Η λίμνη Βεγορίτιδα βρίσκεται στην δυτική Μακεδονία, στην περιοχή Αμυνταίου και είναι μέρος ενός συμπλέγματος 4 λιμνών. Ζάζαρη, Χειμαδίτιδα, Πετρών, Βεγορίτιδα.
H Βεγορίτιδα είναι μια από τις βαθύτερες και μεγαλύτερες λίμνες της χώρας. Οι πρώτες μετρήσεις της στάθμης της γίνονται το 1896,επί τουρκοκρατίας, από την αυστροουγγρική εταιρεία ,που κατασκεύασε την σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκη-Μοναστήρι και έδειξαν την στάθμη ν ανέρχεται στα 526,16 μέτρα. Το 1955 φτάνει τα 541,60 μέτρα.!
Γράφει ο Γιάννης Πρώιος*
Κι ύστερα ήρθε η ΔΕΗ. Από το 1956 ως το 1990 με σήραγγα αρπάζει το νερό της λίμνης για το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Άγρα. Και μ’ ένα αντλιοστάσιο στο χωριό Άγιο Παντελεήμονα, παίρνει νερό για την λειτουργία του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας και Αμυνταίου.12.000 κυβικά νερού την ημέρα. Αυτή η η υπεράντληση, επέφερε δραματική πτώση της στάθμης στα 509,70 μέτρα. Να προσθέσουμε εδώ τις εκατοντάδες ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις που ποτίζουν 45000 στρέμματα στις παραλίμνιες κοινότητες. Αποτέλεσμα? Συρρίκνωση κατά 70% του όγκου της Βεγορίτιδας. Το μεγαλύτερο υδρολογικό-οικολογικό έγκλημα στην περιοχή των Βαλκανίων. Ένοχος ουδείς.!
Η συρρίκνωση της στάθμης αποκάλυψε γόνιμα εδάφη. Και η πολιτεία άρχισε να μοιράζει τα ιμάτια της λίμνης. Χωρίς περιβαλλοντολογικούς όρους, με μοναδικό κριτήριο την ψηφοθηρία. Καλλιέργειες υδροχαρείς, οπορωφόρα δέντρα με τον αυτονόητο χημικό πόλεμο που συνοδεύει τις καλλιέργειες αυτές, ήρθαν να επιβαρύνουν την κατάσταση των υδάτων.
Η ΔΕΗ την δεκαετία του 80, θεωρώντας πως η λίμνη είναι χαβούζα που πετάμε ότι δεν χρειαζόμαστε, απαλλάχτηκε από το κλοφέν και πίσσα της, πετώντας τα στη Βεγορίτιδα. Πράξη για την οποία τιμωρήθηκε η χώρα μας από το ευρωπαϊκό δικαστήριο, με υψηλότατα πρόστιμα.
Την άποψη της ΔΕΗ, περί χαβούζας, ακολουθούν οι γύρω από την λίμνη κοινότητες. Επί 38 χρόνια ως και σήμερα, τόνοι λυμάτων χύνονται βολικά στην λίμνη, μέσα από ένα δίκτυο χειμάρρων κατασκευασμένων από νομαρχίες και δήμους και περιφέρειες που χύνονται στο ρέμα Σολού, ο οποίος εκβάλλει στη Βεγορίτιδα. Την ίδια μοίρα έχουν και οι υπόλοιπες 3 λίμνες. Ανεξέλεγκτα οικιακά και βιομηχανικά λύματα χύνονται ασταμάτητα σ’ αυτές. Η μία λίμνη συνδέεται με την άλλη και οι 3 τροφοδοτούν με τα λύματα τους και το μικροβιακό τους φορτίο-κυανοβακτήρια την Βεγορίτιδα.
Κι ύστερα ήρθαν οι βροχές ! Σε συνδυασμό με την παύση της χρήσης των υδάτων από την ΔΕΗ, η στάθμη της λίμνης άρχισε να ανεβαίνει. Την ίδια ώρα που οι καταπατήσεις των εδαφών που αποκαλύφθηκαν, έπαιρναν την μορφή χιονοστιβάδας. Τα συμφέροντα μεγάλα και οι φωνές για συρρίκνωση, εκκωφαντικές. Τότε έχοντας ζηλέψει τον νομάρχη της καρδιάς μας, γνωστός αντιπεριφερειάρχης της δυτικής Μακεδονίας, ενεδύθη τον ρόλο του Ζορό και χωρίς καμιά αρμοδιότητα, χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, ανοίγει το θυρόφραγμα της Άρνισσας, με αποτέλεσμα να πλημυρίσει ο κάμπος του Άγρα ! Ο λαϊκισμός φέρνει ψηφουλάκια κι αυτά την επανεκλογή μας..
Μέσα σ’ αυτόν τον χορό της καταστροφής, έρχονται και τα ευρωπαϊκά προγράμματα για βιολογικούς καθαρισμούς. Ο δήμος Αμυνταίου, πρώτος να σέρνει τον χορό, κατασκευάζει ,άρον –άρον ,προεκλογικά, τον βιολογικό καθαρισμό του Αγίου Παντελεήμονα. Χωρίς ουσιαστικά καμιά περιβαλλοντολογική μελέτη (αν υπήρχε, θα προέβλεπε την άνοδο της στάθμης της Βεγορίτιδας) οι αγωγοί μεταφοράς των λυμάτων βρέθηκαν μέσα στο νερό, έσπασαν κι επί 4 χρόνια τα λύματα χύνονταν στην λίμνη.
Και η πολιτεία? Άπρακτη, άβουλη και αδιάφορη. Οι λίμνες Βεγορίτιδα και Πετρών είναι χαρακτηρισμένες περιοχές Νatura. H λίμνη Πετρών είναι μολυσμένη, που τροφοδοτεί μέσα από ένα κανάλι την Βεγορίτιδα με κυανοβακτήρια. Ακόμη και με βάση τις αξιολογήσεις από τις αρχές είναι πολύ υποβαθμισμένη οικολογικά λίμνη. Περιοχή Νatura. Mόλις φέτος η πολιτεία νομοθετεί την ίδρυση φορέων διαχείρισης, με έναν τεράστιο εποπτικό χώρο, που εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να ανταποκριθεί στις πραγματικές ανάγκες. Η σύστασή τους δεν έχει ανακοινωθεί ακόμα.
Κι ύστερα ήρθαν οι τοξίνες, η αρρώστια και ο θάνατος της άγριας ζωής. Η Βεγορίτιδα βρίσκεται σήμερα μπρός στον κίνδυνο διατήρησης μιας τοξικής ποιότητας νερού. Μολυσμένη από τοξικά κυανοβακτήρια, επικίνδυνα για κάθε μορφή ζωής στην γύρω περιοχή. Το πανεπιστήμιο του ΑΠΘ αναγνώρισε πολλά είδη κυανοβακτηρίων και ομάδα επιστημόνων του Δημόκριτου σε συνεργασία με το ΑΠΘ μέτρησε 6 είδη κυανοτοξινών. Απο το 2008 διαπιστώνεται αφθονία τοξικών κυανοβακτηρίων στη Βεγορίτιδα. Η λίμνη κατά την περίοδο Μαΐου- Ιουνίου παίρνει ένα κυανοπράσινο χρώμα. Η πολιτεία στην¨ 1η αναθεώρηση σχεδίου διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών υδατικού διαμερίσματος δυτικής Μακεδονίας, χαρακτηρίζει την οικολογική κατάσταση των υδάτων ως «μέτρια» και την χημική κατάσταση ως «καλή»
Και η λίμνη κάθε χρόνο πρασίνιζε αφύσικα. Οι αφελείς μιλούσαν για ομορφιά, οι αρχές ελαχιστοποιούσαν τον κίνδυνο μιλώντας για φυσικό φαινόμενο και για ποιότητα που είναι καλή με βάση τα κυανοβακτήρια. Μια μηνυτήρια αναφορά στην εισαγγελία περιβάλλοντος, από τον σύλλογο προστασίας Βεγορίτιδας, οι θάνατοι πελεκάνων, η διαπιστωμένη τοξίκωση σε αυτούς, επιστήμονες του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ που μελετούν την Βεγορίτιδα εδώ και 30 χρόνια, έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου. Και αποφασίζουν οι αρμόδιες αρχές να εκδώσουν απαγορευτικό κολύμβησης στη Βεγορίτιδα. Πράξη που όφειλαν να κάνουν από την αρχή της διαπίστωσης αφθονίας γνωστών τοξικών κυανοβακτηρίων στα νερά κολύμβησης.
Η λίμνη Βεγορίτιδα, σημαντικότατος υγροβιότοπος, τόπος τουριστικής ανάπτυξης, όπου έκαμναν τις διακοπές τους αυτοί που δεν έχουν την δυνατότητα ούτε σε ελάχιστες διακοπές στη θάλασσα, ακολουθεί τον δρόμο που έχει χαράξει η πολιτεία για το περιβάλλον της χώρας. Όταν δεν παραδίδεται στα οικονομικά συμφέροντα, εγκαταλείπεται στην καταστροφή. Δεν υπάρχει φυσική λίμνη στην χώρα που να μην έχει πρόβλημα ρύπανσης. Από την Κορώνεια με τα χιλιάδες νεκρά πουλιά, στην Κάρλα με τον θάνατο εκατοντάδων πελεκάνων, την καταπράσινη λίμνη Ιωαννίνων και Καστοριάς ,όλες αφέθηκαν στην μοίρα τους. Το περιβάλλον στην πατρίδα μου δεν έχει καμιά αξία παρά μόνο όταν παραδίδεται σε πολυεθνικές και οικονομικά συμφέροντα. Από την Χαλκιδική ως την Κρήτη η απαξίωση του περιβάλλοντος αποτελεί κοινό παρανομαστή. Και η θυσία του στα οικονομικά συμφέροντα.
Μέσα σ’ αυτό το ζοφερό περιβάλλον απαξίωσης της φύσης, υπάρχει άραγε διέξοδος? Το οικοσύστημα τελεί υπό καθεστώς κατάρρευσης. Επιτακτική η ανάγκη λήψης μέτρων για άμεση αποκατάσταση του λιμναίου οικοσυστήματος. Μια ματιά στην λίμνη Καστοριάς ίσως ανοίγει μια χαραμάδα ελπίδας. Η επί δεκαετίες μολυσμένη λίμνη, σήμερα αρχίζει και ανακάμπτει! Χάριν μιας προσπάθειας λίγων ειδικών επιστημόνων με επικεφαλής την καθηγήτρια Μ. Μουστάκα σε συνεργασία με το Γραφείο Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας της Περιφερειακής ενότητας Καστοριάς. Χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς αυτοπροβολή, χωρίς κόστος, με επιστημονική γνώση, εμπειρία και αγάπη για το περιβάλλον. Ήδη πάνω από το πληγωμένο κορμί της Βεγορίτιδας, άρχισαν να εμφανίζονται διάφοροι σωτήρες, ΜΚΟ ,επιστήμονες χωρίς την ειδική επιστημονική γνώση και εμπειρία, περιφερειάρχες του εφησυχασμού, πολιτικάντηδες καιροσκόποι, όρνεα που οσφρίζονται την οσμή των χρημάτων. Ήρθε ο καιρός να μιλήσουν οι ειδικοί έμπειροι επιστήμονες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και μόνο αυτοί. Τα πανεπιστημιακά μας ιδρύματα. Εκεί που παράγεται η γνώση και δι αυτής η πρέπουσα λύση. Από αυτούς που η γνώση δεν αποτελεί αγοραίο προϊόν αλλά υπηρεσία στις ανάγκες της κοινωνίας. Η λίμνη Βεγορίτιδα είναι δυνατή!Θα τα καταφέρει! Αν ληφθούν μέτρα σήμερα!
Μέσα σε αυτή την εφιαλτική εικόνα του περιβαλλοντολογικού εγκλήματος της λίμνης Βεγορίτιδας, μοναδική ανάσα κι ελπίδα,ο σύλλογος προστασίας Βεγορίτιδας. Πάντα εκεί, στην υπεράσπιση της λίμνης. Από την βουλή, στα περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια, στις αδιάφορες τοπικές κοινωνίες, στην εισαγγελία, στην περίθαλψη άρρωστων πελεκάνων, στην ενημέρωση των κατοίκων, στον αγώνα για την σωτηρία της Βεγορίτιδας!
*Ο Γιάννης Πρώιος είναι εικαστικός και μέλος του ΔΣ του συλλόγου προστασίας Βεγορίτιδας
Δείτε φωτογραφίες που αναδεικνύουν την καταστροφή που συντελείται στην λίμνη Βεγορίτιδα:
