνιμες περιοχές, που για αιώνες στήριζαν τις τοπικές κοινότητες, τροφοδοτούσαν την οικονομία και αποτελούσαν πηγή φυσικής ομορφιάς, απειλούνται να μετατραπούν σε ακατοίκητες εκτάσεις γεμάτες ψυχρές, άψυχες εγκαταστάσεις» αναφέρει στη σελίδα της στο facebook η «Πρωτοβουλία Stop στο Γίγα Φωτοβολταϊκό Πάρκο», μιλώντας για τις τελευταίες εξελίξεις που φέρνουν τις τοπικές κοινότητες προ τετελεσμένων γεγονότων.
Η εκδίκαση των προσφυγών του Δήμου Χαλκηδόνας στο ΣτΕ για την ακύρωση των αδειοδοτήσεων που είχαν οριστεί για τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2024 αναβλήθηκαν για τον ερχόμενο Απρίλιο. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, η ανάδοχος εταιρεία έχει ήδη προχωρήσει σε ενέργειες προετοιμασίας περιφράζοντας 120 στρέμματα και μεταφέροντας εξοπλισμό στην περιοχή.
Η υπόθεση ξεκινάει την περίοδο της πανδημίας το 2021 όταν σε τρεις εκτάσεις στην περιοχή «Μπαλαίικα», που ανήκουν σε διαφορετικούς ιδιοκτήτες, εκδίδονται τρεις άδειες για την κατασκευή γιγαντιαίου φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 246,26MW (που θα αποτελείται από 25 + 21 φωτοβολταϊκά πάρκα) σε αγροτεμάχια καλλιεργήσιμης γης (4.547 χιλ. στρεμμάτων σιτηρών) την οποία έχει αναλάβει η εταιρεία Egnatia Group, συμφερόντων Μυτιληναίου. Οι κάτοικοι της περιοχής αντιλήφθηκαν τι πρόκειται να γίνει μόλις το καλοκαίρι του 2023 ενώ ο Δήμος Χαλκηδόνας δήλωνε άγνοια επί του θέματος. «Ουσιαστικά, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έστειλε τα σχετικά έγγραφα για να γνωμοδοτήσει ο Δήμος αφού ενημερώσει τους κατοίκους και, όπως προβλέπεται, έδωσε το περιθώριο τριών μηνών για να διατυπωθούν οι ενστάσεις. Αν περάσει αυτό το τρίμηνο και ο Δήμος δεν εκφράσει ενστάσεις, θεωρείται ότι έχει υπάρξει σιωπηρή συναίνεση και προχωρά η έγκριση περιβαλλοντικών όρων» αναφέρει ο Γιάννης Αραμπατζής, δικηγόρος και μέλος της συντονιστικής επιτροπής κατοίκων Ν. Μεσημβρίας στο alterthess σχολιάζοντας και την αρχική αδράνεια του Δήμου σε σχέση με το ζήτημα.
Οι κάτοικοι κινητοποιήθηκαν και εξέδωσαν ψηφίσματα από τα κοινοτικά συμβούλια τόσο στη Ν. Μεσημβρία όσο και στο Ξηροχώρι, μιλώντας για τις επιπτώσεις στο μικροκλίμα της περιοχής και τις αγροτικές καλλιέργειες και προκάλεσαν σχετική συνεδρίαση δημοτικού συμβουλίου. Εκεί, στις 27 Ιουνίου 2023, αποφασίστηκε ομόφωνα η υιοθέτηση όλων των απαραίτητων νομικών ενεργειών για την ακύρωση του έργου.
Να σημειωθεί ότι σε εκείνη τη συνεδρίαση τονίστηκε από δημοτικούς συμβούλους της αντιπολίτευσης ότι αυτό το μέγα-πάρκο σχεδιάζεται να καλύψει στο σύνολο του πολύ μεγαλύτερη επιφάνεια απ’ ότι καλύπτουν οι ίδιοι οι οικισμοί της περιοχής ή η λίμνη Πικρολίμνη. Θα εφάπτεται, επίσης, άμεσα με τον οικισμό Μπαλαίικα, σε απόσταση 61 μέτρων από τα όρια του οικισμού Ξηροχωρίου, σε απόσταση 1.614 μέτρων από τον οικισμό Νέας Μεσημβρίας και σε απόσταση 1.977 μέτρων από το Μικρόκαμπο.
Επιπτώσεις στο κλίμα
«Ένα τέτοιο φωτοβολταϊκό πάρκο θα επηρεάσει το κλίμα, εννοείται και τη ζωή των ανθρώπων. Αν η θερμοκρασία το καλοκαίρι είναι 35°C, εκεί θα είναι 40°C. Μια τέτοια δραστηριότητα, υποβαθμίζει συνολικά μια περιοχή απείρου κάλλους. Βρίσκεται σε μία πλαγιά που βλέπει πανοραμικά όλη τη Θεσσαλονίκη, τον Θερμαϊκό κόλπο και τον Όλυμπο. Αν κατασκευαστεί ένα τέτοιο φωτοβολταϊκό πάρκο, καταλαβαίνετε ότι η αξία της γης θα μειωθεί στο ελάχιστο» αναφέρει ο Κώστας Κωνσταντινίδης, επίσης μέλος της συντονιστικής επιτροπής των κατοίκων στο alterthess.
Μεταξύ των επιχειρημάτων ενάντια στην εγκατάσταση του έργου αυτού είναι ότι μια τέτοια γιγαντιαία κατασκευή θα προκαλέσει διάσπαση της γραμμής του ορίζοντα και των φυσικών σχημάτων και χρωμάτων του τοπίου, η αλλοίωση θα έχει μόνιμο χαρακτήρα καθώς ένα τέτοιο έργο έχει διάρκεια ζωής τουλάχιστον 30 χρόνια. Κάτι τέτοιο ωστόσο αντιβαίνει στις αρχές και διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του Τοπίου, που κυρώθηκε με τον ν.3827/2010 (ΦΕΚ 30/Α/25-2-2010), σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζεται ότι το τοπίο διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο δημοσίου συμφέροντος από άποψη πολιτισμική, οικολογική, περιβαλλοντική και κοινωνική και ότι συνιστά πόρο ευνοϊκό για την οικονομική δραστηριότητα.
Μειώνεται η καλλιεργήσιμη γη
Το σημαντικότερο, όμως, είναι η επίπτωση στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις καθώς πρόκειται για μια περιοχή με αμπελώνες, καλλιέργειες σιτηρών και μάλιστα σε μια περίοδο που η συζήτηση πάνω στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην διατροφική επάρκεια είναι πολύ έντονη.
«Η μείωση της διαθέσιμης γης για καλλιέργεια, η πιθανή υποβάθμιση της ποιότητας του εδάφους και η μείωση της βιοποικιλότητας της περιοχής είναι μόνο μερικά από τα προβλήματα που προκύπτουν. Επιπλέον, τίθεται ζήτημα διατήρησης της ισορροπίας μεταξύ της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος και της τοπικής οικονομίας» ανέφερε μεταξύ άλλων η Κριστίνα Μακνέα, Χημικός Μηχανικός Περιβάλλοντος, στην κρίσιμη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Χαλκηδόνας, το καλοκαίρι του 2024, παρουσία και εκπροσώπων της εταιρείας. Παράλληλα, επεσήμανε ότι το έργο αυτό εγείρει ζητήματα συμβατότητας με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη χρήση γης και την προστασία των αγροτικών περιοχών. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, η χρήση γης για ενεργειακά έργα πρέπει να είναι συμβατή με την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης και να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και της οικονομίας. Επιπλέον, ο νόμος 4414/2016 και οι σχετικές διατάξεις για τις ταρίφες* σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθορίζουν ότι ένα ποσοστό των εσόδων πρέπει να κατανέμεται στην τοπική αυτοδιοίκηση και στους πολίτες. Ωστόσο, στην παρούσα υπόθεση, τίθεται το ερώτημα αν η ωφέλεια για την τοπική κοινωνία είναι ανάλογη των επιπτώσεων που θα προκαλέσει το έργο. Και αυτό γιατί, όπως ανέφερε και η ίδια, η υποσχόμενη από την εταιρεία μείωση στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για τους κατοίκους δεν θα ανέρχεται σε 1500 ευρώ ετησίως, όπως είχε αρχικά ανακοινωθεί, αλλά σε μόλις 195 ευρώ ετησίως. Αυτή η μείωση αντιστοιχεί σε μόλις 16 ευρώ τον μήνα, καθιστώντας τα υποτιθέμενα αντισταθμιστικά μέτρα ανυπόστατα.
Επιπτώσεις και στις αμπελοοινικές καλλιέργειες
Ταυτόχρονα, όπως τονίζει ο κ. Αραμπατζής, υπάρχει μια τεράστια ανακολουθία σχετικά με την εξαγγελία της κυβέρνησης για την ανάδειξη των Δρόμων του Κρασιού της Μακεδονίας. Ουσιαστικά, «μια τέτοια εξέλιξη σαμποτάρει την πορεία δημιουργίας μιας ποιοτικής οινοπαραγωγής. Παρ’ όλα αυτά ο νόμος που απαγορεύει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε γη υψηλής παραγωγικότητας φαίνεται ότι πάσχει καθώς από αυτήν εξαιρούνται πολλές καλλιεργήσιμες εκτάσεις που αποτελούν και την κύρια εργασία εκατοντάδων ανθρώπων».
Όσον αφορά τις επιπτώσεις στις αμπελοοινικές καλλιέργειες, δεν είναι τυχαία και η ανησυχία που εδώ και μήνες έχει εκφράσει με επιστολή της η Ένωση «Οινοποιοί Βορείου Ελλάδος» προς όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τα αρμόδια υπουργεία, τον Οκτώβριο του 2024, με αφορμή τον σχεδιασμό εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σταθμών που καταλαμβάνουν δεκάδες χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης στη Βόρεια Ελλάδα.
«Με την εγκατάσταση χιλιάδων πάνελς διαταράσσεται το μικροκλίμα κάθε περιοχής, αυξάνεται η μέση θερμοκρασία σε μεγάλη ακτίνα γύρω από τις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις και καταστρέφεται η χλωρίδα και η πανίδα, με συνέπεια την συνολική επί τα χείρω μεταβολή του οικοσυστήματος. Αυτές οι επιπτώσεις έχουν άκρως επιβαρυντικές συνέπειες στην ποιότητα των αμπελοοινικών καλλιεργειών. Οι επιπτώσεις στον οινοτουρισμό είναι επίσης δραματικές λόγω της οπτικής όχλησης από τα εκατοντάδες χιλιάδες πάνελς, η οποία αποτρέπει προφανώς την προσέλκυση τουριστών», αναφέρει, μεταξύ άλλων, η Ένωση τονίζοντας και τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινομένων όταν αυτά τοποθετούνται σε μεγάλες πλαγιές γιατί έχουν αντικαταστήσει βλάστηση που συγκρατούσε τα νερά.
Ζητήματα, έτσι, προκύπτουν και με την οικονομική δραστηριότητα της περιοχής. Όπως εξηγεί ο Γ. Αραμπατζής «η γη παρέχει εργασία στους αγρότες. Όταν θα μετατραπεί αυτή η γη σε φωτοβολταϊκά, το μόνο που θα χρειάζεται μια τέτοια εγκατάσταση θα είναι λιγοστούς ανθρώπους σε ρόλο σεκιούριτι» τονίζοντας τον κίνδυνο ερήμωσης της Ν. Μεσημβρίας και του Ξηροχωρίου. «Στην πραγματικότητα γίνεται ένα περιβαλλοντικό έγκλημα στο όνομα της διάσωσης του περιβάλλοντος χωρίς να έχει υπάρξει ουσιαστική συζήτηση για το που και με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στη χώρα ΑΠΕ».
2.000 υπογραφές κατά του γίγα-φωτοβολταϊκού πάρκου-Ανησυχία για ολόκληρο το οικοσύστημα
Εκτός από συγκεντρώσεις, ψηφίσματα και την ίδια την προσφυγή του Δήμου στο ΣτΕ, πάνω από 2.000 υπογραφές έχουν συγκεντρωθεί ενάντια στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου σε διαδικτυακή πλατφόρμα. Παρ’όλα αυτά, ο κίνδυνος της κατασκευής του φωτοβολταϊκού πάρκου είναι μεγάλος καθώς έχουν ήδη ξεκινήσει οι πρόδρομες εργασίες.
Σύμφωνα με κατοίκους της περιοχής, η εντεινόμενη ανησυχία για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού έχει παγώσει τη δημιουργία νέων καλλιεργειών και επέκτασης των ήδη υπαρχόντων, καθώς και στον διπλανό Δήμο (Πικρολίμνης) σχεδιάζεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου αντίστοιχου μεγάλου μεγέθους.
Αυτό, όπως τονίζουν, είναι σίγουρο ότι θα επηρεάσει δραματικά και τη λειτουργία του οικοσυστήματος στην ευρύτερη περιοχή όπου υπάρχει πανίδα και ορνιθοπανίδα, η οποία έχει τεράστιο οικολογικό ενδιαφέρον λόγω της γειτνίασης µε την λίμνη Πικρολίμνη, που είναι περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, καθώς και της εγγύτητας µε τους ποταμούς Γαλλικό και Αξιό και µε την προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα Αξιού-Αλιάκμονα και πρέπει να διασφαλιστεί η προστασία της.
Προκλητική χαρακτηρίζουν οι κάτοικοι την κίνηση της εταιρείας να εκκινήσει τα έργα της εγκατάστασης ενώ εκκρεμεί η εκδίκαση των προσφυγών στο ΣτΕ. «Χωρίς να περιμένει την απόφαση του δικαστηρίου, ξεκίνησαν τα έργα. Εμείς από πλευράς μας πιέζουμε τον Δήμο να προχωρήσει στις αυτονόητες κινήσεις καταθέτοντας ασφαλιστικά μέτρα μέχρι την εκδίκαση της απόφασης. Αυτό κάναμε και στο πρόσφατο δημοτικό συμβούλιο, ενημερώνοντας ξανά για την ομόφωνη απόφαση να γίνουν όλες οι νομικές ενέργειες, ωστόσο σταθερά η διοίκηση του Δήμου φαίνεται να βρίσκεται πίσω από τα γεγονότα» υπογραμμίζει ο Κώστας Κωνσταντινίδης.
Είναι αξιοσημείωτο ότι σε αντίστοιχη εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου στην Περιστερά, η κινητοποίηση του Δήμου Θέρμης οδήγησε το περασμένο καλοκαίρι την Μητροπολιτική Επιτροπή της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας να γνωμοδοτήσει ομόφωνα και τεκμηριωμένα αρνητικά κατά της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Και αυτό γιατί, όπως τονίζουν οι κάτοικοι, δόθηκε οι δυνατότητα στις δημοτικές παρατάξεις να τοποθετηθούν στη συνεδρίαση, όπου και η εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας περιβάλλοντος ήταν τεκμηριωμένα αρνητική.
Στην περίπτωση της Ν. Μεσήβριας, ο Δήμος Χαλκηδόνας δεν γνωμοδότησε καν και οι κάτοικοι το έμαθαν εκ των υστέρων. Η ιστορία με την εγκάτασταση φωτοβολταϊκών πάρκων δεν φαίνεται, όμως, να σταματάει στην περίπτωση αυτή, καθώς όπως έγινε γνωστό προ ολίγων ημερών η Μητροπολιτική Επιτροπή της Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης καλεί σε διαβούλευση για άλλους εννιά φωτοβολταϊκούς σταθμούς στην ίδια περιοχή.
* Στον Νόμο 4414/2016, ο όρος «ταρίφα» αναφέρεται ως «Τιμή Αναφοράς» και αφορά την αποζημίωση των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (Σ.Η.Θ.Υ.Α.). Συγκεκριμένα, στο Άρθρο 4 του νόμου, καθορίζονται οι Τιμές Αναφοράς για την αποζημίωση αυτών των σταθμών, ανάλογα με την τεχνολογία, την ισχύ και άλλες παραμέτρους. Επιπλέον, ο νόμος προβλέπει ότι μέρος των εσόδων από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. κατανέμεται στην τοπική αυτοδιοίκηση και στους πολίτες. Συγκεκριμένα, στο Άρθρο 25, παράγραφος 9, αναφέρεται ότι ποσοστό 1% επί του προ Φ.Π.Α. τζίρου των σταθμών Α.Π.Ε. αποδίδεται στους οικιακούς καταναλωτές των τοπικών ή δημοτικών κοινοτήτων όπου είναι εγκατεστημένοι οι σταθμοί, μέσω των λογαριασμών κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, στο ίδιο άρθρο, παράγραφος 8, προβλέπεται ότι ποσοστό 1,7% επί του προ Φ.Π.Α. τζίρου των σταθμών Α.Π.Ε. αποδίδεται στους οικείους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α’ βαθμού, ως ανταποδοτικό τέλος. Βασικα, ο Νόμος 4414/2016 καθορίζει τις Τιμές Αναφοράς για την αποζημίωση των παραγωγών ενέργειας από Α.Π.Ε. και προβλέπει τη διανομή μέρους των εσόδων στους πολίτες και την τοπική αυτοδιοίκηση, ενισχύοντας έτσι την τοπική κοινωνία και οικονομία.
