Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μια σύντομη περίληψη της παρέμβασης του Νίκου Βράντση, μέλους της Ένωσης Ενοικιαστριών Θεσσαλονίκης κατά την εκδήλωση που διοργανώθηκε στην Αθήνα στις 23 Μαΐου 2025 με θέμα «Στέγαση: Πρόσβαση και Δικαιώματα», η οποία συνδιοργανώθηκε από το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και το transform!europe. Στο συγκεκριμένο πάνελ της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκαν παρεμβάσεις των Σωματείων ενοικιαστριών Ισπανίας, Ιταλίας και Ελλάδας.
Δεν είμαστε μόνοι/ες μας! Το πρώτο Σωματείο Ενοικιαστ(ρι)ών στην Θεσσαλονίκη και στην Ελλάδα και ο αγώνας για αξιοπρεπή στέγη!
Το 2023, στην καρδιά μιας κρίσης στέγασης που βαθαίνει, ξεκινήσαμε ως πρωτοβουλία ενοικιαστ(ρι)ών στη Θεσσαλονίκη. Ύστερα από δύο χρόνια ανοιχτών συνελεύσεων, συζητήσεων και συλλογικής επεξεργασίας, προχωρήσαμε στη δημιουργία του πρώτου Σωματείου Βάσης Ενοικιαστ(ρι)ών, όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε όλη την Ελλάδα.
Μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη σωματείων. Από τη μία, τα λεγόμενα «σωματεία υπηρεσιών», όπου άνθρωποι που δεν βιώνουν άμεσα το πρόβλημα παρέχουν βοήθεια σε εκείνους που το βιώνουν. Από την άλλη, τα σωματεία βάσης με δομές βαθιάς οργάνωσης (deep organising), όπου οι ίδιοι οι πληττόμενοι οργανώνονται και αλληλοβοηθούνται.
Εμείς επιλέξαμε να δημιουργήσουμε το δεύτερο. Δημιουργήσαμε ένα σωματείο βάσης, γιατί είμαστε εμείς οι ίδιοι ενοικιαστ(ρι)ες, που συχνά πληρώνουμε περίσσότερο από το μισό του μισθού μας για να ζούμε σε σπίτια κακοσυντηρημένα, συχνά στριμωγμένοι/ες· γιατί σε κάθε λήξη συμβολαίου μας απειλούν με εξώσεις, με αυξήσεις που δεν μπορούμε να πληρώσουμε· γιατί δεν έχουμε άλλο τρόπο να υπερασπιστούμε το αυτονόητο: μια σταθερή, αξιοπρεπή στέγη.
Από τον Ιανουάριο του 2025, το Σωματείο μας είναι και επίσημα αναγνωρισμένο. Αλλά αυτό που μας καθιστά πραγματικά αναγνωρίσιμους είναι η κοινή εμπειρία που μας έφερε κοντά και η συλλογική δύναμη που χτίζουμε από τα κάτω.
Γιατί δημιουργήσαμε το πρώτο σωματείο ενοικιαστριών στην Ελλάδα;
Γιατί η στέγη έχει γίνει εμπόρευμα. Η ιδιοκατοίκηση μειώνεται σταθερά, από 83% το 2005 σε 69,6% το 2024. Την ίδια ώρα, τα ενοίκια εκτοξεύονται. Οι αυξήσεις 50% ή και 100% στο τέλος των συμβολαίων είναι πλέον ο κανόνας. Οι περισσότερες από εμάς πληρώνουμε πάνω από τον μισό μας μισθό για σπίτια μικρά, παλιά, κακοσυντηρημένα. Οι μεσίτες και οι εκμισθωτές δρουν ανεξέλεγκτα. Γιατί; Γιατί οι ανάγκες μας δεν φέρνουν κέρδος. Γιατί ο δικός μας μισός μισθός είναι το δικό τους παθητικό εισόδημα. Γιατί η δική μας αυξημένη επισφάλεια είναι η αυξημένη πρόσοδός τους.
Η κρίση στέγασης στην Ελλάδα δεν είναι τεχνικό πρόβλημα· είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών. Η στέγη αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως πεδίο επένδυσης, και όλες οι κρατικές πρωτοβουλίες, από το «σπίτι μου» μέχρι τις επιδοτήσεις ενοικίου, ρίχνουν λάδι στη φωτιά. Η αγορά απογειώνεται, οι τιμές ανεβαίνουν, και εμείς βουλιάζουμε. Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, το Σωματείο μας προτάσσει κάτι απλό και ριζοσπαστικό: ότι η κατοικία δεν είναι ατομικό ζήτημα, αλλά συλλογικό δικαίωμα.
Οι πρώτες μας συναντήσεις έδειξαν τις κοινές μας εμπειρίες και τα κοινά μας προβλήματα: εκδικητικές αυξήσεις, σπίτια με μούχλα και προβλήματα, μεσίτες που ζητούν «μαύρα», εκμισθωτές που απειλούν, αδιαφορούν και μας εκμεταλλεύονται. Για εκείνους, το σπίτι μας είναι ένα παθητικό εισόδημα. Για εμάς, είναι το μέρος όπου ζούμε, τρώμε, μεγαλώνουμε παιδιά, δουλεύουμε.
Η ζωή στο ενοίκιο δεν είναι πια μια προσωρινότητα. Είναι μια μονιμότητα. Γι’ αυτό οργανωθήκαμε. Γιατί απέναντι στην ενότητα των εκμισθωτών, πρέπει να αντιτάξουμε τη δική μας ενότητα των ενοικιαστριών. Να μάθουμε τα δικαιώματά μας, να στηρίξουμε ο ένας την άλλη, να μη νιώθουμε μόνοι. Η ΠΟΜΙΔΑ εκπροσωπεί τα συμφέροντα μιας οργανωμένης μειοψηφίας που έχει θεσμική πρόσβαση και πολιτική επιρροή. Εμείς εκπροσωπούμε την πλειοψηφία που δεν είχε φωνή. Μέχρι τώρα!
Το Σωματείο μας απευθύνεται στην πλειοψηφία. Τα αιτήματά μας θα ωφελήσουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Τους ενοικιαστές και τις ενοικιάστριες αλλά και τους εν δυνάμει ενοικιαστές. Νέες και νέους που δεν μπορούν να φύγουν από το πατρικό. Φοιτητ(ρι)ες που δεν ξεκινούν ή που εγκαταλείπουν τις σπουδές τους λόγω των υψηλών ενοικίων. Τους ανθρώπους που ζουν σε αόρατη αστεγία, σε ακατάλληλα ή κακοποιητικά ή παρεμβατικά σπίτια, επειδή δεν έχουν άλλη επιλογή. Τους ιδιοκατοίκους που ασφυκτιούν από τα χρέη και το υψηλός κόστος διαβίωσης που επιδεινώνει ο εξευγενισμός. Δεν μας ενδιαφέρει να συμβιβάσουμε αντικρουόμενα συμφέροντα. Θέλουμε να ενώσουμε όσους πλήττονται ενάντια σε όσους επωφελούνται. Και το λέμε καθαρά: είμαστε απέναντι στους εκμισθωτές που θησαυρίζουν, στους μεσίτες που εκβιάζουν, στα funds που χτίζουν χαρτοφυλάκια, στο κατασκευαστικό κεφάλαιο που κερδοφορεί. Δεν θα ανεχτούμε άλλο τον μονόλογο της ΠΟΜΙΔΑ.
Τι διεκδικούμε; Ρύθμιση της αγοράς με ανώτατα όρια στις αυξήσεις ενοικίου, συμβάσεις μεγαλύτερης διάρκειας, προστασία από καταχρηστικές πρακτικές. Δημιουργία κοινωνικού αποθέματος προσιτής κατοικίας, από δημόσιους ή μη-κερδοσκοπικούς φορείς, με την προσιτότητα να εκτιμάται με βάση το εισόδημα του φτωχότερου εισοδηματικού τεταρτημορίου του πληθυσμού, όχι τον μέσο όρο. Φωνή στις πολιτικές αποφάσεις, όχι μόνο για τους εκμισθωτές, αλλά και για εμάς, τις ενοικιαστριες.
Οι προκλήσεις; Είναι πολλές. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη γνώσης ή τεκμηρίωσης. Αυτό που λείπει είναι η συλλογική ισχύς. Δεν αλλάζουν οι πολιτικοί συσχετισμοί με αναλύσεις, αλλά με οργάνωση. Όσο οι ενοικιαστ(ρι)ες δεν είμαστε οργανωμένοι, το πεδίο θα παραμένει ανοιχτό για εκείνους που κερδοσκοπούν.
Δεύτερον, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τον ρόλο μας. Ένα σωματείο δεν είναι κόμμα, ούτε κρατικός φορέας. Οι φορείς αυτοί λειτουργούν με όρους διαπραγμάτευσης και ισορροπίας μεταξύ αντικρουόμενων συμφερόντων. Εμείς δεν είμαστε εδώ για να εξισορροπήσουμε συμφέροντα, αλλά για να υπερασπιστούμε τα δικά μας. Δεν μπορούμε να μιλάμε εξ ονόματος όλων, είμαστε η φωνή των ενοικιαστ(ρι)ών (υπαρχόντων και εν δυνάμει).
Ταυτόχρονα, δεν φτιάξαμε το Σωματείο για να μείνει στο περιθώριο ή να αρκεστεί σε έναν συμβολικό ριζοσπαστισμό. Τα αιτήματά μας έχουν νόημα μόνο όταν συνοδεύονται από μαζική στήριξη και δύναμη. Και σταδιακά αλλά σταθερά μεγαλώνουμε και δυναμώνουμε.
Χρειάζεται επίσης να αποδομήσουμε μια από τις πιο ανθεκτικές ιδεολογίες: αυτή της «μικρής ιδιοκτησίας». Μια ιδεολογία που συγχέει τον ιδιοκατοικούντα με τον εκμισθωτή και έχει ριζώσει βαθιά, ακόμα και μέσα στα κινήματα. Η ΠΟΜΙΔΑ εμφανίζεται ως εκπρόσωπος των «ιδιοκτητών», αλλά εκπροσωπεί μόνο τους εκμισθωτές, το 12% του πληθυσμού που απολαμβάνει παθητικά εισόδημα από πολλαπλά ακίνητα. Δεν μιλά για εκείνους που ζουν στο ίδιο τους το σπίτι και παλεύουν με τα χρέη και το αυξανόμενο κόστος ζωής. Οι ιδιοκάτοικοι είναι πιο κοντά στις ενοικιάστριες απ’ ό,τι στους εκμισθωτές, είναι φυσικοί μας σύμμαχοι.
Η μεγαλύτερη όμως πρόκληση είναι ο χρόνος. Δεν έχουμε αρκετό. Ο χρόνος μας εξαντλείται από την ανάγκη να επιβιώσουμε. Όταν ζεις σε μόνιμη επισφάλεια, η οργάνωση απαιτεί θυσίες. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε σχέδιο, δίκτυα, και πάνω απ’ όλα, χρόνο απελευθερωμένο για να οργανώσουμε τη δική μας ισχύ.
Οι στόχοι μας; Ο πρώτος μας στόχος είναι να σπάσουμε τη σιωπή και τη ντροπή. Να δείξουμε ότι δεν φταίμε εμείς που δεν τα βγάζουμε πέρα. Το πρόβλημα δεν είναι ατομικό, είναι συστημικό και συλλογικό και οφείλεται στην κερδοσκοπία των εκμισθωτών και τις πολιτικές που επιδεινώνουν την κρίση στέγασης.
Χτίζουμε ένα σωματείο που λειτουργεί σε δύο επίπεδα. Αφενός θεσμικά, για να αλλάξουμε τους όρους της συζήτησης, να καθίσουμε στο τραπέζι των αποφάσεων. Και καθημερινά, για να υποστηρίζουμε καθημερινά η μία την άλλη, τον κάθε ενοικιαστή που αντιμετωπίζει προβλήματα με τους εκμισθωτές και τους μεσίτες.
Πώς να γραφτείτε στο Σωματείο:
Για να εγγραφείτε, στείλτε μας ένα e-mail στο [email protected] με θέμα “ΕΓΓΡΑΦΗ ΜΕΛΟΥΣ”. Στο μήνυμα, παρακαλούμε να μας γράψετε:
-Το ονοματεπώνυμό σας
-Τη διεύθυνση κατοικίας ή διαμονής σας (εντός Ν. Θεσσαλονίκης)
-Το κινητό σας τηλέφωνο
Αφού λάβουμε το e-mail σας, θα σας απαντήσουμε με πληροφορίες για τους διαθέσιμους τρόπους πληρωμής του εφάπαξ ποσού εγγραφής. Η εγγραφή σας ολοκληρώνεται μόλις καταβληθεί αυτό το ποσό.
Δείτε ολόκληρη την εκδήλωση εδώ:
53:15 – 1:03:11 Πρώτος κύκλος
1:22:40 – 1:27:03 (διαφορά κόμματος και κινήματος)
1:42:55 – 1:46:07 (για άλλες συλλογικότητες)
1:55:35 – 2:00:05 (απαντήσεις)
4:23:02 – 4:26:49 (ερωτήσεις σε πολιτικούς εκπροσώπους)
